In een driedelige natuurdocumentaireserie wordt u een unieke blik gegund op de Ganges, de grote en heilige rivier die door India en Bangladesh stroomt tussen de Himalaya in het noorden en de Golf van Bengalen, circa 2400 km in het zuidoosten. Hij is een bron van leven voor planten en dieren en voor honderden miljoenen mensen die in z’n buurt leven. Het hoeft dan ook niet te verbazen dat de rivier aanbeden wordt als een godheid die beslist over leven en dood.
 

Bij de oorsprong is de Ganges een onooglijk riviertje, maar 2400 km verderop is ie meer dan 8 kilometer breed en voert hij meer water naar zee dan alle West-Europese rivieren samen, dat wil zeggen: zes maanden per jaar tijdens de moesson, want als het regenseizoen voorbij is neemt het waterpeil af met ruim een meter per maand en ziet de rivierbedding er op vele plaatsen uit als een woestijnlandschap met hier en daar modderige plassen. Er zijn dus voldoende redenen om elk jaar opnieuw de godin Ganga dankbaar te zijn voor haar gulle gave en vier plaatsen in de Himalaya zijn in de loop van duizenden jaren uitgegroeid tot bedevaartsoorden, terwijl de geografische oorsprong van de Ganges veel dieper in de hoge Himalaya ligt, tussen de velden van Gangroti aan de grens met China, een plek die alleen de heilige mannen van het Hindoeïsme aandoen om er te bidden en de godin eer te bewijzen.
 

 

In feite is de Ganges de som van verschillende kleinere rivieren en duizenden beken die na de winter overvloedig gevoed worden door het ijs- en gletsjerwater van de Himalaya. Als een kolkende rivier stort hij zich naar beneden via spectaculaire watervallen en diepe canyons en voert meer dan 2 miljard ton sediment – modder en klei – in de richting van de lager gelegen graanvelden die bij de komst van de moesson omgetoverd worden tot rijstvelden. Dan beleeft de Ganges z’n tweede leven, want de moessonregens zorgen voor de helft van de jaarlijkse hoeveelheid water die de rivierbedding bereikt. Honderden miljoenen Indiërs zijn afhankelijk van de Ganges en zonder het rivierwater zou Noord-India niet meer zijn dan een dorre woestijn. En ook de natuur profiteert van de geboden mogelijkheden: grote kudden herten, tijgers, beren, makkaken en uiteraard olifanten hebben een onderkomen gevonden langs z’n schaduwrijke oever. Het Hindoeïsme is bij uitstek een godsdienst waarin natuur en spiritualisme elkaar ontmoeten en de Ganges geldt als het ultieme ontmoetingspunt tussen hemel en aarde.
 

Het Himalayagebergte en de moessonregens die drie maanden per jaar het landschap geselen zijn de natuurlijke bronnen van de Ganges. Honderden miljoenen tonnen modder worden afgezet in de meer dan 2400 km lange delta en op sommige plaatsen is de modderlaag meer dan 5 km dik. 40.000 jaar geleden trok het vruchtbare gebied de eerste mensen aan en ondertussen woont en leeft ruim een tiende van de wereldbevolking in de Gangesdelta. Het respect en de dankbaarheid liggen aan de oorsprong van het Hindoeïsme en in vele dorpen langs de Ganges wordt die religie beleefd zoals duizenden jaren geleden. Zo zijn er dorpen waar de zeer giftige cobra zich vrij door het dorp kan bewegen en zelfs kinderen nauwelijks opschrikken als een van de gevaarlijkste slangen op aarde rakelings langs hun benen zeilt. De bewoners gaan er prat op dat er nooit een inwoner ten gevolge van een cobrabeet is overleden en ze weigeren zo nodig elke medische bijstand. Hoe het in z’n werk gaat is niet duidelijk, maar de dorpelingen lijken inderdaad immuun te zijn voor cobragif. Op andere plekken worden de makkaken ongemoeid gelaten ook al veroorzaken ze heel veel overlast en stelen ze de dorpelingen vaak het schaarse voedsel uit hun primitieve openluchtkeukens. En de olifant – die steeds vaker vervangen wordt door zware machines in de bosbouw – wordt algemeen gerespecteerd en gedoogd wegens z’n bovenmenselijke kracht. Niet toevallig heeft de god Ganesha een olifantenkop.
 

 

Maar wilde olifanten die sinds de oertijd over de Gangesvlakten trekken hebben het steeds moeilijker om voedsel te vinden, want steeds meer gronden worden gecultiveerd door de rijstbouw. Dezelfde mensen die Ganesha aanbidden trekken er ’s nachts in grote groepen gewapend met lichttoortsen en stokken op uit om kuddes olifanten van hun rijstvelden te jagen, wat elk jaar tot massa’s doden leidt in beide kampen, want de radeloze en hongerige olifanten laten zich niet zo maar verjagen en de dorpelingen zijn niet zinnens om hun oogst te laten vernietigen.

