Dekalog is een reeks van tien films die regisseur Krzysztof Kieslowski en scenarist Krzysztof Piesiewicz draaiden voor de Poolse televisie in 1989. De films hebben enkel een nummer van 1 t/m 10 als titel. Ieder deel is een moderne interpretatie van een van de tien geboden. Dekalog 3 behandelt het derde gebod: ‘Gedenkt den Sabbatsdag, dat gij dien heiligt’

FILM
Na het teleurstellende tweede deel van Kieslowski’s Dekalogcyclus herpakt de Poolse filmmaker zich enigszins in Dekalog 3. Thema en verhaal zijn niet steeds even goed of consequent aan elkaar gelinkt, maar de plot is meeslepend genoeg om je gedurende een klein uur te entertainen en af en toe te ontroeren. De volwassenheid waarmee Kieslowski en zijn scenarist Piesiewicz moeilijke thema’s als overspel en eenzaamheid aansnijden, strekt hen bovendien tot eer. Anderzijds wordt in Dekalog 3 elke potentiële frivoliteit van het verhaal ondermijnd door een zwaarmoedigheid die geregeld als een loden harnas op de kijker drukt.

Nochtans speelt dit derde deel zich af op kerstavond, de dag die in principe de vrolijkste van het ganse jaar moet zijn, zeker in het erg katholieke Polen. Voor Ewa roept de dag enkel herinneringen op aan een affaire. Drie jaar geleden beleefde ze namelijk een avontuurtje met de getrouwde Janusz en nog steeds kan ze hem niet uit haar hoofd zetten. Wanneer Ewa’s eigen echtgenoot plotseling verdwijnt, vraagt ze Janusz haar te helpen bij de zoektocht. De minnaar ontzegt zich hiervoor een gezellige kerstavond met zijn vrouw. Naarmate de avond overgaat in eerst de nacht en vervolgens de ochtend, komen echter onwaarheden aan het licht die niet alleen Ewa’s motieven op losse schroeven zetten, maar die ook een zedenles zijn over de betekenis van eerzaamheid.
Visueel trekt Kieslowski in Dekalog 3 resoluut de lijn door van de eerdere delen. Zelfs het vrolijke kerstavond wordt door zijn cameralenzen bekeken met een overdaad van grijze tinten, slechts af en toe doorbroken met kitscherige kerstlichtjes. Traag maar zelfzeker tast de regisseur zijn personages af, krabt hij stukje bij beetje hun maskers weg, tot ze hun ware aard tonen. Die ware aard blijkt behoorlijk onvoorspelbaar en verrassend vatbaar voor interpretatie. Toch sluimert er een déjà vu in de film. De opbouw van de prent en de meanderende kronkels van de plot grijpen immers te nadrukkelijk terug naar de eerdere films in de reeks. Dit zorgt dan wel voor een lovenswaardige continuïteit, het ontzegt Dekalog 3 ook een eigen identiteit. Was dit derde deel de eerste film in de reeks geweest, had het ongetwijfeld een grotere indruk nagelaten dan nu, net omdat de mechanismen die Kieslowski en Piesiewicz hanteren geleidelijk zichtbaar worden.

Een ander probleem is de grote vrijheid die de prent neemt in het postmodern ontrafelen van – ditmaal het derde van – de tien geboden. ‘Heilig de dag des heren’ slaat voornamelijk terug op de setting: kerstavond. Verder wordt met dit gebod (te) weinig gedaan. De filmmakers lijken er vooral op uit om de personages nagenoeg alle andere geboden te laten breken – vooral Ewa liegt en bedriegt dat het een lieve lust is en zelfs moord wordt gesuggereerd. Dit betekent logischerwijs een ontheiliging van Kerstmis, maar omdat ontrouw het dominante thema is, wordt die boodschap weggevaagd met mijmeringen over (verboden) liefde. Wél een positieve ontwikkeling is het feit dat het tempo in Dekalog 3 hoger ligt dan bij zijn voorgangers. Interessante – maar niet altijd even geloofwaardige situaties – volgen elkaar zo snel op dat je nooit de kans krijgt je te vervelen.

Hoewel dit een weerslag heeft op de ontwikkeling van de personages, zorgen de acteurs voor puike vertolkingen. Maria Pakulnis schippert voortdurend tussen sympathie en enigmatisch verraad als Ewa. De duistere motieven van het personage treden daardoor niet te snel voor het voetlicht. Janusz wordt met een verrassend realisme vertolkt door Daniel Olbrychski. Hij is geen typische overspelige man die ofwel continu door wrok gekweld wordt ofwel veel te nostalgisch is over het avontuurtje. Olbrychski zet het personage integendeel neer als een fascinerende man die opportunisme koppelt aan een diepgewortelde zin voor waarden en normen. Deze twee acteurs zijn kortom de voornaamste reden om Dekalog 3 te bekijken omdat zij een script dat cohesie mist van de nodige lijm voorzien.

BEELD EN GELUID
Net zoals bij de vorige delen is de transfer van Dekalog 3 niet vlekkeloos. Grain en printbeschadigingen zijn constant aanwezig, de kleuren ogen dof en het contrast is op zijn best middelmatig. Zwartniveau’s stellen teleur en de scherpte is niet gebaat bij de grove korrel van de film. Het geluid klinkt degelijk op het stereospoor maar barst zeker niet van de dynamiek.

EXTRA’S
Er staan geen extra’s op deze schijf.

CONCLUSIE
Dekalog 3 valt vooral op door het hoge tempo en de snelle aaneenschakeling van incidentele gebeurtenissen. Een intrigerend standpunt betreffende het derde gebod neemt de film helaas niet in. Gelukkig houden de acteurs de aandacht van de kijker continu vast, iets wat van het script en de repetitieve regie niet steeds gezegd kan worden. Beeld en geluid zijn kwalitatief vergelijkbaar met de vorige delen. De bonussectie blijft leeg.