FILM
In een Spaanse villa die het decor moet vormen voor een langspeelfilm, wacht een hele crew en cast al dagenlang op de regisseur die opgehouden is in Duitsland. De immer in het wit geklede productieassistent Sascha (Rainer Werner Fassbinder) heeft nog twee andere problemen: het geld is op (er is sprake van het optrekken van een ongedekte cheque) en de cameraman zit zonder film. Zonder geld geen film en dus probeert Sascha via de telefoon één en ander te regelen tegen de tijd dat Jeff, de regisseur, opdaagt. De ploegleden verzamelen regelmatig in de ruime vestibule van de villa waar ze zich onledig houden met vluchtige conversaties en cuba libres aan de bar. Niets wijst erop dat de filmopnamen snel zullen beginnen en Sascha, kettingrokend en zenuwachtig, doet een halfslachtige poging om orde op zaken te stellen en deelt bevelen uit op schreeuwerige toon. De sfeer is gespannen en erotisch. Op een bankje langs de muur bespreken productiesecretaresse Babs en haar collega-grimeur Billi het mannelijk schoon dat verderop aan een tafeltje zit. Lichtverantwoordelijke Marc is er in een gesprek gewikkeld met acteur Ricky (Marquard Bohm) die indruk heeft gemaakt op Billi. Hij is vast homo, zegt Babs. Ondertussen doet opnameleider Korbinian (Ulli Lommel) aan de bar uitgebreid het verhaal over zijn veeleisende echtgenote wier wensen hij maar al te graag inwilligt. Eddie Constantine (hijzelf), de ster van de film, neemt plaats in een fauteuil, bestelt een whisky en slaat het komen en gaan van zijn collega’s zwijgzaam gade. Decorverantwoordelijke Fred (Kurt Raab) probeert tevergeefs een man te versieren en stelt met afgunst vast dat hij faalt waar anderen schijnen te slagen.

De komst van Jeff (Lou Castel), de regisseur, brengt leven in de brouwerij, maar met zijn gespeelde autoriteit en chagrijnige opmerkingen over de locatie en het armtierige decor zorgt hij voor extra tensie. Hij kaffert Sascha uit over zijn slecht financieel beheer en gaat uit zijn dak wanneer hem verteld wordt dat de filmrollen in Spanje zijn besteld. Vervolgens trekt hij zich terug op zijn kamer met de getrouwde Ricky die hij al veel langer schijnt te kennen en met wie hij een relatie heeft, wat hem er niet van weerhoudt om de dagen nadien Babs en Billi een huwelijksaanzoek te doen in het vooruitzicht van een reis naar Peru. Steractrice Hanna (Hanna Schygulla) wijdt haar aandacht aanvankelijk volledig aan Marc, de blonde en aantrekkelijke Italiaanse lichtverantwoordelijke, brengt hem het hoofd op hol en kiest dan voor een flirt met Eddie Constantine die ze kort nadien naar zijn kamer volgt om foto's te bekijken. Marc bestelt een paar cuba libres, bezat zich en gooit de glazen over zijn schouder in de vestibule waar het Spaanse personeel ze zonder morren opveegt. Tegen de tijd dat de opnamen dan toch van start gaan is de verwarring totaal, de halve crew dronken en de rest gefrustreerd door gemiste kansen en onverwachte afwijzingen. Grootste dwarsligger is uiteindelijk regisseur Jeff zelf die het oneens is met de voorgestelde werkwijze, die het finaal niet meer ziet zitten en hoopt dat de film, die hij grotendeels zelf financiert, zal floppen.

Voor Warnung Vor Der Heiligen Nutte liet Fassbinder zich inspireren door Jean-Luc Godards Le Mépris uit 1963. Maar zoals we dat gewoon zijn van het Duitse wonderkind is normaal doen niet goed genoeg en duurt het bijna een uur vooraleer de camera ten tonele verschijnt. Tot die tijd trakteert hij de kijker op een wirwar van kleine menselijke drama's, halfuitgewerkte dialogen, surrealistische monologen, stuiterende confrontaties, gespeelde verdrietigheid en geforceerde flirtpartijen, waarbij z’n camera als een nieuwsgierige roddeltante het ene groepje na het andere in beeld brengt, inzoomt op een handgemeen, een treurig gelaat, ogen die een signaal geven, om vervolgens langzaam weg te zweven in de richting van een nieuwe discussie aan de bar of ter hoogte van de intree, een zoveelste dispuut tussen verveelde crewleden dat met dezelfde geïnteresseerde blik wordt aftast, geregistreerd en voor interpretatie vatbaar gemaakt. Fassbinder houdt een beeld soms eindeloos lang aan, tot ver na het hoogtepunt van de actie: de acteurs staan onbeweeglijk in het decor als een broze beeldengroep in een winderig stadspark of kriskrassen door het beeld als de witte pluimen van hoge straaljagers tegen een staalblauwe achtergrond. Gecombineerd met een minimale karakterontwikkeling, nauwelijks interessante situaties of geloofwaardige ontwikkelingen om de kijker emotioneel of verstandelijk bij de gang van zaken te betrekken, blijft Warnung Vor Der Heiligen Nutte op elk moment een rationele stijloefening. Probeert Fassbinder de toeschouwer bewust te vervelen, zijn uithoudingsvermogen te testen?

