FILM
Acht jaar na de moord op openbaar aanklager Harvey Dent is de gemaskerde vigilante die publiekelijk bekend staat als The Batman in geen velden of wegen meer te bespeuren. Onder de naam the Dent act zijn draconische wetten aangenomen waardoor de politie bijzonder veel macht heeft om op te treden tegen allerlei gespuis; de gevangenissen puilen uit en de straten van Gotham City zijn veiliger dan ooit. Toch voelt commissaris Gordon (Gary Oldman) zich niet gelukkig in zijn vel. Als één van de weinigen torst hij de kennis met zich mee dat het niet Batman was die Dent heeft vermoord, wat voor het publiek alvast wél een uitgemaakte zaak is. Bruce Wayne (Christian Bale) is een oude, afgeleefde kluizenaar geworden die zich zelden of nooit nog laat zien op feestjes, zijn eten naar zijn appartement laat brengen door bedienden, en intussen ligt Wayne Enterprises op apegapen. Bruce heeft veel geld geïnvesteerd én verloren in de ontwikkeling van een kernfusiereactor, die voor zelfbenoemd wereldverbeteraarster Miranda Tate (Marion Cotillard) zowat de Heilige Graal is, maar Bruce wil het design niet vrijgeven omdat het toestel ook als een ultiem wapen zou kunnen gebruikt worden. Er komt nochtans wat verandering in zijn saaie bestaan wanneer een dievegge, Selina Kyle (Anne Hathaway), een halssnoer uit de kluis van Wayne tracht te stelen. In werkelijkheid is ze uit op de vingerafdrukken van Bruce; magnaat Daggett (Ben Mendelssohn) heeft een huurling, Bane (Tom Hardy) onder de arm genomen, die middels een spectaculaire overval op de beurs het aandeel van Wayne Enterprises moet laten kelderen zodat Daggett het voor een prikje kan opkopen. Met Bane heeft Daggett echter een doos van Pandora opengetrokken die hij niet meer dicht krijgt: Bane brengt in de riolen van Gotham een leger op de been waarmee hij plant Gotham City van de buitenwereld te isoleren, en een soort van communistische dictatuur in te stellen waar sommige extreemlinkse politieke partijen van zouden dromen, waarin de rijkdom "herverdeeld" wordt (zeg maar in zijn eigen zakken geschoven), en de criminelen van gisteren zoals de Scarecrow (Cillian Murphy) de rechters van morgen worden. Het is inderdaad moeilijk om over deze Batmanfilm te schrijven zonder politiek te worden, maar laten we het er bij houden dat zowel links als rechts een veeg uit de pan krijgen: het zero tolerance beleid uit het begin van de film, de geestelijke erfenis van Harvey Dent, heeft toch ook meer tegenstanders dan aanhangers, en zelfs commissaris Gordon, die toch kan bestempeld worden als een inherent goedaardig personage in de film, heeft duidelijk zijn bedenkingen bij het zware repressieve klimaat dat Gotham overheerst.




Wanneer Bane zijn spectaculaire overval op de beurs pleegt, kruipt Batman weer in zijn oude vertrouwde batsuit, en geholpen door enkele nieuwe technische snufjes van Lucius Fox (Morgan Freeman) probeert hij de criminelen te stoppen. De politie vergist zich uiteraard weer van vijand en meent dat het dringender is om de vermeende moordenaar (?) van Harvey Dent te arresteren dan een derderangs overvallertje zoals Bane. Zoals gewoonlijk hebben ze het perspectief weer helemaal niet begrepen. Tijdens een rugbywedstrijd toont Bane aan de wereld zijn ware gelaat (figuurlijk dan toch, want hij houdt zijn gezicht angstig achter een gasmasker verborgen), richt een slachtpartij aan onder de rugbyspelers, en dreigt ermee het fusieapparaat van Wayne te laten exploderen als er niet aan zijn uitzinnige eisen voldaan wordt. De enige persoon die het apparaat kan ontmijnen, doctor Pavel (Alon Moni Aboutboul), wordt voor de camera afgemaakt als een hond. Door een slimme zet is nagenoeg de volledige politie van Gotham intussen opgesloten in het onderaardse gangenstelstel onder de stad; enkele zeldzame enkelingen zoals de jonge flamboyante agent Blake (Joseph Gordon-Levitt) - die overigens juist blijkt te zitten met zijn gok over de ware identiteit van Batman - organiseren verzet. De paranoïde Bane laat de kernbom voortdurend door de stad rondrijden in een gepansterd voertuig, en er rijden verschillende nepvoertuigen rond om eventuele achtervolgers op een dwaalspoor te brengen.

