FILM
De Portugese regisseur Joao Pedro Rodrigues neemt ons in zijn film O Fantasma mee naar de vuilnisbelt van de Portugese hoofdstad Lissabon. Daar ontmoeten we Sergio, een jonge kerel die bij de nachtploeg van de reinigingsdiensten werkt en afwisselend de huisvuilzakken en het groot huisvuil (fauteuils, kasten, etc.) mee ophaalt. Hij heeft maar weinig opleiding en hobby's al helemaal niet, tenzij iemand zijn strooptochten door de buitenwijken en de parken op zoek naar wilde seks met onbekende mannen als zodanig wil catalogeren. Bij Sergio speelt het zich allemaal tussen de benen af, voor- en achteraan, dat maakt eigenlijk niet uit. Overdag wil hij nog wel eens flirten met de meiden op z’n werk of in z’n flatgebouw, maar meestal ligt hij op het erf bij z’n hond terwijl die de vers meegebrachte brokken vlees verorbert. Bij Lorde voelt Sergio zich goed: Lorde is lief, speelt met hem, wacht op hem, loopt hem na, geeft pootjes en neusjes en is nooit dominant en bedreigend. Vrouwen zijn dat wél en mannen nog veel meer. Toch voelt Sergio zich meer aangetrokken tot mannen: in pisbakken à la George Michael, op de achterbank van een auto, liefst met een geboeide flik, bij een minnaar, helemaal in zwart blinkend latex met een zwarte cape die alleen de ogen vrijlaat en een rits tussen de benen waardoor reet en lul vrij spel hebben, actief en passief. Sergio houdt van kinky, van promiscuïteit en perversie. Sergio is een beetje een hond.

Tijdens een van de nachtelijke rondes ontmoet Sergio een biker die zijn interesse afwijst. Sergio is gebiologeerd door de stevige en potige kerel en dwaalt ’s nachts in de buurt van zijn huis rond, vindt een versleten slip van de gozer die hij besnuffelt en aantrekt, breekt bij hem in en doorzoekt z'n spullen, plast op z'n bed als een hond en stalkt hem. Z'n obsessie neemt met de dag toe en Sergio raakt uiteindelijk de voeling met de realiteit volledig kwijt.

Het dvd-label Homescreen brengt O Fantasma in zijn reeks Gay and Lesbian Films uit en stuurde de film mee op de zgn. Gay Movie Tour 2005 die met 9 aangepaste producties 14 Vlaamse steden aandeed. De films hebben één gemeenschappelijk kenmerk: ze gaan over homo- en lesbische situaties zonder dat ze pure pornofilms zijn, in tegendeel, de meeste van de getoonde films hebben kenmerken van de zgn. betere film qua plot, stijl, enscenering, regie en personages. Eenzijdige liefhebbers van homo-porno lopen dus best met een bochtje om deze films heen.

Toch is O Fantasma één van de meer expliciete films in de serie: er is een fellatio-scène en een neukscène die niet veel aan de fantasie overlaten en de toon van de film is donker en hard. Driekwart van de tijd is het nacht in deze productie waardoor de clandestiniteit van activiteiten wordt onderstreept. Rodrigues voert een personage op dat alleen interesse heeft voor seks en seksspelletjes en die tegen het vallen van de avond als een onrustig beest door zijn territorium trekt, gedreven door lust. Daartegenover staan eenzaamheid en inwendige leegheid, desinteresse in de geestelijke en emotionele waarden van het individu, fysieke hoogmoed en dierlijke gedrevenheid. De regisseur beperkt de karakteruitwerking van zijn personages tot het absolute minimum. Hun instinctieve keuzes leidt de kijker wel af uit hun gedrag, is de redenering van de maker, en de beperkte hoeveelheid dialogen is een metafoor voor hun eigen verbale beperking. O Fantasma is niet een film waarin de verhaallijn centraal staat, Joao Pedro Rodrigues is het in de eerste plaats te doen om de sfeer van de nachtelijke zelfkant van de grootstad, van Lissabon dus, de grauwheid en het geweld, de minachting en het voyeurisme resulterend in vereenzaming, asocialisering, ziekelijke fantasieën en donkere verlangens. Het beeldmateriaal is bij momenten hard en direct: de close up van een neukscène in een incognito omgeving blijft zonder uitleg, Sergio die in een geparkeerde auto een geboeide politieman als een tijger besluipt en hem handmatig bevredigt om vervolgens zonder meer in de donkere nacht te verdwijnen, een fellatio-scène in een openbaar toilet waarbij de actie halfweg zonder verklaring wordt afgebroken. De scènes zijn woordeloos, emotieloos, rauw en shockerend.

O Fantasma is geen film voor het grote publiek, daarvoor is hij qua thema en uitwerking te veel met marginale activiteiten en gevoelens bezig. Rodrigues doet ook geen enkele moeite om bij de toeschouwer medeleven of betrokkenheid bij het lot van Sergio op te wekken. De camera houdt altijd een ruime afstand tot de personages en wanneer er toch sprake is van een minimale verhaallijn – zo tegen het einde aan – laat de regisseur het verhaal in surrealistische richting evolueren met een katachtige Sergio, afval etend op de vuilnisbelt. Wie weinig of geen affiniteit heeft met dit onderwerp kan deze film beter vermijden. O Fantasma is een gesloten en hermetische productie met een moeilijk, dubbelzinnig en niet erg geloofwaardig slot

BEELD EN GELUID
Het beeld van O Fantasma stelt niet zoveel bijzonder voor gezien de omstandigheden op de set: de opnamen zijn voornamelijk ’s nachts gemaakt en de weinige dagbeelden hebben eerder grauwe kleuren met af en toe geel en oker zoals in de spaarzame sauna-scènes. De transfer naar dvd is voor de rest goed van kwaliteit. Ook het geluid is eerder gewoon en zelfs onopvallend te noemen als gevolg van het weinige dat er in deze film te horen is qua menselijke dialoog en muziek. De sfeer wordt vooral gecreëerd door stille passages en de afwezigheid van visuele effecten.

EXTRA'S
Deze dvd bevat nog een andere trailer.

CONCLUSIE
In O Fantasma brengt regisseur Joao Pedro Rodrigues scènes uit het nachtleven van de marginale homoseksuele Sergio. Veel verhaal is er niet, maar sfeerschepping en suggestie des te meer. De film heeft bij momenten een zeker documentair karakter met scènes uit de nocturne activiteiten van de vuilnismannen van de Portugese hoofdstad. De indruk die Rodrigues' film achterlaat bij de kijker is er een van gewelddadigheid in een rauwe, ontmenselijkte, bijna dierlijke parallelwereld. Voor de liefhebbers.