Voor Warnung Vor Der Heiligen Nutte laat R.W. Fassbinder zo wat de hele anti-theatercast opdraven. Nooit eerder was er in zijn films sprake van een dergelijk grote bezetting. Met alleen maar een tekst en minimale regieaanwijzingen zijn de acteurs helemaal op hun routine en intuïtie aangewezen, waarbij de camera als bindmiddel fungeert tussen de zeer autonome onderdelen die in het eerste uur allemaal in de vestibule van de villa worden gesitueerd. Qua stijl zijn er overeenkomsten met Chinesisches Roulette uit 1976, waar Fassbinder op een gelijkaardige manier een groepje mensen op een haast voyeuristische manier bespiedt en hun dunne laagje beschaving op een meedogenloze manier afpelt als ging het om een groepje vervellende slangen. Het effect is shockerend en pijnlijk tegelijk.

Rainer Werner Fassbinder neemt het personage Sascha voor zijn rekening dat als zijn zoveelste alter ego wordt ingekleurd: stoer en brutaal met de typische kenmerken van een amateurboefje. Hanna Schygulla trekt uiteraard de aandacht, vooral als ze uit de kleren gaat zoals in deze film en haar acteerprestatie is ook dit keer van hoog niveau. Ingrid Caven moet het met een klein rolletje stellen dat niet veel om het lijf heeft en Ulli Lommel, vaak heel erg goed op dreef als de ultieme boosdoener, speelt de neurotische echtgenoot, een rol die hem niet echt goed afgaat. De iconische Eddie Constantine zit er meestentijds een beetje verveeld bij alsof hij zich afvraagt wat dit allemaal te betekenen heeft. Harry Baer is alleen maar vervelend en Lou Castel (als de regisseur) overspeelt zijn hand en komt nauwelijks geloofwaardig over. Tenzij dat Fassbinders bedoeling zou zijn.

BEELD EN GELUID
Opnieuw is er sprake van een uitstekende digitale restauratie van het bronmateriaal. In vergelijking met de fragmenten die in het interview met Fassbinder zijn opgenomen (zie Extra’s) is er sprake van een klein wonder: de kleuren zijn in hun oude glorie hersteld, donkere scènes zijn opgelicht en de vuiltjes en beschadigingen zijn zo goed als allemaal weggewerkt. Bovendien is het beeld ongewoon scherp voor een film van deze leeftijd met een uitstekend zwart-witniveau en behoud van de details. Huiscomponist Peter Raben zorgt voor een aangepaste soundtrack die ondertussen wel wat oubollig aandoet. De dialogen zijn goed verstaanbaar en het geluid staat zoals meestal bij Fassbinder in een eenvoudige monoversie.

EXTRA'S
Als extra's vindt u op deze dvd de Originele Bioscooptrailer en de dertig minuten durende Documentaire R.W. Fassbinder 1977 met daarin voor één keer een vrij lucide en mededeelzame regisseur die uitgebreid ingaat op de vragen naar zijn plannen voor de toekomst en zijn plaats in de Duitse en internationale cinema.

CONCLUSIE
Warnung Vor Der Heiligen Nutte is niet Fassbinders meest ontroerende of beklijvende film. Voor specialisten en studenten van de filmschool gaat het hier beslist om een belangrijke stijloefening van een niet te onderschatten en belangrijk Europees cineast. Gewone kijkers zullen eerder de meer verhalende films uit deze derde Fassbinderbox op prijs stellen. Belangwekkend is voorts ook nog het interview met Fassbinder uit 1977 waarin hij praat over zijn plannen om Duitsland – op dat moment in de greep van de terreuracties van de Rote Armee Fraktion en de harde antiterrorismemaatregelen van de overheid tegen verdachte dissidenten – definitief te verlaten.