Ik voel me hier geroepen om de verdediging van Alexander te bepleiten. Net zoals India voor Alexander een brug te ver was, hebben verschillende filmcommentators deze film aanzien als de brug te ver voor Oliver Stone. Toch heeft de film Alexander minstens de verdienste om niet de platgetreden paden van Hollywood te bewandelen: we zien Alexander de Grote niet als een glorieuze held die met de glimlach zijn tegenstanders neermaait om de overlevenden vervolgens grootmoedig genade te schenken, maar zeker naar het einde van de film toe wordt Alexander meer en meer een paranoïde nutball. De waarheid zal wel ergens in de helft zijn blijven steken, want de meeste geschiedschrijving uit die tijd werd pas enkele honderden jaren later opgetekend door Romeinse geschiedschrijvers als Vergilius. Waarmee we ineens aan het voornaamste pijnpunt van de film belanden: Stone verwacht van de kijker nogal redelijk wat voorkennis over de klassieke oudheid, en doet niet al te veel moeite om veel historische duiding te geven - anders was de film waarschijnlijk met gemak over de drie uur-grens gewipt - maar dit wordt gedeeltelijk gecompenseerd door de commentaartrack (zie verder). Misschien was het hele project wat te hoog gegrepen voor de gemiddelde cinemabezoeker, alhoewel die toch meer dan voldoende op bloed en spelen wordt getrakteerd. Stone maakt het de kijker verder niet makkelijk door binnen het kader van zijn omvattende flashbackstructuur ook nog eens voor- en achteruit te wippen in de tijdlijn. Een ander punt van kritiek is mogelijk de overdreven mise-en-scène telkens wanneer Alexander zijn manschappen moed tracht in te spreken. In een echte veldslag zou de vijand zich waarschijnlijk morsdood hebben verveeld.

Maar tot spijt van wie't benijdt zijn er ook nog heel wat goeie punten te vermelden. De visualisaties van Stone zijn het predikaat "massaspektaktel" waardig; de veldslagen zijn mooi gechoreografeerd zonder echt té goor te worden, en vooral de levendige kleurpaletten - een overtoon geel, en naar het einde toe een hel overdreven roodfilter - getuigen van goeie smaak. De acteerprestaties zijn meer dan redelijk; vooral Angelina Jolie heeft, ondanks het rare accentje dat ze zich toebemeet, een heerlijke rol als heksachtige koningmaakster. Bovendien is dit de eerste film van betekenis sinds 1492: Conquest of Paradise in 1992 waarvoor componist Vangelis nog eens een volwaardige soundtrack heeft geschreven, die de film nog naar een iets hoger niveau tilt. Een interessant fait divers terzijde is dat Vangelis letterlijk geen noot muziek kan lezen, en op gebied van het bespelen van synthesizers voor de volle honderd procent autodidact is. Stone kreeg ook de wind van voren door zijn poging tot min of meer accurate beschrijving van Alexander's homoseksuele - of tenminste toch biseksuele - voorkeur. Dat een bende Amerikaanse moraalridders zich weer eens in het verweer moet stellen, zegt meer over hen dan over de film, want de seksuele moraal in het oude Griekenland was wat dat betreft toleranter dan de meeste moderne beschavingen; polygamie was overigens ook een wijd verspreide gewoonte, vooral voor diegenen die het breed konden laten hangen (grapje). Voor de puriteinen: het "onzedigste" wat op gebied van herenliefde te zien is, is dat Colin Farrell een man een mondkus geeft, wat niet erger is dan pakweg de paus en Fidel Castro. De enige echte seksscène is overigens één tussen Colin Farrell en Rosario Dawson. Veel onzediger is bijvoorbeeld de manier waarop in een film als Troy de homoseksuele geaardheid van Achilles (Brad Pitt) niet alleen wordt verzwegen, maar ook nog eens manifest wordt vervalst door aan elke vinger van Pitt een vrouw te hangen.

