FILM
Al bijna een decennium lang tasten filmmakers wereldwijd de grenzen af tussen hardcoreporno en volwassen, narratieve cinema. Frankrijk speelde daarin een voortrekkersrol met films als Romance X en Baise-Moi, maar ook de Aziatische cinema sprong mee op de wagen - The Wayward Cloud - evenals sommige Amerikaanse indies. Hoewel liberale cinefielen in deze prenten graag een bijtende kritiek zien op de hedendaagse samenleving, zijn het mijns inziens stuk voor stuk pretentieuze misbaksels die harde seks gehaaid als lokkertje gebruiken in films waar anders geen kat naar zou kijken. Toch doet nu ook de Amerikaan John Cameron Mitchell een poging om dit subgenre een nieuw elan te geven. Hoewel hij in dat laatste niet volledig slaagt, weet zijn prent Shortbus niettemin iets te doen wat voorgaande films niet vermochten: een zekere empathie creëren voor de copulerende koppels op het scherm.

Mitchell brak vijf jaar geleden door met zijn debuut Hedwig and the Angry Inch, een kitscherige rockmusical in de traditie van The Rocky Horror Show die meerdere prijzen wegkaapte op het Sundance Filmfestival. In Hedwig zijn al de kiemen te ontwaren van een intrigerende cineast, die niet bang is om seksualiteit ongedwongen te behandelen. Shortbus zet die trend voort met hetzelfde oeverloze filosofische gezwets over hoe de driehoek liefde-seks-relatie een plaats heeft in ons leven, maar ditmaal ondersteund door expliciete seksscènes. De opening van de film is op dat vlak emblematisch: een man en een Aziatische vrouw doorlopen zowat elk standje van de Kamasutra, een rijkeluiszoon wordt door een dominatrix naar ejaculatie geholpen en een homo beoefent fellatio op zijn eigen instrument. In de loop van de film komen meer van dit soort scènes voor: orgieën in de seksclub uit de titel, triootjes, masturbatiescènes, maar ze overweldigen vreemd genoeg de prent niet.



Het zijn integendeel de dialoogscènes die het meest bijblijven. Protagoniste Sofia – een rol van Sook-Yin Lee – heeft nog nooit een orgasme gehad en tracht via ontmoetingen met de andere reeds genoemde personages een oplossing voor haar probleem te formuleren. Dat resulteert in menige scène waarin openlijk over seksbeleving wordt gepraat op een wijze die eerlijker en inzichtelijker is dan de vleselijke verpozingen op het scherm. Pop-psychologische pretentie is echter een onaangenaam neveneffect van de seksbabbels, waardoor ze alsnog deels hun doel voorbijschieten. Een subplot over een suïcidale homo die zijn vriend een triootje wil aanpraten focust minder op dialoog, maar vormt het emotionele hart van de film. De aandachtige kijker zal de uitkomst van dit verhaal van kilometers afstand zien aankomen, maar de kracht van de emotie gaat er niet door verloren. In deze sequenties klimt Shortbus kwalitatief hoger dan elke andere hardcoredramahybride van de voorbije tien jaar, maar door gratuit naakt en seksuele beelden te incorporeren vormt zich helaas een exploitatiesfeertje als afstandelijke korst om het hart.

Waarom John Cameron Mitchell per se zulke expliciete scènes in zijn film wilde hebben, is overigens een raadsel dat groeit naarmate de film vordert. De hardcoreseks leidt immers af van de dramatische essentie van het verhaal, die zich nochtans op solide grond bevindt. Aandacht en een reputatie heeft de pornoconnectie Shortbus zeker bijgebracht – om nog te zwijgen over financieel gewin – maar de film als geheel wordt erdoor verzwakt. En dat is jammer, want er is best wat moois te ontdekken. De overgangen tussen de locaties getuigen bijv. van een grote visuele flair: shots in vogelvlucht doorheen de New Yorkse straten en parken, waarbij de stad door de computer als een van kleurrijk papier-maché gemaakte kinderdroom gerenderd wordt. Muziek speelt ook een cruciale rol. Niet alleen accentueren de melancholische songs de emotionele eenzaamheid van de personages, een laatste, opbeurende singalong vlak voor de eindgeneriek, stuurt je met een goed gevoel de nacht in. De cast – niet verwonderlijk een mix van onbekende acteurs en compléét onbekende acteurs – trekt zich behoorlijk uit de slag en valt alleen door de mand via een zweem van oprechtheid die af en toe als een mokerslag op de kijker inwerkt. Vooral de hoofdrolspeelster, Sook-Yin Lee, heeft ermee te kampen.

Maar al deze aangename verrassingen ten spijt, kan ik Shortbus met de beste wil ter wereld geen goede film noemen. Het gebruik van seksuele scènes is daarvoor te opzichtig, de moraal is te generisch en het filosofische gebabbel gaat op den duur onder je nagels zitten. Eveneens storend zijn geregelde misplaatste verwijzingen naar 9/11 en een bizarre vorm van humor – of hoe verklaar je anders het zingen van het Amerikaanse volkslied in iemands anus? John Cameron Mitchell doet kortom een moedige poging om porno en drama met elkaar te vermengen, maar hoe goed sommige losse scènes ook zijn, het geheel stuikt in elkaar onder het gewicht van de schandaalsfeer die inherent is aan dit soort producties. Hedwig and the Angry Inch was een intrigerend filmpje, en Shortbus is dat ook, waardoor ik de derde film van Mitchell waarschijnlijk ook zal willen zien. Maar dan hoop ik dat hij tegen dan beseft dat hij geen stijve roedes of wiegelende borsten nodig heeft om zichzelf als een prima regisseur te outen.



BEELD EN GELUID
De regisseur koos voor een look die de indiespirit uitstraalt, wat zich vertaalt in een beeld dat niet dezelfde resolutie heeft als een Hollywoodblockbuster. Grain is vaak aanwezig, maar dat ligt dus eerder aan de artistieke keuze dan aan de transfer. Die scoort goed op alle vlakken, als je met de beperkingen van het bronmateriaal rekening houdt. Het geluid staat in twee versies op de schijf: een Dolby 5.1-track en een stereospoor. Beide klinken goed, geven de dialogen helder weer en zijn gezegend met een degelijke mix. Het Dolbyspoor laat echter meer ruimte voor nuances in het soundscape.

EXTRA’S
Een selectie Deleted and Extended Scenes (30 min.) mag de bonussectie aan de gang zwengelen. Het gaat meestal om extra dialogen met een minimum aan bonusporno. Gelukkig geknipt is een bizarre subplot over een voyeur die persoonlijk assistent is van George Bushs dochters en die de president via zijn gsm voortdurend opbeurt en geruststelt. Ongeïnspireerde Interviews (6 min.) met de regisseur en enkele castleden leveren slechts weinig inzicht in de origine van Shortbus, terwijl de featurette How to Shoot Sex (8 min.) vooral bestaat uit verstrengelde naakte lichamen. Trailers voor Shortbus en drie andere A-films ronden de bonussectie af.

CONCLUSIE
Shortbus is de zoveelste film die tracht porno in een betekenisvol verhaal te integreren en men ontdekt dat dit niet zomaar kan. De exploitatiesfeer is immer moeilijk weg te schrobben in dit soort producties. Niettemin slaagt cineast Mitchell in iets wat ik niet voor mogelijk hield: eerlijke epathie losweken bij de kijker met een veredelde pornoacteur. Beeld en geluid zijn degelijk maar niet overweldigend. De extra’s stellen dan weer teleur door hun gebrek aan achtergrondinformatie.