FILM
Walter Kranz (Kurt Raab) is een aan lagerwal geraakte dichter en voormalig anarchist van de '68-generatie. Sinds twee jaar heeft hij niets meer geschreven en zijn uitgever weigert hem bijgevolg een nieuw voorschot: eerst wat op papier zetten, is de boodschap. Dus zoekt Walter zijn nymfomane en masochistische vriendin Irmgart vom Witzleben (Katharina Buchhammer) op die altijd bereid is om geld over tafel te schuiven voor de hitsige spelletjes die Walter met haar doet. Wanneer hij de cheque in handen heeft schiet Walter zijn minnares zonder meer dood. Het geld brengt hij naar huis, naar zijn vrouw Luise (Helen Vita) die met afgunst Walters seksuele escapades bekritiseert terwijl ze zelf sinds meer dan twee weken niet is bevredigd, en naar zijn gestoorde broer Ernst (Volker Sprengler) die iets heeft met neukende vliegen. Om inspiratie op te doen besluit Walter Kranz het hoertje Lana von Meyerbeer (Y Sa Lo) uit te nodigen. Met het interview dat hij van haar afneemt wil hij een zgn. interviewboek schrijven, maar veel verder dan onstuimige neuksessies komt hij met de jonge vrouw niet, tot afgrijzen van Luise die elke werksessie à rato van 150 DM mag betalen uit het huishoudgeld. Ten huize Kranz heerst evenwel voortdurend geldgebrek want Walter heeft een dure smaak en dus zit er niets anders op dan het begrafenisspaarpotje van zijn moeder (Birgitte Mira) op een slinkse manier in handen te krijgen of de verliefde fan Andrée (Margit Carstensen), een weinig aantrekkelijke oude vrijster met Wilfried Martensachtige brillenglazen, voor de huishoudkosten op te laten draaien. Ondertussen sluipt een bizarre detective door het huis op zoek naar het wapen van de Witzlebenmoord.



Gelukkig keert Walters inspiratie op een keer terug en zet hij zich aan het schrijven. Z'n eerste pennenvrucht blijkt evenwel een letterlijke kopie te zijn van een gedicht van de 19de eeuwse dichter Stefan George. Luise noemt haar echtgenoot een fraudeur, maar Walter is ervan overtuigd dat hij de reïncarnatie is van de grote dichter. Dus gaat hij zich kleden en opmaken zoals George en als hij verneemt dat de man ook nog homoseksueel was, gaat hij experimenteren met mannenseks in onverknipte George Michaelstijl terwijl zijn gedrag en taalgebruik steeds meer egocentrische en fascistische trekjes vertonen. Tot overmaat van ramp sterft Luise aan buikkanker en lijkt de detective zijn doel te zullen bereiken. Is het allemaal werkelijkheid of fictie? Is Walter Krantz een opportunistische gek of heeft hij het allemaal op voorhand perfect uitgekiend? In elk geval geeft hij blijk van een bijzondere overlevingsdrang en heeft hij z'n laatste troef nog niet gespeeld.

In Satansbraten neemt de Duitse wonderboy Rainer Werner Fassbinder de revolutionairen en anarchisten van de '68-generatie op de korrel. Zijn hoofdfiguur en grootste dichter van de revolutie Walter Krantz is een opportunist pur sang, een man zonder scrupules die alles om het geld doet, desnoods moorden en die alleen leeft voor zijn eigen egocentrische pleziertjes. Fassbinder stopt z'n satirische komedie – want daar gaat het hier om – vol bizarre en vreemde ideeën en laat zijn acteurs spetterend acteren in al even wonderlijke als surrealistische taferelen. De waterval van steeds nieuwe en bevreemdende, absurde en stapelgekke situaties is nauwelijks te tellen en meer dan eens lijkt Satansbraten het niveau van het normale en acceptabele, zowel qua verhaallijn als acteerprestaties, te willen overschrijden om uit te groeien tot een morbide sprookje of een esoterische vertelling. Telkens haalt Fassbinder de touwtjes opnieuw aan en al even snel bewandelt hij nieuwe en onverwachte zijpaden waardoor je als kijker moeite hebt om hoofd- en zijlijnen van het verhaal uit elkaar te houden en uiteindelijk nauwelijks nog beseft waar dit allemaal toe moet leiden.