Alhoewel de film zeker niet slecht is, heeft Oliver Stone toch ook nog een 20 minuten kortere director's cut gemaakt - die overigens niet op deze set aanwezig is - waarin de homoseksuele referenties worden geknipt, samen met onder meer het grootste deel van de screen time van Anthony Hopkins, en hij heeft ook naar verluidt de gebeurtenissen wat vloeiender gerangschikt. De - althans voor het popcornvretende publiek - "minder aanstootgevende" scènes waarin explicieter wordt getoond hoe je je medemens allemaal de kop kan inslaan, zijn daarentegen nog wat uitgebreid. Waarom een regisseur als Stone, die doorgaans geen blad voor de mond neemt, voor een dergelijk publiek zo'n artistieke knieval doet, is ons een compleet raadsel. Want, op het gevaar af pretentieus te klinken: in dit geval is het het verwende publiek dat maar eens moet leren om niet altijd voorgekauwde kost te slikken.

I rest my case.

BEELD EN GELUID
Zijn de meningen over de film zelf verdeeld, dan zal iedereen het hopelijk wel met me eens zijn dat de presentatie van de film ronduit schitterend is. Qua geluid kunnen we kiezen uit een Engelse Dolby Digital 5.1-track en een zeer goeie DTS-track, die bonkt van de dynamiek. Het zijn uiteraard de diverse melée-scènes die het meeste indruk maken - de olifanten tijdens de strijd in India op kop - maar op gebied van subtiliteit is deze disc zeker zo interessant. Er zit bijvoorbeeld een heel mooi klankbeeld in de scène waarin Alexander zijn vader wil vergezellen naar een arena waar circusspelen gaan gehouden worden ter ere van zijn tweede huwelijk. Ook de speeches die Alexander afsteekt resonenen mooi in de achterkanalen. Vangelis' soundtrack klinkt bovendien mooi onvervormd, ondanks het feit dat PAL-speedup en synthesizerklanken meestal niet garant staan voor een winnende combinatie. Wat het beeld betreft kunnen we nog eens de maximumscore uitdelen, want we hebben er met het meest kritische ook niets op aan te merken. De layer change zit bovendien op een acceptabele plaats, in tegenstelling tot de giftset, waarin één van de speeches op het einde van disc 1 gewoon afgekapt wordt.

Disc 1 bevat naast de trailer ook nog cross-promotionele trailers voor Million Dollar Baby, Der Untergang en de Quality Film collection. Daarnaast worden we getrakteerd op een zeer inhoudelijk uitgebreid filmcommentaar van Oliver Stone, die een schat aan historische duiding aan de film toevoegt. Minpuntje is dat het commentaar niet Nederlands ondertiteld is.

In plaats van een nest kleinere documentaires vinden we op disc 2 twee grotere gehelen terug. De documentaire "Fight Against Time: Oliver Stone's Alexander" (76 min.) is een werkstukje van Sean Stone, zoon van, die feitelijk gewoon in het kielzog van zijn vader de productie op de voet volgt. Het ontbreekt de documentaire aan structuur, maar het is tenminste eens wat anders dan de promotionele prut die ons gewoonlijk door de strot wordt geramd. Vijf kwartier is echter wel wat aan de lange kant, en we vragen ons af of het werkstukje niet eerder opgezet was als Stone jr's ingangsexamen-projectje voor de filmschool. De tweede documentaire "Alexander The Great" is een degelijk onderbouwde historische documentaire uit de schier onuitputtelijke kluizen van National Geographic, die goed onderbouwde historische duiding bieden. In de laatste sectie vinden we 11 stukjes interview terug, samen 19 minuten, waarin achtereenvolgens Colin Farrel, Angelina Jolie, Val Kilmer, Anthony Hopkins, Rosario Dawson, Jared Leto, Christopher Plummer, Oliver Stone, producenten Moritz Borman en Jon Kilik en componist Vangelis aan het woord komen.

Op de giftset staan nog een 12 minuten durende promo-documentaire en 13 minuten volslagen overbodige B-rol(l). Wat de regio 1-versie is het nog altijd wachten op de director's cut - die een dezer dagen zou verschijnen - waarmee Stone zich door de homofobe moral right-conservatieven een schandalig paar ezelsoren laat aannaaien.

CONCLUSIE
Alexander heeft het publiek meer dan andere films in een voor- en een tegenkamp verdeeld. We zouden misschien U nog het best aanraden om voor uzelf te oordelen. Aan de kwaliteit van de release valt niet veel af te dingen; en met de toevoeging van de National Geographic-documentaire is dit met overschot de beste versie die U van Alexander kan kopen. En kom ons niet vertellen dat we U niet gewaarschuwd hadden.