FILM
Mozes (Christian Bale), de neef van farao Seti (John Turturro) en neef van de troonopvolger Ramses (Joel Edgerton), wordt als generaal van het Egyptische leger uitgestuurd naar de stad Pithom, waar de onderkoning Hegep (Ben Mendelsohn) zich aan een doorlichting van de boeken mag verwachten - het ligt er vingerdik op dat de man de winsten heeft afgeroomd en in zijn eigen zak heeft gestoken. De man durft zijn paleis niet meer uit omdat de slaven, Hebreeërs, hem geheid gaan lynchen omdat ze intussen van armoede creperen. Mozes besluit om met de bevolking te gaan praten, en één van de ouderen, Nun (Ben Kingsley), doet hem de ontnuchterende onthulling dat hij zélf een Hebreeër is. Omdat de onderkoning hem wil terugpakken, laat hij dit nieuwtje ter ore komen bij Ramses, die net zijn vader is opgevolgd, en die zich hoe langer hoe minder op zijn gemak voelt bij zijn broer nadat een hogepriesteres (Indira Varma) heeft georakeld dat Mozes leider zal worden. Ramses' moeder Tuya (Sigourney Weaver) kan de komedie niet langer meer volhouden nadat de farao ermee dreigt om de arm van Miriam (Tara Fitzgerald), een Hebreeuwse bediende die in werkelijkheid Mozes' oudere zus is, af te hakken. Ze bekent dat Bithiah (Hiam Abbass), de zus van Seti, onvruchtbaar was en Mozes een vondeling. Wegens zijn verdiensten voor het rijk staat Ramses echter toe dat Mozes niet ter dood wordt gebracht maar verbannen wordt.




In de woestijn maakt Mozes kennis met de stam van Jethro (Kevork Malikyan) en huwt met zijn dochter Zipporah (María Valverde), met wie hij een zoon Gershom (Hal Hewetson) krijgt. Hij komt ook in aanraking met het Joodse geloof dat Zipporah aanhangt, maar staat er sceptisch tegenover. Tijdens een bijna fatale klimtocht op een heilige berg krijgt Mozes naast een hoop stenen op zijn schedel ook nog een goddelijke epifanie en meent dat een klein jongetje (Isaac Andrews) hem opdraagt de Israëlieten te bevrijden van het juk van de slavernij. Mozes laat vrouw en kind achter en reist terug naar Egypte. Zijn verzoek aan Ramses om de Hebreeërs vrij te laten wordt uiteraard door de koppige farao niet ingewilligd. Met zijn militaire achtergrond spoort Mozes echter de slaven aan tot een soort van guerilla. De farao slaat echter keihard terug en heeft zich voorgenomen elke dag enkele slaven op te hangen totdat ze Mozes uitleveren. De trouw van de manschappen is echter opmerkelijk. Omdat Mozes vindt dat één en ander niet snel genoeg vooruitgaat, krijgt hij weer zijn goddelijke zinsbegoocheling op bezoek, die hem belooft dat Egypte de éne plaag na de andere zal ondergaan. De Nijl verandert in bloed, de oogst mislukt, het vee sterft, vliegen teisteren de bevolking en brengen builenpest, en kikkers, sprinkhanen en stormen teisteren het land. Na negen dergelijke calamiteiten - waarbij elke normale leider zou moeten onderkennen dat het welletjes geweest is - weet de farao nog altijd niet wat toegeven is, en Mozes' goddelijke boodschapper instrueert de Hebreeërs om hun deurpost in te smeren met lammerenbloed, want alleen zó zullen ze gespaard blijven van de tiende, monsterlijke plaag die Egypte zal treffen. Na de dood van alle eerstgeborenen wijst Ramses eindelijk de Israëlieten de deur, maar komt na een paar dagen, bij aanblik van zijn krankzinnig geworden vrouw, op zijn besluit terug en zweert het Joodse volk tot de laatste man uit te roeien. Mozes staat voor de Rode Zee en met een klein beetje laatste goddelijke hulp weet hij het volk aan de andere kant te brengen, terwijl de Egyptische troepen jammerlijk verzuipen...




