FILM 
Second Run is een Brits label dat zich al een paar jaar bekommert om Oost-Europese klassiekers. Hun catalogus is enorm, en sinds kort geven ze ook Blu-ray’s uit zoals deze mijlpaal van Karel Zeman.

Zeman is geen naam die belletjes doet rinkelen of waarmee men in Blokken kan uitpakken, maar deze mijnheer was wel één van de grondleggers van de Oost-Europese animatiefilms en door heel wat hedendaagse regisseurs geciteerd als één van de grote voorbeelden. Net zoals zovele anderen begon ook Zeman zijn carrière in de reclamewereld, en na het maken van een paar kortfilms raakte hij wereldberoemd in Tsjechoslowakije met de tekenfilmreeks rond Mr. Prokouk, een houten ventje dat hij zelf had bedacht.

Het logische vervolg werd dan ook gezocht in het maken van speelfilms en het was opmerkelijk dat Zeman vooral zijn inspiratie zocht in de boeken van Jules Verne. In 1955 debuteerde hij met Cesta Do Pravěku dat een interpretatie was van Journey To The Center Of The Earth, in 1966 verscheen Ukradená Vzducholo naar The Mysterious Island, in het anti-oorlogse Na Kometě was Hector Servadac de basis en ook deze Vynález Zkázy was een verdoken telg van de Franse schrijver. Hoewel de film gebaseerd is op een Verne-boek (Facing The Flag) dat in 1896 werd geschreven en een onderdeel vormt van de Voyages Extraordinaires-series, koos men in het buitenland voor de eenvoudige naam: The Fabulous World Of Jules Verne.

Via Warner Bros. Pictures werd de film in 1961 in de VS vertoond en nadien ook in 72 andere landen waardoor Invention For Destruction de meest succesvolle Tsjechische film ooit werd. Zeman wordt vaak vergeleken met de Franse filmpionier Georges Méliès en dat komt zonder twijfel door de wonderlijke decors. Hoewel, de decors aan sich kaal zijn, maar ze worden met animatie aangevuld. Niet zoals Tom & Jerry met Gene Kelley in Anchors Aweigh gingen dansen, maar wel doordat de animatie deel werd van de film. Zo zie je de personages op weg naar een oord in een getekende trein of werden de muren van een kasteel gedetailleerd verrijkt met de wonderen van het potlood.

Net zoals de meeste Verne-verfilmingen, stelt ook dit verhaal niet veel voor, maar dat drukt de pret voor geen seconde. Een rijke baron kidnapt met de hulp van een bende piraten, Professor Roch (Arnošt Navrátil) en zijn assistent Simon Hart (Lubor Tokoš). De prof heeft een duikboot uitgevonden en dat is ideaal om vrachtschepen te kelderen en zo ongemerkt de buit naar een verlaten eiland te brengen. Het verhaal is niet meer dan een flauw excuus voor Zeman om uit te pakken met zijn verblindende animatie-effecten. De wonderlijke zee en haar fauna en flora is dan ook een onuitputtelijke inspiratiebron. 

BEELD EN GELUID
In één van de documentaires vertelt John Stevenson je, maker van Kung-Fu Panda en Sherlock Gnomes, wat voor toeren je vroeger moest uithalen om dit baanbrekend werk te kunnen zien. Er bestond jarenlang een bijna niet te bekijken bootlegversie en er was (veel later) ook een peperdure Japanse dvd-box met daarin het verzamelde werk van Karel Zeman die allesbehalve perfect was. Uiteindelijk is men in samenwerking met het Karel Zeman-museum in Praag overgegaan tot een piekfijne restauratie van de film waarin ieder foutje werd weggewerkt. Het beeld is oogverblindend, en je moet vooral weten dat ieder shot een gedetailleerde tekening is. Zo zijn bijv. de wanden van een kasteel piekfijn uitgewerkt met potloodtekeningen. Deze 4K-restauratie op blu-ray is dan ook verplichte kost voor éénieder die zich fan noemt van Oost-Europese animatietechnieken. Men gaat zelfs zo ver om het werk van Zeman met dat van Ray Harryhausen te vergelijken. Ook het geluidspoor kreeg een opknapbeurt. Uiteraard blijft het Tsjechisch mono, maar je hoort niet het minste geruis.

EXTRA'S
Bij een release als Invention For The Destruction hoop je natuurlijk op een hele resem extra’s, en die zijn er naast een uitgebreid boekje (zoals alle uitgaven op Second Run) ruimschoots aanwezig. Blikvangers zijn uiteraard de twee kortfilms die wederom de verschillende animatietechnieken van Zeman tonen. In het tien minuten durende Inspiration (Inspirace) uit 1949 zien we een surrealistisch sprookje dat verteld wordt door middel van glazen beeldjes. In King Lavra (Král Lávra) dat een jaar later werd gemaakt en zo’n half uur duurt wordt een grappig verhaal over een koning met haarproblemen geschetst. Nostalgie die evengoed als genialiteit kan doorgaan. 

Er is ook een interview met regisseur John Stevenson die je vertelt waarom Zeman zo’n belangrijke invloed heeft op de moderne animatietechnieken. Niet alleen de Kung Fu Panda-regisseur is fan, maar ook in het werk van Tim Burton (vooral dan bijv. Nightmare Before Christmas) of dat van Wes Anderson (The Grand Budapest Hotel of Isle Of Dogs) merk je overduidelijk de Zeman-invloeden. The Sea Through Zeman’s Lens; Why Zeman Made the Film; Zeman’s Special Effects is een korte featurette waarin de regisseur (en vooral zijn dochter) uitlegt waarom hij Invention For Destruction absoluut wilde maken. Wie nood heeft aan tijd in zijn leven: voor de liefde voor Jules Verne. Techniques; Restoring the World of Fantasy; About the Restoration is een andere korte featurette die je aan de hand van voorbeelden de verschillen voor en na toont, of ook hoe een paar grappige beelden (een regisseur die per ongeluk in beeld komt) zijn weggewerkt.

CONCLUSIE
Karel Zeman is één van de eerste regisseurs geweest die animatie-technieken in de speelfilms bracht. Zonder hem zou de wereld van pakweg Tim Burton er volledig anders hebben uitgezien en deze Invention For Destruction die nu op een perfecte blu-ray blinkt is daar het beste voorbeeld van!