Tot overmaat van ramp heeft Bane door verraad van Selina Kyle Batman weten te vangen, en hem wacht geen prettig lot. In dezelfde buitenlandse gevangenis, ergens op de steppen van Mongolië, als waar Bane zelf zou zijn geboren volgens de overlevering, wil hij dat Wayne eerst ziet hoe hij Gotham City ten gronde richt, alvorens hij in al zijn generositeit Batman zal toestaan om te sterven. De maanden tikken voorbij, Wayne probeert in zijn cel weer op krachten te komen en broedt op een ontsnappingsplan. Eens vrij wil hij de confrontatie aangaan met Bane, over wie hij intussen vernomen heeft dat hij de zoon van zijn oude mentor Ra's Al Ghul (Liam Neeson) zou zijn, en van plan is de League of Shadows weer op te richten. Maar ook daar vergist Batman zich van vijand: zelfs in al zijn grandeur en met zijn vele instanties van machtsvertoon is Bane maar een pion in het eindspel waarin het voortbestaan van Gotham City wordt bedreigd.




Na The Dark Knight, volgens sommigen de beste verfilming van een comic book ooit, had regisseur Christopher Nolan het zichzelf bijzonder moeilijk gemaakt om een derde act in elkaar te steken die de vorige twee, en dan vooral het uitmuntende tweede deel, kon overtreffen. Geld was er in overvloed voor deze productie, en bijvoorbeeld op gebied van voertuigen en coole gadgets heeft de acht jaar inactieve Batman zeker de tram niet gemist. De regisseur had alvast na Batman Begins de critici en de fans weten te overtuigen dat hij de door Joel Schumacher de grond ingeboorde franchise feilloos weer kon laten herrijzen. Bijkomende moeilijkheid echter was het overlijden van Heath Ledger, waardoor de regisseur niet langer beschikking had over de voornaamste antagonist van de gemaskerde wreker. Er moest dus, zonder het woord Joker te gebruiken (wellicht wel een paar keer de naam Dent), gezocht worden naar een waardige opvolger, en die schijnt Nolan gevonden te hebben in Tom Hardy als de knettergekke Bane. Het verschil met de bodybuildende travestiet uit Batman & Robin kon niet groter zijn: Bane is een fysiek gevaarlijk man die Batmans evenknie is wanneer het op een robbertje vechten aankomt, wat Nolan handig uitspeelt in één welbepaalde scène waarin de beide heren in een soort van arena tegenover elkaar komen te staan. Alvast straalt Bane hetzelfde soort van verdorven karakter uit als The Joker, zij het dat zijn motieven meer politiek geïnspireerd zijn; waar Joker gewoon de crimineel was die als enige doel had om zo veel mogelijk het slechte in andere mensen boven te brengen, ziet Bane zichzelf als een nieuw soort messias die middels een soort klassenrevolutie de criminelen van weleer zoals hijzelf aan de top van de maatschappij wil plaatsen, uit een soort van frustratie dat hij tenmidden van het schuim van de aarde is opgegroeid. Nolan wijkt bovendien grondig af van de klassieke drie acts-structuur om zijn confrontatie tussen Bane en Batman te beschrijven: Bane weet Batman reeds redelijk vroeg in de film te breken, en er gaan maanden voorbij onder zijn dictatuur terwijl Batman zich low profile moet houden; het verzet komt dan ook maar pas geleidelijk op gang, en niet vooraleer Bruce Wayne schoon schip heeft gemaakt met de geesten uit zijn verleden, vooral dan op romantisch vlak. Verder is het opvallend dat voor een film van bijna drie uur Batman slechts driemaal - en dan nog niet al te lang - in zijn Batsuit kruipt. Vooraleer we voor de eerste maal zijn puntige oren te zien krijgen is de film al ruim voor één derde voorbij, dit terwijl we al in de eerste scène geconfronteerd worden met het grenzeloze sadisme van Bane, een zodanig charismatisch figuur dat zijn acolieten bereid zijn met de glimlach op hun gelaat hun leven te offeren voor de 'zaak'.

