WORLD WITHOUT END
Bespreking door: William - Geplaatst op: 2013-01-13
TV-SERIE
World Without End is de langverwachte opvolger van The Pillars Of The Earth, de bestseller van Ken Follett die in 2010 door regisseur Sergio Mimica-Gezzan tot een indrukwekkende en succesvolle tv-serie werd omgesmeed over de kathedralenbouwers. Tony en Ridley Scott zijn opnieuw aan boord gehesen als executive producers en John Pielmeier heeft dit keer zonder de welwillende medewerking van de auteur eigenhandig het scenario voor 8 afleveringen uit de vuistdikke roman gecondenseerd. Omdat een sequel niet was gepland – ook niet door de auteur – werd The Pillars Of The Earth afgesloten zonder bruikbare elementen voor een vervolgserie. Daarom besloot Ken Follett de actie zo’n 200 jaar vooruit te schuiven in de tijd naar het jaar 1330 om een compleet nieuw verhaal te vertellen dat zich opnieuw in het imaginaire Kingsbridge uit The Pillars afspeelt, waar niemand zich ondertussen nog de kuiperijen van de enen en de heldhaftige opoffering van de anderen herinnert die de goegemeente bezighielden ter gelegenheid van de bouw van de majestueuze gotische kathedraal die sindsdien het stadje domineert. In Kingsbridge hebben ze in het begin van de 14de eeuw andere problemen: de meer dan 200 jaar oude brug over de rivier is versleten en kan de grote hoeveelheid passerende dorpelingen, zakenlieden, pelgrims, ossenspannen en paardenkarren nog nauwelijks dragen. Het is maar een kwestie van tijd vooraleer de constructie instort en dat gebeurt ook tijdens de ophanging van de genezeres Mattie. Haar vriendin Caris neemt haar taak over, maar zal niet lang nadien zelf van hekserij beschuldigd worden door de religieuze fanaticus en monnik Godwyn die het plan heeft opgevat om prior van de abdij van Kingsbridge te worden, een sleutelpositie in het middeleeuwse stadje, want volgens oude documenten is de priorij niet alleen de eigenaar van alle gronden in de stad, maar bovendien is ze de enige autoriteit die belasting mag heffen voor het gebruik van de brug.
Godwyn kan tijdens het uitvoeren van z’n duivels plan rekenen op de medewerking van z’n moeder Petranilla, die er niet voor terugdeinst om haar oudere broer, de huidige prior van de abdij, te vermoorden. Langzaam klimt Godwyn op, want de concurrentie, een voormalige ridder uit het leger van koningin Isabella die ervoor gekozen heeft om z’n laatste levensjaren in gebed en boetedoening door te brengen, besluit om z’s kandidatuur terug te trekken en z’n anonimiteit te bewaren. Godwyn wordt dus prior en hij laat meteen een muur optrekken tussen de abdij en het in hetzelfde complex ondergebrachte nonnenklooster, zgn. omdat religieuze mannen en vrouwen beter niet samenleven, maar eigenlijk veel meer om z’n eigen demonen onder controle te houden, want het minste wat je over Godwyn kan zeggen is dat hij seksueel erg gefrustreerd is. Doorn in het oog is z’n nichtje Caris, de nieuwe genezeres, die hij sinds z’n jeugd aanbidt, maar die zelf nooit interesse voor haar wat bizarre neefje heeft gehad. Zij is z’n volgende slachtoffer en alleen intreden in het nonnenklooster kan haar redden van de brandstapel, waarvoor ze een relatie met haar geliefde Merthin, zoon van de voormalige Graaf van Shiring en sinds de dood van z’n vader het hulpje van de plaatselijke steenhouwer, op moet offeren. Ondertussen heeft Godwyn ook inzake de heropbouw van de brug positie gekozen: de stadsbewoners mogen de nieuwe stenen burg uit eigen zak betalen, maar z’n protegé, steenhouwer Wulfric, zal ze uiteindelijk bouwen en niet Merthin, want die is hem een doorn in het oog wegens z’n goede relatie met nichtje Caris.