Waar het in Satansbraten allemaal om gaat is binnen het bestek van 112 minuten nauwelijks te bevatten. Het past wellicht allemaal binnen de visie van Rainer Werner Fassbinder op de maatschappij als continu proces en het cultureel milieu als de biotoop die hij het best kent, maar helemaal duidelijk wordt het nooit. Er is sprake van een verwatering van essentiële waarden, het opgeven van idealen voor makkelijk gewin, het misbruiken van zwakkere types ter versterking van het eigen ego en de eigen macht, het genadeloos uitbuiten zonder scrupules, het recht of eindeloos fantaseren en fabuleren in naam van de Kunst, etc. Fassbinder gooit het als het ware allemaal op één hoopje en voorkomt dat Satansbraten een onverteerbare brok wordt door de satirische ondertoon, de overacting, de brede bewegingen, de opflakkerende emoties, de vernietigende vernederingen en de overvloedige absurde humor.



Visueel is er zoals in alle Fassbinderfilms een hele boel te beleven, zij het dat ook Satansbraten de voorliefde voor het theater verraadt in aanpak en uitwerking van de scènes. Toch zijn ook de typische ingrediënten van Fassbinder-de-filmmaker overvloedig aanwezig onder de vorm van horizontaal en verticaal afgesneden beeldcomposities, aparte lichtinstellingen, fonkelende luchters, spiegels en close ups van vertrokken gezichten waarmee hij effecten bereikt uit de periode van de stille film.

BEELD EN GELUID
Zoals alle andere film in de Fassbinder Collection is ook deze film netjes gerestaureerd. Het beeld is scherp en gedetailleerd. Er is een lichte korrelvorming zichtbaar in sommige scènes en de pastelkleuren zijn af en toe een beetje vaag. Het resultaat is acceptabel voor een film van die leeftijd die wellicht nooit op een fatsoenlijke behandeling of bewaring heeft mogen rekenen. Het geluid is eenvoudig, staat in mono en voor een keer voorziet de regisseur een rustige en melodische soundtrack, zij het met veel ruis.
Bij Rio Das Mortes krijgt u vooraf een bordje met de waarschuwing dat de gebruikte én enige master niet van de beste kwaliteit is. Een tweetal keren ontbreekt er een stukje film en er is sprake van grove korrelvorming. Fouten en ongerechtigheden zijn netjes weggewerkt. De eerder ruwe beeldkwaliteit maakt het bekijken van deze film evenwel niet echt aantrekkelijk.

EXTRA'S
Als extra krijgt u de Originele Bioscooptrailer en de tv-film Rio Das Mortes uit 1971, een niet compleet gave film met af en toe té langdradige scènes (het weinig filmische interview met een Peru-kenner en het veel te langdradige matrozenverhaal van Günther Kaufmann dat een luisterende Hanna Schygulla duidelijk op de zenuwen werkt) en een niet al te sterk verhaal: twee vrienden besluiten op zoek te gaan naar een oude schat in Peru en doen verwoede pogingen om het nodige geld bij elkaar te schrapen. Hanna Schygulla, het vriendinnetje, doet er op haar beurt alles aan om de reis te saboteren want zij zoekt een echtgenoot, geen avonturier. Uiteraard gaat het ook hier om een typische Fassbinderfilm waarin menselijke leed, vervreemding, uitbuiting, egocentrisme en escapisme centraal staan.

CONCLUSIE
Satansbraten is geen topper in het oeuvre van Rainer Werner Fassbinder, eerder een luchtig tussendoortje, zij het met een ernstige boodschap en een alles behalve luchtige ondertoon die wellicht niet iedereen meteen opvalt. In dat geval wordt deze film een wat ongewone komedie met een bevreemdende voortgang en een onbegrijpelijk slot. Wie voorbij de façade kan kijken, krijgt een indruk van het bizarre maar altijd geëngageerde Fassbinderuniversum en ziet een satirische en surrealistische film vol absurde humor en bittere metaforen van de hedendaagse maatschappij.