Alhoewel de film het epische karakter van zijn twee voorgangers in waarde laat, is vooral het middelste deel nogal aan de lange kant, en kan je je de vraag stellen of het fictieve Gotham nu werkelijk zó'n onbelangrijk provinciaal hol is dat de bezetting door Bane maanden kan duren en de Amerikaanse regering, die er nochtans om bekend staat niet te onderhandelen met terroristen, laat betijen dat er een gek met een atoombom de stad gijzelt. Moedig is dan weer dat Nolan met deze film zijn trilogie echt wel een einde gunt, en dat de spreekwoordelijke kier van de deur voor een mogelijk vervolg maar héél klein is. Zonder het succes van de eerste twee films had Nolan waarschijnlijk nooit met deze film zijn eigenzinnige ding mogen doen en was de Batmansaga op een emotioneel zeer oppervlakkige noot geëindigd, met meer explosies, grotere explosies, frequentere explosies en - had ik de explosies al vermeld? - in plaats van karakterontwikkeling waarschijnlijk een - guess what? - paar explosies. Nu daarentegen graven we nog wat dieper in de al zeer zwartgallige psyche van het hoofdpersonage, dat niet alleen mentaal getekend is door zijn ervaringen, maar door gebrek aan kraakbeen en gebukt onder de vele littekens zich alleen nog maar kan voortbewegen in een exoskelet. De manier waarop het menselijk wrak zich nog een laatste keer ontpopt tot de meedogenloze vechtmachine in dienst van de gerechtigheid is fenomenaal maar ook wat ongeloofwaardig, maar zijn revalidatie zou in elke film die zou afklokken onder de twee uur hopeloos belachelijk zijn geweest.

Sommige nevenpersonages hangen wat in de touwen. Alfreds (Michael Caine) plotse mentale terugval dat hij diegene zal zijn die de laatste van de Waynes moet begraven lijkt me fel overdreven gezien de perikelen die de trouwe butler in de vorige episodes van de Dark Knight-saga reeds heeft moeten doorstaan aan de zijde van Bruce Wayne. Morgan Freeman als Lucius Fox maakt dan weer een zeer korte rentree waarin voor de acteur vooral de cheque met zijn gage op het doorslaggevend argument zal geweest zijn. Maggie Gyllenhaal en Aaron Eckhart zijn er om de voor de hand liggende reden niet meer bij, en acteur Heath Ledger is overleden. Bane is dan wel een zelfnoegzame pafzak met een dikke nek, zijn personage is niet groot genoeg om het gat op te vullen. In die context is Anne Hathaway dan weer zeer goed gecast als Catwoman (of we nemen toch aan dat het Catwoman is, want de bijnaam in kwestie wordt in de film nergens gebezigd). Hathaway is een combinatie van een femme fatale en een doortrapte con artist, van wie de loyaliteit tot op het laatste ogenblik van de film niet helemaal duidelijk is, behalve dan dat ze zeer op korte termijn denkt en haar voornaamste motivatie is om haar eigen hachje te redden. Verrassend is Joseph Gordon-Levitt die pas op het laatste ogenblik in de film officieel het plaatsje in het batverse toebedeeld krijgt waarvoor hij al de hele film lang aan het solliciteren is: hij kent de ware identiteit van Batman maar is er discreet over, staat met stellige zekerheid aan de goede kant van de zaak, en is een stuk minder impulsief dan Batman.




