FILM
You are not welcome here!

Twintig jaar geleden is er een ruimteschip aan de hemel verschenen, en het ding is in tegenstelling tot andere films niet boven een fancy stad als New York of Washington blijven hangen, maar boven Johannesburg. De stad waar eertijds de apartheid hoogtij vierde wordt opnieuw door een soortgelijk conflict verscheurd: de aliens die op het schip aanwezig zijn, en die door de bevolking smalend de garnalen worden genoemd, zijn uitgehongerde slaven. Eens ze de permissie hebben om op aarde te landen, troepen ze zich samen in een grote sloppenwijk die District 9 heet. De aliens passen zich niet aan aan de menselijke cultuur, ze stelen waar ze maar kunnen (want het concept 'bezit' is hen niet bekend), en enkele zware ongelukken met onder meer een trein worden ook aan de aliens toegeschreven. Een groep staat te roepen en te tieren dat de aliens best maar oprotten en liefst zo snel mogelijk. De Zuidafrikaanse regering heeft al een oplossing voor de hand: ze willen de inwoners van de krottenwijken onder lichte dwang verhuizen naar een kamp, District 10, dat er feitelijk uitziet als een concentratiekamp. Correctie, het IS een concentratiekamp. Waar hebben we dat nog gehoord? De aliens zijn bovendien nogal aan de domme kant, hebben er nooit aan gedacht om hun aantal als drukkingsmiddel te gebruiken, en ze zijn letterlijk te koop voor een blik kattenvoer.

Wikus Van De Merwe (Sharlto Copley) werkt voor MNU, de grote multinational die de belangen van de aliens behartigt (lees: hen probeert financieel zo hard mogelijk uit te zuigen). Hij wordt dankzij zijn schoonvader Piet Smit (Louis Minnaar) aangesteld om de aliens één voor één evictiepapieren te laten handtekenen. Uiteraard is die job niet zonder gevaar, want de kwaaie garnalen durven zich al wel eens fysiek verzetten. Wikus doet actief aan de evicties mee, en uit zijn reacties blijkt dat hij feitelijk de meest foute keuze is voor de job: hij pakt het hele zooitje aan alsof ze een boekhoudkundig probleem zijn, en hij blijft maar regeltjes van de door de mensen gestemde wet doorbalken terwijl zijn troepen geheel of in stukjes over zijn hoofd en in het rond vliegen.

Maar dan gebeurt er iets waardoor zijn leven gaat veranderen. In één van de sloppenwoningen die hij gaat ontruimen, heeft een alien-biochemicus, die onder de "naam" Christopher Johnson op aarde verblijft, een zwarte vloeistof ontwikkeld die het mogelijk moet maken om het schip terug vliegwaardig te maken. De onvoorzichtige Wikus krijgt een deel van het goedje in zijn gezicht, en 's avonds al, wanneer ze ter ere van zijn promotie een verrassingsfeestje houden, wordt Wikus onwel en hij moet met een ontstoken arm opgenomen worden in het ziekenhuis. Daar worden alle hazmat-protocollen tegelijkertijd afgeroepen: de arm van Wikus is getransformeerd tot een garnalenarm. In een duister laboratorium waar Joseph Mengele-achtige experimenten op garnalen worden uitgevoegd, is het doktersteam, met schoonpapaatje als eerste, voorstander van Wikus zijn arm af te hakken, omdat het transgene xenoweefsel, waarbij hij een garnaal-lichaamsdeel op zijn menselijke arm laat groeien, mogelijk miljarden waard is. In contact met alien-wapens kan Wikus echter deze ook hanteren, en eieren voor zijn geld kiezend, schiet hij zich een weg naar de uitgang.