Merthis verdwijnt naar Italië voor een opleiding als bouwmeester en in het nonnenklooster worden plannen gesmeed voor een ziekenhuis met Caris aan het hoofd. Maar het zijn opnieuw Godwyn en z’n moeder die stokken in de wielen steken, waarbij ze kunnen rekenen op koningin Isabella die niet vergeten is dat één van haar ridders zich in Kingsbridge schuil houdt, uitgerekend degene die ze de opdracht had gegeven om haar echtgenoot, koning Edward II, te vermoorden zodat ze haar zoon tot Edward III kon laten kronen. Het ziet er met andere woorden niet goed uit voor wie Kingsbridge en z’n inwoners goed gezind is, maar de pest die al een tijdje door Europa waard en er meer dan een derde van de bevolking heeft uitgeroeid, bereikt uiteindelijk ook Engeland. In Kingsbridge noemt Godwyn het een straf van God voor iedereen die z’n plannen dwarsboomt, maar z’n bijgeloof en z’n rotsvaste overtuiging immuun te zijn voor de ziekte, worden hem uiteindelijk fataal. Zoals in de rest van het land sterft in Kingsbridge zo goed als een derde van de burgers ten gevolge van de pest waardoor de maatschappelijke situatie drastisch veranderd: Europa komt in de greep van een economische malaise terecht, maar tegelijk worden de voorwaarden geschapen voor nieuwe ontwikkelingen en ideeën.
Met Tony en Ridley Scott aan het roer mag je je als kijker aan flink wat intriges, spanning en heroïsche gevechten verwachten en die zijn massaal aanwezig. Terwijl vooral Kingsbridge het toneel is van vetes en afrekeningen tussen mensen die feitelijk heel dicht bij elkaar staan, is Noord-Frankrijk het echte strijdtoneel, want Edward II ziet zich gedwongen om een Franse blokkade te beantwoorden met een invasie van zijn machtige buurland, maar z’n troepen slagen er niet in om naar Parijs door te stoten. Jarenlang zit z’n leger werkloos aan de oevers van de Somme en uiteindelijk moet hij zich terugtrekken als blijkt dat de Fransen aan een dodelijke omsingeling begonnen zijn. Alleen via een vermetel plan en grote strategische risico’s kan Edward III z’n troepen in veiligheid brengen. De confrontatie tussen beide legers zorgt voor heel veel wapengekletter en in de tweede helft van de serie doen de Scotts dat nog een keer over als Edward II op aansturen van z’n moeder besluit om Kingsbridge een lesje te leren. De inwoners verzetten zich evenwel eensgezind tegen de nakende verwoesting van hun stad en kunnen daarbij rekenen op het militair advies van de ridder die zich in hun stad sinds meer dan een decennium schuilhoudt. Het wordt een knokpartij met spetterende zwaardgevechten en vooral ook het moment waarop een aantal hoofdpersonages met elkaar afrekent waardoor de kansen definitief keren.
