FILM
Het is 1969. Terwijl de media vervuld zijn van anticipatie naar de eerste landing op de maan, is het voor Caro Werner (Neeltje De Vree) het jaar waarin ze haar eerste communie moet doen. Het gezin Werner - vader moeder en vijf kinderen - is echter zeer strikt katholiek, en ingefluisterd door haar vader meent Caro dat het betreden van de maan een eerste stap naar het bereiken van de hemel is, en dus heiligschennis. In het conservatieve gezin is elke stap vooruitgang een zonde, en als de vrijgevochten tante Connie (Anneke Blok) er niet geweest was, zat de familie zelfs verstoken van televisie op dit historisch moment. Vader Mees (Huub Stapel) probeert een varkensbedrijf te runnen, maar is een pathetische dronkelap, die meer dan eens door de politie 's morgens naar huis wordt gebracht opdat die zijn roes zou uit kunnen slapen. Het fabeltje dat vader naar Frankrijk is voor zaken, geloven de kinderen al lang niet meer, en Caro luistert stiekem een telefoontje af waarin moeder Ita (Johanna Ter Steege) met haar zus overleg pleegt over een mogelijke scheiding, in die tijd een ongelofelijk schandaal uiteraard. Als Caro uit opstandigheid zegt dat ze haar communie niet wil doen, kan haar vader haar toch overtuigen; in ruil zal hij van de fles blijven. Eventjes lijkt dit goed te gaan, maar wanneer het protestantse vriendje van Caro ook op het communiefeest aanwezig is, zuipt Mees zich te pletter, en zet de familie te schande. En door het feit dat hij de boerderij laat verwaarlozen, sterven ook nog eens al zijn varkens aan ondervoeding, waardoor de familie Werner hét uitverkoren mikpunt van spot wordt van de "zwartkousen", de protestantse roddelwijven.



Regisseur Stijn Coninx verdiende zijn sporen met de twee Urbanus-kluchten Hector (1987) en Koko Flanel (1990). Wanneer hij dan in 1992 een prestigieuze verfilming van Louis Paul Boon's Daens maakte, leek zijn broodje gebakken. De magistrale Jan Decleir schitterde in de titelrol, de film betekende de lancering (voor zover dat nog nodig was) van de carrière van Antje De Boeck, vandaag leading lady van het Vlaamse acteerwezen, én als kers op de taart werd de schitterende film nog eens genomineerd voor een oscar voor beste buitenlandse film ook nog. Helaas, vaak is het niet de film die de prijs verdient, die 'm uiteindelijk mee naar huis krijgt, en omdat de Hollywood-politiek erover had beslist dat Catherine Deneuve per sé met een beeldje naar huis moest, werd Daens gepasseerd voor Indochine. Jan Decleir lag een paar jaar later desondanks aan de basis voor de oscar voor de Nederlandse film Karakter, maar Coninx heeft - ondanks zijn baronstitel - nog altijd
niet verteerd dat hij toen gepasseerd was.



In 1998 probeerde Coninx het weer, met Licht, een film met een adembenemende fotografie want bijna helemaal geschoten in Spitsbergen, aan de Noordpool. Afgezien van de mooie fotografie werd de film - door de absolute miscasting van Francesca Vanthielen én de turkey van een scenario - op zijn zachtst gezegd een mislukking. Coninx heeft sindsdien zich enkel nog ingelaten met TV-werk, namelijk de regie van die typische staaltjes van pseudo-intellectuele Canvas-humor zoals de eindejaarsspecials Nefast Voor De Feestvreugde en het belachelijke Peulengaleis. Intussen is de man echter wel vijf jaar bezig geweest aan deze Nederlands-Vlaams-Deense coproductie, waarmee hij opnieuw op zijn minst een een oscar pretendeerde te kunnen bereiken.



Als, zoals de tagline van deze film beweert, iedereen zijn duivel moet overwinnen, dan is de duivel van baron Coninx ongetwijfeld zijn oscar-obsessie. Wie het gerucht de wereld heeft ingestuurd, weten we niet; was het Coninx zelf, of het Vlaamse publiek, die de schande van het schofferen van Daens nog niet vergeten is? Verder Dan De Maan is geen slechte film, maar allerminst oscarwaardig. Of het beeld de tijdsgeest van eind jaren '60 goed weergeeft, kunnen we uiteraard niet persoonlijk beoordelen. Huub Stapel heeft van zijn hoofdpersonage Mees een schizofrene religieuze fanaticus heeft gemaakt. Schizofreen, omdat de drank hem afwisselend poeslief maakt - vooral tegen zijn kinderen - en dan weer een woesteling - wanneer hij zijn vrouw weer eens voor het oog van de buren voor slet aan het uitschelden is. "Weer een preek", zegt een van Mees' zonen wanneer de dronken vader op een avond hen nog maar eens de levieten leest, terwijl hij feitelijk wil zeggen dat zijn vrouw (nog maar eens) zwanger is, en het nu al te krap behuisde en op het randje van de armoe levende gezin nog maar eens een mondje meer te voeden krijgt. De film wordt daardoor soms zwaar om te verteren, zwartgallig, waarbij de hoofdpersonages baden in complexe religieuze schuldgevoelens. En dat van de regisseur die vijftien jaar geleden Urbanus nog zijn schaamhaar liet afknippen om Sylvia Millecam te verleiden, omdat hij op zijn borst te weinig begroeisel had. Te lang op Canvas blijven hangen, Stijn?



