FILM
Cultuur. Zou er überhaupt in dit land nog iemand de betekenis ervan weten? De afgelopen maanden bleek immers dat het de kunstenaars zijn die het gelag hebben mogen betalen voor de gezondheidscrisis, maar als we de klok terugdraaien, dan merken we dat het nauwelijks anders is geweest. Een film als Zaman zou moeten aangeprezen worden als onbetwistbaar cultuur erfgoed van de bovenste plank ("het Vlaamse canon in", zoals ze zeggen), maar buiten cinefiele middens is deze film uit 1983 nauwelijks bekend. En als hij als eens aangehaald wordt dan is het door een scène met Mieke Bouve. Niet dat we daar blind voor zijn, maar Zaman zou wel eens de allerbeste Vlaamse film kunnen zijn. En als hij dat niet is, dan is hij er zeker de aanloop naartoe!

Lebon is altijd een buitenbeentje geweest in de Vlaamse cinema, en alles begon met het satirische en uiterst linkse Salut En De Kost. Een obscure film met onder meer Romain Deconnick die nog regelmatig getoond wordt op Eclips TV (wat trouwens een aanrader is voor wie graag Vlaamse classics ziet). Dat linkse werd nog verder getrokken in Hellegat, een film die hij samen met Paul Koeck schreef en over de steenbakkerij-industrie van de Rupelstreek gaat. Bij momenten lijkt het op educatief materiaal voor de vakbonden, maar het is in de eerste plaats een zeer atypische Vlaamse film die toen nog volop draaide rond de verfilming van beroemde boerenromans.

Hellegat werd geen succes, maar dat zal waarschijnlijk eerder met het onderwerp te maken hebben, want de film is ondergewaardeerd en uitstekend. In ieder geval bleek het prima te boteren tussen Koeck en Lebon en de twee besloten om opnieuw samen te werken voor een project. Lebon merkte op dat er tot 1983 nog niemand op het idee gekomen was om een politiefilm te maken. Onmiddellijk werd aan Antwerpen als locatie gedacht, een stad die volgens de regisseur zowel kosmopolitisch als provinciaal aanvoelt.

De twee schreven een script en gingen daarmee ten rade bij de echte flikken aan de Oudaan in Antwerpen die hun allerlei tips gaven over hoe een echt politieleven is. Clichés werden niet geschuwd. Niet alleen zijn het agenten die tijdens de diensturen mochten zuipen of er een vriendinnetje van lichte zeden op na houden, maar het waren dan ook de jaren '80. Lebon had wel duidelijk naar Franse policiers gekeken, en dan deze met Alain Delon in het bijzonder, maar net zoals dat in de films van Jean-Pierre Melville het geval is, zijn het hier ook mensen van vlees en bloed waarmee je je als kijker kan identificeren en daarom werkt Zaman zo goed. Zelfs 35 jaar later!

Lebon koos voor het klassieke buddy cop-concept. Twee mensen die elkaar niet kunnen uitstaan, maar op het einde van de rit toch dikke vrienden worden. Zaman (de enorm onderschatte Marc Janssen) is het soort flik dat tussen het gespuis leeft. Hij kent hun taal, drinkt een pintje met hun en de revolver blijft altijd op zak, of nog beter op het kantoor. Een echte workaholic die getrouwd is met zijn werk waardoor zijn huwelijk is doodgebloed. Zijn zoontje Bob kijkt wel nog naar hem op, maar de 19-jarige Katie (Mieke Bouve zoals je haar nog nooit zag) vindt haar pa maar een ventje van niks en paradeert liever met de nachtclubeigenaar Kaplan (Herman Gilis). Ondertussen zit Zaman opgescheept met zijn jongere, nieuwe collega Frank (Herbert Flack). Een rookie van goede wil, maar hij heeft net iets te veel naar Dirty Harry-films gekeken.

De film werkt vooral goed door zijn volks karakter, maar dan zonder dat het platvloers wordt. Het zijn allemaal typetjes die je zo in de haven van Antwerpen zou kunnen tegenkomen. Stereotiep, dat wel, maar ze bestaan. Zaman heeft de laatste jaren het tot cultfilm weten te schoppen. Erik Van Looy noemde de policier de basis van De Zaak Alzheimer en ook de populaire filmpodcast Gremlins Strike Back zet de film regelmatig in de kijker. En of dat verdiend is, Patrick Lebon!

BEELD EN GELUID
De film was destijds een deel van De Vlaamse Collectie die werd uitgebracht door Het Laatste Nieuws en is dus mits wat zoekwerk zeer gemakkelijk (en zeer goedkoop) te verkrijgen. Doen! De film begint met een skyline van Antwerpen uit de '80’s en je houdt meteen je hart vast als je de enorm korrelige blauwe lucht ziet, maar het is alleen de begingeneriek die daar ernstig onder te lijden heeft. Een titel als deze schreeuwt wel om een Blu-ray, maar we leven nog altijd in een land dat maar weinig zorgzaam omgaat met zijn cultuur, en dus moet je je maar zien te behelpen met deze dvd, die zeker genietbaar is. De beelden van Antwerpen zijn prachtig en Lebon gebruikt duidelijk het kleurenpalet dat typisch was voor de Franse policiers uit de jaren '70.De geluidsband is een Dolby Surround 2.0 met soms wat geruis, maar is voorzien van Nederlandse ondertitels en heeft naast een prachtige score van François Glorieux ook nog het aanstekelijke discohitje Pirates A Babord van het trio Tonic.

EXTRA'S
Qua extra’s moeten we ons zoet houden met twee korte reportages (elk zo’n vijf minuten) die respectievelijk door het toenmalige cinemaprogramma Première en het BRT-journaal zijn gemaakt. Naast zeer korte interviews, krijg je een paar setopnames te zien die gemaakt zijn in het politiekantoor van de Oudaan in Antwerpen. Het zijn leuke sfeerbeeldjes, maar meer is het ook niet.

CONCLUSIE
Het belang van Zaman kan maar niet genoeg onderstreept worden. In 1983 was de Vlaamse cinema nog altijd zo goed als een synoniem voor een boerenromanverfilming maar Antwerpenaar Patrick Lebon waagde zich samen met Paul Koeck aan een politiefilm. Het resultaat mag zich gerust meten met de grote internationale voorbeelden.