Het decor van de serie is misschien minder veelzijdig dan dat van The Pillars Of The Earth, maar anderzijds is Engeland in 150 jaar een stuk rijker geworden, wat leidt tot een beter geklede bovenklasse en een toename van het aantal gebruiksvoorwerpen in de interieurs. De kostuumontwerpers hebben zich uit kunnen leven op prachtige en kleurige jurken voor de leden van het hof en zelfs van de plaatselijke adel, maar ook de leveranciers van props hebben hun creativiteit bot kunnen vieren. Het in een veld in Hongarije opgebouwde decor ziet er niet minder dan levensecht uit en zelfs Ken Follett geeft in de Extra’s toe dat de illusie tijdens z’n bezoek aan de set zo goed als perfect was. Desondanks is World Without End uiteindelijk qua scenario een stuk minder interessant dan z’n voorganger. Het is moeilijk om uit te leggen waarom dat zo is, want de acteerprestaties zijn opnieuw buitengewoon goed, het beeldmateriaal is levendig en veelzijdig en de verhaallijnen zijn interessant en spannend. Maar de makers van de serie hebben zich niet helemaal aan het boek van Ken Follett gehouden en vonden het nodig om bijv. van Petranilla, de moeder van Godwyn, een veel slechter karakter te maken: in de serie is zij een intrigante en opstookster die er geen graten in ziet om een aantal familieleden over de kling te jagen door vergiftiging en onwillige edelen met de pestbacil te besmetten. Op die manier krijgen de goedmenende karakters (Merthis, Caris, de abdis van het klooster en de geheimzinnige ridder), figuren met wie de kijker zich bijna automatisch identificeert, af te rekenen met een overkill van tegenwerking, sabotage en kwaadwilligheid, waardoor hun plannen zeven afleveringen lang gedwarsboomd worden zonder veel uitzicht op enige positieve evolutie, wat voor een bijna voortdurend frustratie bij kijker zorgt. Een volgehouden spanning kan unieke momenten in een serie tevoorschijn toveren, hier werkt ze vaak verlammend, wat beslist niet de bedoeling van Ken Follett is geweest, want hij is een meester in het perfect doseren van spanning, avontuur en romantiek. Het manco ligt dus duidelijk bij de keuzes die zijn gemaakt in het scenario en die, wegens de beperkende selectie uit de vuistdikke roman, niet altijd even logisch zijn. Dat neemt niet weg dat World Without End een stuk interessanter is dan soortgelijke filmproducties die in het recente verleden op de markt zijn gegooid (o.a. Ironclad, Henry Of Navarre, Season Of The Witch), maar de hoge toppen van The Pillars Of The Earth, (2010), Borgia (2011) of The Tudors (2007-2010) scheert deze serie niet.
Maar laten we de kritiek vooral ook compenseren met positief nieuws: World Without End voert u mee naar een boeiende periode uit het begin van de 14de eeuw, waarbij de uitbraak van de grootste pestepidemie uit de menselijke geschiedenis niet alleen voor een gigantische ramp zorgt, maar tegelijk voor een catharsis die de maatschappelijke verhoudingen stevig dooreenschudt en op die manier de stepstone legt voor de renaissance die ondertussen in Italië voorzichtig is opgebloeid. De serie is onderhoudend van begin tot einde, gaat op geen enkel moment vervelen, is vaak bloedmooi qua production design en intelligent qua dialogen en verhaalontwikkeling.
BEELD EN GELUID
Regisseur Michael Caton-Jones kiest in World Without End voor een minder glamoureuze look dan zijn collega Sergio Mimica-Gezzan in The Pillars Of The Earth. Heeft er wellicht mee te maken dat World Without End veel meer over het stadje Kingsbridge gaat en over gewone mensen in hun strijd om te overleven in een tijdperk waarin de omstandigheden niet bepaald gunstig zijn. Caton-Jones zet vooral in op sfeer. Hij gebruikt veel mist, rook en namaaksneeuw en hij speelt vooral met stemming en ambiance en het contrast tussen licht en donker, zowel in de interieurs als in de buitenopnamen. Z’n kleurenpalet is zeer breed, want de opkomst van een succesvolle middenstand (marktkramers en handswerklieden) leidt tot meer variatie in de tinten en de patronen van de kleren van elke dag. Vrouwen beginnen hun haar te kleuren en bij de hogere stand wordt het gebruik van pruiken de gewoonste zaak. Engeland is anno 1330 een rijker en bijgevolg veelzijdiger en kleurrijker land en dat laat de regisseur ook aan bod komen in World Without End. Van ongerechtigheden is uiteraard geen sprake en het zwartniveau is indrukwekkend.
Het geluid staat in een 5.1-versie en klinkt uitstekend. Met 94 filmscores achter zijn naam moet Mychael Danna uiteraard onderdoen voor Hans Zimmer (151), maar als componist van o.a. Camelot (2011), Chloe (2009), Little Miss Sunshine (2006), Capote (2005 en Being Julia (2004) bewees hij eerder tot de eredivisie te behoren. Voor World Without End schreef hij een zeer functionele soundtrack die de actiescènes, maar ook de rustige momenten in de serie op een doelmatige wijze ondersteunt.
