Wat volgt is een moeilijke en gevaarlijke tocht vol ontberingen en tegenslagen met een ongewisse uitkomst. Waar gaan we eigenlijk heen?, vragen Melchiors medereizigers zich af, en hoelang zullen we onderweg zijn? Waar zullen we water vinden, en wat als het voedsel op is?, want 2000 jaar geleden moest een reiziger alles meenemen voor z’n comfort onderweg en bij gebrek aan wegwijzers was het sowieso een heel avontuur om je bestemming te bereiken. Maar Melchior slaagt erin om z’n medereizigers te kalmeren en als hij het zelf niet meer weet of twijfelt, dan reciteert hij lange stukken uit de Hebreeuwse Bijbel uit het hoofd. Tegen het einde van de reis ontmoet het gezelschap twee andere caravans die ook in westelijke (of is het ondertussen oostelijke?) richting trekken om eer te bewijzen aan de koning der Joden, en samen staan ze op een ochtend voor de poorten van Jeruzalem, waar niemand enig idee schijnt te hebben van wat er aan de hand is. Door een gelukkig toeval worden ze in de richting van Bethlehem gestuurd, maar de ontmoeting met het jonge stelletje en hun baby is niet meteen het verhoopte hoogtepunt. Is dit de plek waar de ster ze naartoe heeft geleid? Is deze baby de toekomstige koning van de Joden?

U heeft het wellicht al begrepen: Cammina Cammina is het verhaal over de Drie Koningen uit de bijbel, maar dan niet zoals in het Nieuwe Testament vanuit het standpunt van Maria en Jozef, maar vanuit dat van Melchior, over wie Mattheüs weet te melden dat hij uit het oosten kwam en goud (symbool voor wijsheid) ten geschenke gaf. In de versie van Ermanno Olmi is Melchior geen koning, eerder een dorpshoofd die in naam van de koning optreedt, terwijl de zwarte Caspar wellicht de schatbewaarder (dat betekent zijn naam in het Perzisch) van een Afrikaanse koning is en Balthazar naar alle waarschijnlijkheid uit India komt, want daar zou de apostel Thomas hem later tot bisschop hebben gewijd. In Cammina Cammina zien we ze tijdens de eerste kennismaking alle drie met een koningskroon – of iets wat erop lijkt – maar Melchior speelt het niet helemaal correct, want hij gebruikt de kroon die zijn koning hem als geschenk voor het koningskind heeft meegegeven, en misschien geldt iets dergelijk ook wel voor de beide andere heren? Het is een grappige en wat oneerbiedige scène, maar dat procedé gebruikt Olmi vaker, want wat moeten we denken over de lage dunk van Rupo met betrekking tot het religieuze byzantinisme van zijn vader Melchior, wat vaak tot een felle woordenwisseling leidt tussen de kleine betweter en de oudere man?

De lange reis van Melchior en zijn dorpsgenoten lijkt een tocht vol toevallige gebeurtenissen, maar ze passen wel allemaal op de een of andere manier bij verhalen uit de bijbel en bij wat we weten over het leven van Jezus. Zo lijkt de trek door het dorre en hete landschap een remake van de omzwervingen van Mozes en de Israëlieten in de woestijn, verwijst de ontmoeting met een huwelijkscaravan bijna zeker naar de parabel over huwelijksfeesten in de bijbel, en zijn velen geroepen, maar weinigen uitverkoren, in dit geval de rijke medereizigers, want als ze op een keer voor een wankele houten brug staan, is een oudere jood niet bereid om z’n bezittingen in de waagschaal te stellen voor een onzekere bestemming (en een gammele verzameling houten latten) en dus keert hij terug naar huis. En dan zijn er de mannen en vrouwen die van het rechte pad afwijken en hun toevlucht zoeken tussen de rotsen en op de schrale bodem, als verwijzing naar de parabel van de zaaier en het zaad dat op onvruchtbare grond terechtkomt. Regisseur Ermanno Olmi, die ook het scenario schreef, heeft m.a.w. goed nagedacht over de manier waarop hij zijn versie van het Drie Koningen-verhaal naar het witte doek wil brengen. Dat neemt niet weg dat 3 uur een lange zit is voor een dergelijke productie waarin niet zo heel veel te beleven valt, en zeker niet voor wie onbekend is met de bijbel en het Jezusverhaal, want Olmi geeft geen duiding, zelfs niet over de moordpartij in Bethlehem op het einde van de film, die christenen herkennen als de kindermoord op bevel van koning Herodes. Wie aan deze film begint, heeft m.a.w. een zekere voorkennis nodig.

Voor de cast heeft de regisseur bijna uitsluitend een beroep gedaan op acteurs die in de meeste gevallen achteraf nooit meer in een film te zien waren. Alleen Giulio Paradisi is een beroepsacteur en hij was eerder te zien in 8 1/2 (1963) van Federico Fellini. Desondanks zijn de acteerprestaties goed en in het geval van Alberto Fumagalli (Melchior) en Antonio Cucciarrè (z’n zoon Rupo) zelfs uitstekend en vooral grappig. Het production design is eenvoudig, maar geloofwaardig en vooral realistisch, want je kan je voorstellen dat joodse dorpen 2000 jaar geleden ook niet veel meer waren dan een verzameling hutten in een stoffige en droge omgeving. Tijdens de lange reis is er sowieso niet veel te zien, want dat deel van de wereld was destijds heel dun bevolkt en zelfs Jeruzalem stelt niet veel voor, want dat was nog maar een paar decennia eerder door de Romeinen grondig verwoest. Vreemd genoeg woont het jonge stelletje en hun baby niet in een stal zoals de bijbel ons voorhoudt, maar in de ruïne van een kasteel. Tja, stonden Olmi’s wijzen dan toch voor de verkeerde deur?