Aan de monding, aan de Golf van Bengalen, vormt de Ganges een reusachtige delta met honderden riviertjes en zijriviertjes. Het is één van de vruchtbaarste plaatsen op aarde want de door de rivier aangevoerde modder uit de Himalaya, afgezet in metersdikke lagen, is rijk aan mineralen. De Ganges geeft, maar neemt ook, want tijdens het regenseizoen spoelen z’n oevers vaak tot meer dan 100 meter landinwaarts weg waardoor dorpen en woongemeenschappen bedreigd worden en de inwoners hun huizen, opgetrokken uit hout en metaalplaten, in een mum van tijd moeten verplaatsen.
 

 

Een deel van de delta is wonderwel gespaard gebleven van menselijke inmenging dankzij een dicht woud dat Sunderbans wordt genoemd en dat bij de plaatselijke bevolking een slechte naam heeft en dus gemeden wordt. Het is het leefgebied van vele soorten vogels, everzwijnen, hertenkudden en de naar schatting grootste groep in het wild levende Bengaalse tijgers die er niet voor terugdeinst om mensen aan te vallen die haar woongebied betreden op zoek naar honing en visgronden. Om de tijgerpopulatie in stand te houden wordt ze bestudeerd en gemonitord via elektronische halsbanden. De bevolking wordt verteld hoe ze confrontaties met rondzwervende tijgers kan vermijden en welke maatregelen nodig zijn om ze na het vallen van de avond uit het dorp te houden. Op die manier hoopt men het uitsterven van de soort te beletten.

 

Maar de menselijke aanwezigheid legt een zware hypotheek op het ecologisch systeem. Steeds meer water wordt via beken en grachten afgeleid voor de bevloeiing van rijstplateaus op de steile hellingen van de Himalaya, voor de uitgestrekte graan- en rijstvelden in het laagland en voor de bevoorrading van huishoudens en industrie. Als gevolg van de opwarming van de aarde zijn de gletsjers in de Himalaya in nauwelijks 100 jaar met meer dan 10 km gekrompen en de vooruitzichten zijn alles behalve gunstig, want als het klimaat in de Himalaya verandert en de moessonregens het gebied niet meer bereiken, dreigt er een catastrofe voor meer dan een half miljard mensen dat voor z’n levensonderhoud helemaal aangewezen is op de Ganges.
 

 

In Amazing Earth: Ganges krijgt u in drie afleveringen van elk 49 minuten een boeiend overzicht van het leven en de natuur op de Noord-Indiase Gangesvlakte vanaf de Himalaya tot de monding van de grote rivier in Bengalen op de grens tussen India en Bangladesh, zo’n 2400 km van de bron in Gangroti tegen de grens met China. De makers verdelen hun aandacht over de natuur en de mensen die het gebied bewonen, schenken aa        ndacht aan hun godsdienstige praktijken en hun typische cultuur en ze tonen vooral hoe de Ganges het dagelijkse leven in al z’n facetten beïnvloedt: in dorpen en stadjes langs de rivier of op de samenvloeiing van zijrivieren stromen elke jaar duizenden pelgrims samen om het feest van de rivier te vieren. Vaak gaat het om heiligdommen in de hoge Himalaya die ’s winters verlaten zijn en in het voorjaar, tijdens het smelten van het ijs en het stijgen van de temperatuur, opnieuw tot leven komen voor processies en godsdienstige rituelen ter ere van Ganga, de moeder van de rivier.

Naar goede BBC-gewoonte is het beeldmateriaal prachtig van kleur, scherp en qua stijl vaak verrassend, waarbij geen enkele moeite is gespaard om uit elke situatie de spannendste opnamen te puren. Gewoon prachtig zijn bijv. de opnamen van de wind die rakelings langs de hellingen van de Himalaya scheert en een fijn gordijn van sneeuw optrekt tussen de verschillende bergtoppen, of de onderwateropnamen van otters en dolfijnen en de close-ups van de bedreigde Bengaalse tijgers. De documentaires zijn op video gedraaid en dus is er van ongerechtigheden geen sprake. De muziek is ondersteunend, maar trekt soms ook de aandacht.

Een tweetal Andere Trailers over BBC-natuurdocumentaires uit het DFW-aanbod.
 

 

Met Amazing Earth: Ganges bewijst de BBC z’n superioriteit op het vlak van natuurdocumentaires, want wat de Britse openbare omroep gewoonlijk aanbiedt overstijgt qua kwaliteit alles wat de concurrentie in stelling brengt. In deze documentaires geen overbodige herhalingen om de draad weer op te nemen na de zoveelste onderbreking voor reclameblokken, maar diepgravende en interessante documentaires die zich kunnen meten met het gros van wat tegenwoordig in de bioscoop te zien is. Alleen: u hoeft er zich niet voor te verplaatsen en bovendien krijgt u anderhalf uur boeiend kijkplezier voor de prijs van één bioscoopticket, terwijl het om materiaal gaat dat bovendien het hele gezin kan boeien. Na Amazing Earth: Galápagos opnieuw een schot in de roos.