Maar zijn leven zoals het was is over. Zijn bedrijf, MNU, heeft al snel een verklaring klaar voor het gebeurde, namelijk dat Wikus seksuele betrekkingen zou gehad hebben met een alien. Zijn familie wil hem niet meer zien, er worden overal affiches uitgehangen dat Wikus drager van een besmettelijk virus is. Wikus heeft geen enkele andere keuze dan onder te duiken in District 9, waar hij op zoek gaat naar Christopher Johnson en zijn zoontje. Door andere ogen ziet Wikus nu in dat de aliens niet zo heel verschillend zijn dan wij. Samen met Christopher plant hij een gewaagde overval op het hoofdkwartier van MNU, waar de rest van de vloeistof ligt, waarmee Christopher Wikus weer normaal zou kunnen maken. Daarvoor hebben ze wapens nodig, en wanneer Wikus gaat proberen te onderhandelen met de heersers van de zwarte markt, de Nigerianen, wil hun leider, Obesandjo 7 (Eugene Khumbanyiwa) de miljarden waard zijnde arm van Wikus afhakken. Het komt tot een spannende strijd waarbij Wikus en Christopher zowat aan iedereen tegelijk het hoofd moeten bieden: MTU, onder commando van Wikus' oude vriend Koobus Venter (David James), de Nigerianen, en ook niet alle garnalen zijn even vriendelijk voor hen.

De al bij al met bescheiden middelen gedraaide, van bekende acteurs compleet verstoken doorbraakfilm van Neill Blomkamp kreeg een persoonlijke aanbeveling van Peter Jackson, en de film verbaasde vriend en vijand door een Oscarnominatie binnen te rijven. Blomkamp heeft er een bizarre mengeling van gemaakt van een faux documentaire in het genre Cloverfield en een beenharde sciencefiction-actieprent, waarin de overeenkomsten tussen illegale immigranten en de aliens niet dadelijk subtiel zijn. De eerste twintig tot dertig minuten lijken een ruwe montage van beeldmateriaal van allerlei bronnen, gaande van televisieinterviews over beelden van bewakingscamera's, losse camerabeelden voor een documentaire geschoten en archiefbeelden. Die stijl wordt niet volgehouden: van zodra Wikus door het zwarte goedje besmet wordt, draait het verhaal om en krijgen we zijn perspectief op de feiten, en wordt er plots gebruik gemaakt van zaken als een achtergrondscore. Ook de meer gewelddadige scènes worden een stuk grafischer: waar in de eerste paar minuten één van de soldaten door een garnaal een klap krijgt waarna zijn bloedige overblijfselen onscherp gefilmd ergens een hoekje invliegen, bedient in de latere scènes Wikus zich van een schokgolfkanon waarmee hij zijn tegenstanders als rode vlekken vloeistof uit elkaar kan laten spatten, en op de koop toe kruipt hij tegen het einde van de film in een soort van Matrix Revolutions-achtig exoskeleton.

Blomkamp wisselt dus bijna elke act van filmstijl; de scène waarin hij de alien Christopher laat mijmeren over de droevige lotsbestemming van de buitenaardsen, is zelfs een beetje gevoelig, en rekt het verhaal een beetje na de heftige intro waarin de premisse van de film op een recordtempo uit de doeken wordt gedaan. De goordere actiescènes blijven echter het beste bij, en alhoewel ze niet dadelijk subtiel in beeld worden gebracht is de choreografie ervan hevig en engagerend. Van nagenoeg onbekende acteur werd de stuntelige Sharlto Copley plots één van de rijzende sterren van het moment, en straks mag hij aantreden in een remake van de succesreeks The A-Team. Zijn rol evolueert van saaie bureaucraat tot slachtoffer en held tegen wil en dank, en hij gaat daarbij door een psychishe én lichamelijke veranderingsproces dat nauwelijks te vatten is, maar Copley slaat daar zich op vrij professionele wijze door.

