Er is geen groter contrast mogelijk tussen het avant-gardistische en rebellerende werk van de Frans conceptuele kunstenaar en enfant terrible Daniel Buren (Geboren in 1938) en de vrij conventionele manier waarop regisseur Camille Guichard de documentaire over zijn oeuvre tot stand brengt. Guichard laat nl. kunstcriticus Guy Tortosa opdraven, die de kunstenaar in vraag-en-antwoordstijl confronteert met de hoogte- en laagtepunten uit zijn veertigjarige carrière en hem volgt tijdens drie belangrijke tentoonstellingen in 2000. Het wordt een klein uurtje gezellige ouderwetse televisie dat gelukkig wél deugdelijke en bruikbare informatie en vooral heel veel beeldmateriaal bevat over het werk van Buren in de voorbije vier decennia. Dat je een kunstenaar ook op een aantrekkelijke en interessante manier in beeld kan brengen bewezen in de voorbije jaren Christina Clausen met haar indringend portret over graffitikunstenaar Keith Haring (The Universe of Keith Haring, 2008), Loïc Prigent in zijn veelzijdige film over Karl Lagerfeld en het modehuis Chanel (Signé Chanel, 2005), Barabara den Uyl met haar pakkende reportage over de Iraans-Nederlandse schrijver Rodaan Al Galidi (Het Woord heeft mij Gered, 2009) en niet te vergeten Barbara Leibovitz over haar wereldberoemde zus en fotografe Annie in Life Through a Lens (2006), allemaal producties waarmee Camille Guichard zich niét kan meten, want zij zet Tortosa en Buren tegenover elkaar aan een tafeltje tegen een neutrale glazen achtergrond. Tortosa – altijd met de rug naar de camera - stelt z’n (soms moeilijke) vragen en Buren probeert interessante antwoorden te formuleren. Originele en spannende televisie is anno vandaag heel wat anders.

 

 

Daniel Buren debuteerde op de Salons de la Peinture in Parijs in 1967. Het was een woelige periode in de Franse hoofdstad en de jonge kunstenaar drukte op zijn eigen manier uit wat leefde onder de jeugd. Z’n affiches met verticale witte en zwarte stroken verschenen als grafitti op reclameborden en openbare gebouwen en waaierden zelfs uit naar Bern (waar hij in één nacht álle reclamepanelen compleet liet overplakken) en Antwerpen. Vandaar evolueerde hij naar conceptuele installaties met een belangrijke functie voor de omgeving waarin ze werden geplaatst of zich manifesteerden (beschilderde deuren van metrostellen, lange rijen van identieke vlaggen met verticale witte en gekleurde stroken). Buren zocht voortdurend naar de meest economische manier om z’n kunst zichtbaar te maken. Zo vond hij matraslinnen met verticale witte en zwarte stroken ideaal voor zijn doel: hij hoefde alleen hier een daar wat kleur aan te brengen om het een nieuwe functie te geven. Zijn aanpak druist in tegen de algemene verwachting omtrent creativiteit en vernieuwing die hij ondubbelzinnig in vraag stelt in zijn werk en tegelijk zet hij ook vraagtekens bij termen als originaliteit en uniciteit en bij uitbreiding stelt hij zich meteen ook kritisch op tegenover de instellingen (musea, galerijen) die zich met kunstpromotie bezighouden. Vandaar zijn grote drang om zijn motieven ook buiten het bestaande circuit aan te brengen, op bestaande oppervlakken of zelfgebouwde constructies in een institutionele omgeving en liefst daarbuiten, ingrijpend op de ruimte die hij opnieuw definieert of in vraag stelt. Wat Buren boeit zijn de verhoudingen, de maat, het ritme en de specificiteit van de dingen, waarbij kleur automatisch minder belangrijk wordt ten voordele van bijv. harmonie.

 

 

In 1982, vijftien jaar na z’n debuut – tijdens de regering van François Mitterrand, een president die niet terugschrok voor megalomane projecten om z’n naam te vereeuwigen - mocht Daniel Buren in het Palais Royal in Parijs een grote installatie bouwen, een omstreden kunstwerk van zuilen van verschillende hoogte, allemaal voorzien van zijn bekende patroon van verticale witte en zwarte stroken, waarvoor niet iedereen was gewonnen gezien de zeer klassieke omgeving, maar waarmee hij het pad bereidde voor de al even omstreden piramide van I.M. Pei (1988) op de binnenkoer van het Louvre-museum. Vanaf dat moment gold Buren als één van de groten van de moderne Franse schilderkunst en was hij van de ene op de andere dag een zgn. gevestigd kunstenaar, een titel die hij maar met veel tegenzin in de mond neemt en nog veel minder graag beaamt.

In de documentaire Daniel Buren zien we de kunstenaar aan het werk in Parijs in de jaren 60, alleen en met geestesgenoten (de groep BMPT met Olivier Mosset, Michel Parmentier en Niele Toroni, 1965). De verticale witte en gekleurde stroken worden zijn ijkingpunt. Ze zullen vele jaren lang zijn oeuvre domineren op affiches, schilderijen en werken van allerlei snit in het publieke domein. In de film geeft hij commentaar bij opstellingen op drie grote tentoonstellingen en vertelt hij hoe en waarom hij ze heeft gemaakt, wat zijn bedoeling was, welke materialen hij gebruikte en hoe het publiek reageerde. De filosofische bespiegelingen van Guy Tortosa zijn veel minder boeiend, tenzij voor specialisten. Als leek benader je het werk van Daniel Buren bij voorkeur met een frisse blik en een open geest en dan treedt met een beetje geluk de kracht, maar ook de gewilde eenvoud van het werk aan de oppervlakte.

Geen


 

Ondanks de vrij conventionele aanpak bevat deze documentaire voldoende informatie ter kennismaking met één van Frankrijks belangrijkste hedendaagse kunstenaars. Daniel Buren is geen gemakkelijk artiest, eerder theoreticus dan uitvoerder, maar zijn werk is zeer herkenbaar en wordt in deze film uitvoerig getoond.