EXTRA’S
World Without End is goed voorzien van extra’s, maar jammer genoeg zijn ze niet Nederlands ondertiteld, wat verbaasd voor een luxe-uitgave zoals deze en vooral voor een maatschappij als Dutch Film Works die pretendeert perfecte releases op de markt te gooien. Dat kost een punt in de afrekening en meteen ook de gegeerde top-dvd-erescore.
In de Making-of (23 min.) komt uiteraard de auteur van het boek aan het woord, maar ook Ridley Scott en z’n collega-producers, de technische verantwoordelijke, de setbouwers, de kostuumontwerpers en de make-upspecialisten, en uiteraard krijgt u een uitgebreide kijk op de werkzaamheden tijdens de opbouw van het decor van Kingsbridge en de repetities met de cast. De castleden lichten hun personages toe en Ken Follett vertelt over zijn indrukken tijdens zijn bezoek aan de set. U ziet o.a. hoe de brug wordt gebouwd die op het einde van deel 1 van deze serie instort waardoor meer dan zestig personages in de rivier terechtkomen. Omdat het om een fragment van ruim vijf minuten gaat in de serie én een ingewikkelde opname, is ervoor gekozen om de instorting vanuit verschillende hoeken te filmen. De constructie moest met andere woorden meermaals bruikbaar zijn en werd daarom voorzien van een hydraulisch systeem waardoor de brugdelen opnieuw in hun oorspronkelijke positie konden worden opgesteld. U ziet wat er allemaal komt bij kijken om de opname – verspreid over zes draaidagen - tot een goed einde te brengen en gevaarlijke situaties voor de figuranten te vermijden.
Vervolgens is er het uitgebreide Interview met Ken Follett (26 min.), waarin de auteur over zijn roman vertelt en de personages toelicht. Uittreksels van het interview zijn in de Making-of gebruikt, maar het bevat nog voldoende ander materiaal om uw interesse te wekken. Alle belangrijke personages uit de serie komen uitgebreid aan bod in Interview met Cast & Crew (115 min.!) waarin ze hun eigen personage voorstellen en praten over de samenwerking met de regisseur. In B-roll (18 min.) wordt u rondgeleid op de gigantische set van Kingsbridge, op het slagveld, in het woud waar de beginscène is gefilmd en in het kasteel in Oostenrijk waar de binnenopnamen voor de scènes met koningin Isabella en koning Edward III zijn gedraaid.
De vier dvd’s zitten in een mooie uitklaphoes waarop een aantal personages uit de serie zijn afgebeeld. Voorts is er een envelop met Zes Profielkaarten over de hoofdpersonages, een Dubbelzijdige Poster met op de ene kant de hoofdpersonages en op de achterkant het leger van Edward III met op de achtergrond de kathedraal van Kingsbridge. In het 40 pagina’s tellend Boekje staan prachtige foto’s uit de serie, krijgt u een korte samenvatting van het verhaal van World Without End, een technische fiche van de serie, karakteromschrijvingen, een toelichting over de figuur van Ken Follett, een bijdrage over de beide succesboeken van de auteur over de middeleeuwen en het eerste hoofdstuk van zijn nieuwe roman Val der Titanen.
Dvd’s en toebehoren zitten in een stevige kartonnen doos met rood lintje die in alle opzichten oogt als een luxe-uitgave.
CONCLUSIE
De opvolger van The Pillars Of The Earth speelt zich 200 jaar later af en sluit daarmee niet direct aan op de oorspronkelijke verhaalstof, maar de handeling wordt wel opnieuw in Kingsbridge gesitueerd. Het verhaal concentreert zich op de bouw van een nieuws brug over de rivier, een ziekenhuis voor de armen en de grote pestepidemie die de bestaande maatschappelijke structuren zo goed als van de kaart veegt waardoor de serie halfweg een totaal nieuwe wending neemt. De uitgave is technisch uitstekend verzorgd en wordt als een luxe-editie op de markt gebracht. De afdeling extra’s is rijk gevuld, maar het ontbreken van Nederlandse ondertitels op de Making-of en op de Interviews met de auteur, de cast en de crew is een onvergeeflijke uitschuiver.