BEELD EN GELUID
De 1.85:1-transfer ziet er van referentiekwaliteit uit, alhoewel er opzettelijk de moeite is gedaan om de fragmenten van de nieuwsverslaggeving en de archiefbeelden een gedateerde look te geven. Het oog voor detail is briljant, wat onder meer zeer goed tot uiting komt in de decors die de sloppenwijk uit de titel vertegenwoordigen, waar de aliens in krotten leven die onder meer uit verkeersborden en afgedankte autowrakken bestaan. De sobere kleuren waarin veel bruin en grijs stralen van het geheel af, maar het is de rijke collectie aan visuele details die vooral indruk weet te maken. De transfer is scherp, in close-ups komen fijnere textuurdetails boven water, en fotografische zaken zoals de lichtinval worden zeer goed weergegeven. Ook de DTS-HD MA 5.1 is fijn en evenwichtig, waarbij zowel de achtergrondambience als de explosies en de automatische geweren met elkaar in evenwicht zijn; je hoort zelfs de impact van de kogels op de golfplaten. De bassen, die onder meer te horen zijn in de gesproken communicatie van de garnalen, zijn ook zeer gedetailleerd. Wanneer er ongeveer plots na een half uur film ook nog eens achtergrondmuziek bijkomt, is het geluidsplaatje helemaal volledig.

EXTRA'S
Naast de gebruikelijke gadgets als BD Live en Cinechat, die niets bieden wat een gewone internetverbinding ook niet biedt, vertelt Neill Blomkamp in een audiocommentaar over de vele metaforen die hij in de film heeft willen stoppen met betrekking tot de geschiedenis van Zuid-Afrika. We leren dat District 9 is gebaseerd op een kortfilm met hetzelfde thema, Alive In Joburg, met ook Sharlto Copley in een nagenoeg zelfde rol, en dat Peter Jackson zodanig onder de indruk was dat hij hem het geld toeschoof om de duurdere aspecten van de film, zoals het design van de aliens, behoorlijk te kunnen afronden. Blomkamp vertelt ook over de keuzes die hij heeft moeten maken bij de eerder gewelddadige scènes, en bij het design van de alien-wapens. Joburg From Above: Satellite and Schematics of the World of District 9 is een interactieve kaart waarin diverse plekken kunnen aangeklikt worden, zoals het hoofdkwartier van MNU, het ruimteschip van de aliens, en natuurlijk district 9 zelf. Hierin staan dan onder meer de biografieën van de personages, technische dwarsdoorsneden van wapens en voertuigen en nog veel meer. Hierna volgt een selectie van 22 verwijderde scènes (23 min.) die niet van enige vorm van duiding voorzien zijn. In de driedelige documentaire The alien agenda: a filmmaker's log (34 min.) krijgen we te zien hoe de kortfilms Alive in Joburg werd opgewaardeerd tot een volledige film in Envisioning District 9. Het tweede deel, Shooting District 9, geeft dan weer meer beelden van achter de schermen en toelichting bij het werk van de acteurs, de experts van de speciale effecten en dergelijke, en in Refining District 9 krijgen we te zien hoe er onder meer een geluidsscore bij de film wordt gevoegd. De gruwelijke transformatie die Wikus in de film ondergaat is met make-upprothesen, hetgeen haarfijn uit de doeken wordt gedaan in Metamorphosis: The transformation of Wikus (10 min.). Een ander element dat moet bijdragen aan het realismegehalte van de film is dat voor bepaalde stukken de acteurs alleen maar een situatieschets kregen en er qua dialoog op los mochten improviseren. Hoe dit in zijn werk gaat zie je in Innovation: The action and improvisation of District 9 (12 min.). Voor een film met een dergelijk groot improvisatiegehalte is de graad aan voorbereidend werk inzake rekwisieten; in Conception and designs: Creating the world of District 9 (13 min.) zien we zo bijvoorbeeld hoe de hele biochemische cluster van de garnalen in elkaar past, en hoe onder meer het moederschip werd geconcipieerd. Alien generation: The visual effects of District 9 (10 min.) gaat op hetzelfde onderwerp verder, maar verschuift de aandacht naar het ontwerp van de garnalen zelf. Ook enkele cross-promotionele trailers hebben hun weg naar deze disk gevonden, de trailer van de film zelf echter jammer genoeg niet.

CONCLUSIE
District 9 zal niet dadelijk spek voor ieders bek zijn: de jachtige kakofonie van stijlen vergt zeker in het begin wat inspanning van de doorsnee kijker. Aan het eind volgt er echter een beloning. En het is géén blik Whiskas!