Exodus: Gods And Kings is de ietwat revisionistische visie van Ridley Scott op het bijbelse boek Exodus, naar zijn eigen persoonlijke smaak vertaald als een actieblockbuster op dezelfde manier waarop hij dat eerder met de mythe van Robin Hood ook deed, en ongetwijfeld was één van de redenen om het Mozesverhaal nog eens te verfilmen het feit dat Darren Aronofsky al met Noah aan de haal was gegaan. Laten we eerst en vooral stellen dat, wie hoopte op een geactualiseerde versie van Cecil B. DeMille's The Ten Commandments, er compleet aan is voor de moeite. In wezen is Scotts versie niet meer of minder dan een live-actionherwerking van de animatiefilm The Prince Of Egypt, maar dan met een behoorlijke dosis gore eraan toegevoegd. Dat Scott na Gladiator zowat van elke film een sandalenfilm wil maken is een understatement; het bronmateriaal van Exodus leent zich daar natuurlijk bijzonder goed toe, en Scott heeft zich nog ingehouden, want zijn film klokt op amper tweeëneenhalf uur af, wat naar zijn normen behoorlijk kort is. Technisch is Exodus: Gods And Kings een weergaloos spektakel, maar de timing van de actie is gebrekkig - sommige stukken slepen dodelijk lang aan, terwijl negen van de tien plagen van Egypte er op evenveel minuten worden doorgejaagd. De personages zijn bordkartonnen poppen, misschien met uitzondering van Joel Edgerton; van de man die ons liet kennismaken met de getormenteerde Russell Crowe als generaal Maximus en Joaquin Phoenix als de knettergekke Commodus, hadden we beslist méér mogen verwachten bij een biografie van Batman Mozes.




Nogal wat religieuze types waren in hun achterste gebeten omdat Scott in het midden laat of Mozes' opdracht werkelijk door goddelijke ingeving werd geïnspireerd of daarentegen zijn verschijningen een gevolg zijn van het nazinderen van de klap op zijn hoofd. In één scène, wanneer Mozes een conversatie met zijn god voert, wordt hij bespioneerd door Joshua (Aaron Paul), de zoon van Nun, die duidelijk getuige is van een raaskallende eenzaat. Eén van de adviseurs van Ramses heeft bovendien voor de verschillende plagen van Egypte een wetenschappelijk sluitende verklaring; helaas wil de farao van geen wetenschappelijk sluitende verklaringen weten en de onfortuinlijke geleerde eindigt aan de galg, overigens naast de hogepriesteres-auguur die helaas de farao geen prettiger nieuws kan brengen. Liefhebbers van stunning set pieces komen ruim aan hun trekken, en Scott weet met vrucht de dunne koord tussen CGI en grote real life-sets te bewandelen, maar het gevoel dat je dit alles al eens gezien hebt - meer dan waarschijnlijk in een andere film van Scott - is nooit ver weg. De meerwaarde om actrices van het kaliber van Sigourney Weaver of Tara Fitzgerald op te voeren, die dan vervolgens één of twee lijnen tekst hebben, of acteurs zoals de erg bankable Aaron Paul uit Breaking Bad te casten terwijl zijn bijdrage even goed had kunnen ingevuld zijn door een cactus, laat toch vermoeden dat Scott het verhaal uit het oog is verloren en zich te hard heeft gefocust op zijn gargantueske beeldvoering.




BEELD EN GELUID
Wat in de film aan inhoud ontbreekt, is gelukkig wel aanwezig qua vorm. Exodus maakt zijn belofte van epische blockbuster waar en is visueel verbluffend. Vooral de naadloze overgang tussen computergeanimeerde beelden en echte beelden is bevredigend; het gekozen kleurenpalet is nogal aan de donkere kant, zeker op het ogenblik dat Egypte de tien plagen te verwerken krijgt, dat meer doet denken aan loopgravenfilms. Evenwel is er zeer goed oog voor detail: de sprinkhanenplaag is bijvoorbeeld een huzarenstukje. Scott bedient zich graag van color grading waarbij rood wat naar de achtergrond geschoven wordt. Ook de DTS-HD MA 7.1-geluidstrack is een epische blockbuster waardig. De sprinkhanen, de kikkers maar ook het splijten van de Rode Zee en de openingsscène waarin Ramses en Mozes de Hettieten tot gehakt draaien, zijn diep immersieve ervaringen.