De positieve punten van de film zijn zeker groot genoeg om de negatieve in de schaduw te doen belanden: de vele kleine en grote hiaten in het verhaal worden ruimschoots opgevuld door de visuele bravoure en de spankracht van het verhaal, dat als derde deel eigenlijk geen introductie behoeft maar dadelijk op snelheid komt en drie uur lang weet te vermaken. De film zal echter om de verkeerde redenen worden herinnerd in de annalen van de filmgeschiedenis. In de stad Aurora in de staat Colorado vond op 20 juli 2012 een middernachtpremière plaats, waarbij één van de bioscoopbezoekers, verkleed als een Batman-slechterik, met behulp van een automatisch geweer en enkele gasgranaten twaalf doden en enkele tientallen gewonden maakten. De filmbezoekers die de schoten hoorden lossen, dachten eerst, omdat het over de feestelijke première ging, dat één en ander part of the act was. De man in kwestie was een cosplayer - voor de niet-ingewijden: iemand die het zijn hobby maakt om thematisch verkleed beurzen of filmpremières te bezoeken. De aanwezigheid van cosplayers op een filmevenement zorgt normaal altijd voor een gezellige sfeer, en als filmliefhebber is het altijd fijn om jezelf te kunnen bewegen in een milieu waarin je medefans even prettig gestoord en enthousiast over een film zijn als jijzelf. Met de aanslagen heeft de dader, wiens vermomming een mengelmoesje was van Bane en the Joker, nogal wat moraalridders in hun pen doen kruipen en hun verontwaardiging uiten over het feit dat de film soms wel extreem gewelddadig is, wat niet helemaal onwaar is. Men heeft op die manier wel erg makkelijk een stok gevonden om de hond mee te slaan, en de kern van dit soort films is altijd toch dat de éne overgebleven rechtschapen man het geweld te lijf gaat en uiteindelijk het kwade overwint, meestal daarbij een persoonlijke redelijk zware prijs betalend. Alleen al in de titel van deze film wordt er al duidelijk naar de held gerefereerd als een ridder, wat er toch op wijst dat dit soort figuren dat geweldenaars in toom moet houden, al minstens in de middeleeuwen terug te vinden was, en waarschijnlijk eerder. De maatschappij hoeft er niet dadelijk gewelddadiger op geworden te zijn, feit is wel dat door de grootste sprongen voorwaarts die het medium film de laatste jaren heeft gemaakt de suspension of disbelief kleiner is geworden, en nu zodanig een limiet heeft bereikt dat sommige mensen het verschil niet meer kunnen zien tussen fictie en realiteit. Als de maatschappij is al iets op geworden is, dan is het dommer. In die context denk ik niet dat het een goed idee is om de grootste dommeriken, de moraalridders, een forum te geven en te laten bepalen wat we morgen nog wel of niet in de bioscoop mogen gaan zien.

BEELD EN GELUID
De donkergrijze tint waarmee cameraman Wally Pfister ons Gotham City presenteert is een afdaling in de riolen van Batmans geboortestad waard. De film is nergens vrolijk of luchtig, en de strakke beeldvoering zorgt ervoor dat we dat niet vergeten. Het contrast is extreem hoog, waardoor de vele donkere details van de film erg drastisch afgelijnd worden, soms zelfs net iets té veel, waardoor het geheel soms te olieachtig lijkt. Voordeel is wel dat de randen haarscherp zijn en nergens ook maar het minste sprake is van kleurvlakken die in elkaar overschuiven. De kleuren zijn eerder bleek en aan de ondergesatureerde kant, wat een bewuste artistieke keuze was om het Batverse als een koude en liefdeloze plek aan te laten voelen. De zon schijnt niet op Gotham City, en ook in de Mongoolse gevangenis is het blijkbaar al lang geleden dat de laatste winkel met zonnecrème zijn deuren heeft moeten sluiten. De schaarse verlichting die er te zien is, is bijvoorbeeld afkomstig van kunstmatige carnavalbals waarop de leidende klasse van Gotham zichzelf in slaap wiegt dat alles rustig en volkomen normaal is. De overgang tussen de gewoon gefilmde stukken en de stukken in IMAX is zo naadloos dat je het amper merkt en je eigenlijk al op voorhand moet weten. De beeldkwaliteit wordt echter nog eens danig overtroffen door de hyperdynamische DTS-HD geluidstrack die bijna niet te beluisteren valt zonder een kletterende ruzie te veroorzaken tussen uzelf en uw buren. De vele hoogtepunten volgen elkaar in een hels tempo op: de weerklank in het rioolsysteem waar Bane zich verborgen houdt, Batmans vliegend spul en zijn coole motor waarvan de wielen loodrecht kunnen tuimelen, de drieste overval op de beurs waarbij Bane dood en vernieling zaait, het hypnotiserende koor zingende gevangene waarbij elke pathetische poging tot ontsnappen nog eens een beproeving op zich wordt... zowel de sound designers als componist Hans Zimmer hebben op het puntje van hun stoel gezeten om deze machtige prestatie neer te poten. Desondanks blijven de dialogen helder en verstaanbaar, zelfs wanneer Bane op vrij kunstmatige wijze door zijn gasmasker spreekt. The Dark Knight Rises is voor geluid hét referentiepunt bij uitstek. Als de regels het toelieten ging ik over de maximumscore voor deze.