Het scenario is eigenlijk meer een aaneenschakeling van anekdotes uit het jaar van de maanlanding. De film wordt vanuit het standpunt van Caro verteld, overigens een zeer mooie debuutrol voor Neeltje De Vree. Zij beschouwt zich door haar eerste communie als een "bruidje van god", en gaat met haar toekomstige echtgenoot geregeld in discussie over al wat er misloopt in haar leven. Daarnaast probeert ze krampachtig zwemlessen te volgen, maar alle goedbedoelde pogingen van de badmeester (Wim Opbrouck) lijken op niks uit te draaien. Eén keer springt Caro zelfs met kleren en al in het water, om "die stilte te kunnen omarmen", en wordt ze maar op het nippertje van de verdrinkingsdood gered. Het leren zwemmen is voor Caro de duivel die ze dient te overwinnen, en Coninx probeert hiermee een analogie te smeden met de drankduivel waarmee haar vader dagelijks geconfronteerd wordt. Alleen loopt die vergelijking soms mank, en is de gebruikte symboliek zo vergezocht en irreëel dat de film daardoor soms een dadaïstisch trekje krijgt. Wanneer het de pastoor (Dirk Roofthooft) ter ore komt dat er misschien wel eens sprake zou kunnen zijn van een echtscheiding in de familie Werner, probeert hij als oude vriend van Mees en Ita de brokken te lijmen. We krijgen dan terloops te horen dat Mees feitelijk ook een priesteropleiding heeft gevolgd, maar omwille van Ita zijn mijter over de haag heeft gegooid. Verder probeert Caro haar broer na te apen door net op het nippertje voor auto's weg te springen, wat haar één keer bijna fataal wordt. Verder Dan De Maan balanceert onbestemd tussen een half afgewerkte tragikomedie - bijvoorbeeld wanneer vader Mees zijn kinderen mobiliseert om Ita, die haar man wil verlaten, om te praten om terug te komen - en een zwartgallig drama, getuige daarvan de vele referenties naar zelfmoord en lijden. Deze veelheid aan thema's en verhaallijnen maakt dat Verder Dan De Maan nog het best kan vergeleken worden met een puzzel waarbij je op het einde nog enkele stukjes overhoudt, die duidelijk niét passen in de gaten die er nog zijn.



Wél zeer geslaagd is de fotografie. Hoe het Coninx lukt weten we niet, maar na Polen in Daens en Spitsbergen in Licht scoort hij met de verzameling pittoreske Nederlandse dorpjes een hattrick wat betreft location scouting. En die kaart speelt hij dan ook ten volle uit: als er iets is dat de film interessant houdt, dan is het de stijlvolle fotografie, met een mooi subtiel gebruik van kleuren en licht. De rolverdeling is redelijk goed, en Vlaamse kijkers herkennen naast de al eerder genoemde Wim Opbrouck (Windkracht 10) en Dirk Roofthooft (Terug Naar Oosterdonk) in diverse bijrollen ook nog Bert André, Jappe Claes, Jaak Van Assche en Peter Van den Begin. Aan het acteerwerk en aan de fotografie ligt het dus duidelijk niet; het ontbreekt deze film aan twee essentiële zaken, namelijk een consequent scenario dat uiteindelijk ergens naartoe leidt, en een strakke regisseurshand. Die oscar zal nog niet voor morgen zijn, Stijn. Flink voort blijven proberen!

BEELD EN GELUID
Wat het technische aspect van deze dvd aangaat, mogen we zowel voor beeld als geluid een goede score toekennen. Men heeft ondanks de relatief korte duur van de film voor een double layer disc-gekozen, een keuze waar we het alleen maar eens mee kunnen zijn. Deze komt vooral het beeld ten goede. Er zitten weinig tot geen compressiefouten op de beeldband, ruis en andere ongemakken zijn minimaal, maar de kleuren zijn erg somber uitgevoerd, en de randen zijn niet altijd even scherp. Af en toe is er een klein beetje interlacing te zien. De Nederlandse Dolby Surround 2.0-track is niet echt bijzonder geweldig te noemen, maar echt veel geluidseffecten zijn er in deze film toch niet te bespeuren. Wie daar nog het meest baat bij heeft, is Henny Vrienten, die voor deze film een vrij mooie soundtrack bij elkaar heeft gepend (als we stout zouden zijn, zouden we zelfs kunnen zeggen dat die beter is dan de film zelf), en bij deze is ook het legendarische Kili-Watch van The Cousins in een film vereeuwigd. Voor ons Vlamingen is de dialoog soms een beetje moeilijk verstaanbaar, en het is dan ook spijtig dat er enkel Engelse en Franse ondertitelingssporen zijn voorzien.

EXTRA'S
Deze disc bevat alleen maar als bonusmateriaal de originele bioscooptrailer. We dienen echter wel te vermelden dat het hier om de rentalversie gaat.

CONCLUSIE
Verder Dan De Maan is zeker geen onverdienstelijke film, en de bakken kritiek die Stijn Coninx over zich kreeg, waren slechts ten dele terecht. Echter, pretenderen dat je met een film als deze de belangrijke filmprijzen maar voor het rapen gaat hebben, getuigt van een zekere wereldvreemdheid. Warner heeft deze disc redelijk mooi afgewerkt, extra's zijn er nauwelijks te vinden. Als je je verwachtingen niet te hoog stelt, kan Verder Dan De Maan in elk geval een véél nuttiger tijdsverdrijf zijn dan, bijvoorbeeld in mijn geval, als alternatief een avondje naar het Eurosongfestival moeten kijken of zo...