EXTRA'S
Na The Wolverine flikt Fox het wéér: om al het bonusmateriaal te hebben, wordt u verplicht om de 3D-versie te kopen, een strategie waar ik niet kan achterstaan. De filmdisk bevat een audiocommentaartrack, ingesproken door Ridley Scott zelf en co-auteur Jeffrey Caine; per definitie is elke track van Scott de moeite, en ook hier meandert het duo tussen een filmtechnische en een meer filosofische benadering van de film. De trivia track "The Exodus Historical Guide" is een leuke gimmick, maar niet echt baanbrekend. Interessanter is de reeks van negen verwijderde en uitgebreide scènes (14:57), die technisch echter niet altijd voldragen zijn en veelal de interactie tussen personages, zoals Zipporah en haar zoon, meer uitwerken.

Ridley Scott is het aan zijn eigen status verplicht om een documentaire te maken die minstens even lang is als de film zelf, liefst echter wat langer. Zelfs met een behemoth van een film als deze lukt dat aardig met Keepers of the Covenant: Making Exodus: Gods and Kings (163:15), een zevendelig werkstuk dat ons meeneemt van de preproductie over casting, het draaien, de muziekscore, de montage en dies meer. De documentaire geeft aardig inzicht over wat er te kijen komt bij een megaproductie als deze, maar de kwaliteit van The Path To Redemption op de director's cut van Kingdom Of Heaven zal Scott wellicht nooit meer evenaren. Voor wie deze documentaire echter niet volstaat, worden er nog enkele Enhancement Pods (48:07) aangeboden, bijkomende documentaires met historische duiding en filmtechnische aspecten. De documentaire The Lawgiver's Legacy: Moses Throughout History (23:14), waarin cast en crew wat vertellen over de historische Mozes, is om de één of andere bizarre reden van de hoofddocumentaire afgesplitst en bevat jammer genoeg bijzonder weinig historische informatie.

De overige extra's zijn gebundeld in het The Gods and Kings Archive, verdeeld in drie stukken. In Pre-Production vergast Ridley Scott ons wederom op een reeks van zijn Ridleygrams (11:10), in feite storyboards voorzien van zijn aantekeningen, en in The Art of Exodus: Gods and Kings (32:42) zien we rekwisieten en kostuums. Beide galerijen kunnen automatisch afgespeeld worden of kunnen manueel doorgebladerd worden. In Production zien we in de documentaire Ridleyvision (13:28) wat er gebeurt als de regisseur een Google Glass opzet *kuch* product placement *kuch*. De Unit Photography (34:12) bevat nog wat mooi materiaal van achter de schermen. Op gebied van Post-Production and Release-materiaal krijgen we nog twee promotioneel getinte documentaires (20:03), een onvermijdelijke documentaire in de reeks HBO First Look (12:14) en een marketinggalerij met trailers (10:07), tv-spots (6:25) en een reeks uitingen op sociale media (13:10).

CONCLUSIE
Op het risico van gestenigd te worden door Ridley Scott-fans: met zijn laatste schare films tapt Scott nogal eens uit hetzelfde vaatje. Exodus: Gods And Kings is leuk spektakel, maar heeft ongeveer even veel diepgang als de Rode Zee op het moment dat Mozes er doorwandelt. Op gebied van beeld en geluid kan deze release moeilijk verbeterd worden. Het bonusmateriaal is ook een 10 waard, maar ik trek een half puntje af voor het onnodige product placement van Google. Bovendien forceert 20th Century Fox uw hand om toch maar de 3D-versie te kopen als u het bonusmateriaal wil; de eerlijkheid gebiedt me te zeggen dat Disney met Monsters University en Cars 2 hetzelfde deed. De documentaire is wel die 5 euro extra waard.