EXTRA'S
Het goede nieuws: er staat heel veel bonusmateriaal op deze disk. Disk 1 bevat nochtans alleen maar een soort van optie om tijdens het bekijken van de film nog wat supplementaire randinformatie op je mobiele telefoon te bekijken. Afgezien van het feit dat er nogal wat te kijken komt bij het synchroniseren van het netwerk, waarbij zowel de Blu-rayspeler als je telefoon met elkaar overeen moeten komen, lijkt me alles wat van het hoofddoel afleidt, namelijk de film bekijken, volslagen nonsens waarin de filmmaatschappijen elkaar trachten te overtroeven in innovatie maar de kwaliteit uit het oog verliezen.

Disk 2 bevat dan weer een myriade aan making of-bijdragen. Het slechte nieuws nu: dit is in een zodanig veelvoud aan kleine stukjes gehakt dat men zich de vraag kan stellen of men er niet beter één comprehensieve documentaire van had gemaakt. De opener, de documentaire "The Batmobile" (58:17) mag er nochtans zijn. Ogenschijnlijk krijgen we de verschillende incarnaties van Batmans favoriete vervoermiddel te zien in de strips, de oude televisiebewerking van de jaren 60, de films uit de jaren 80 en in Nolans vernieuwde visie. De Batmobile staat echter danig model voor de veertig jaar aan modegrillen en designvraagstukken waaraan de makers van de altijd futuristisch ogende Batman-franchise zich moesten onderwerpen. De overige documentaires staan gelabeld als Ending The Knight en zijn grosso modo in drie delen onderverdeeld.

Production bevat documentaires als "The Prologue: High-Altitude Hijacking" (7:52) waarin we zien hoe de magistrale openingsscène tot stand is gekomen waarin Bane met één vliegtuig een ander overneemt, "Return to the Batcave" (3:37) waarin we het nieuwe design van Batmans schuilplaats tijdens een time lapse onder de loep nemen, en "Beneath Gotham" (2:34), zowat de antithese daarvan, waarin we Bane als een stuk ongedierte leren kennen dat zich uitgerekend daar ophoudt waar de afvoer van de burgers van Gotham samenkomt. "The Bat" (11:08) toont ons Bruce Wayne die in zijn nieuwe vervoersmiddel stapt, en in "Batman vs. Bane" (6:07) wordt vooral gefocust op de scène waarin de twee elkaar onder het goedkeurend oog van Catwoman een pak slaag geven op een gammel bruggetje boven een waterreservoir. De rest van de documentaires volgt netjes chronologisch de film. In "Armory Accepted" (3:19) schiet de Tumbler in actie, in "Gameday Destruction" (6:44) laat Bane het sportstadium van Gotham instorten, en in "Demolishing a City Street" (4:15) blaast hij nog in een straal rond de stad alle toeganswegen op. "The Pit" (3:04) toont ons de gevangenis waarin Bane is opgegroeid, gebouwd op twee sets, één met de cellen en één met de onbeklimbare ontsnappingskoker. In "The Chant" (5:19) laat Hans Zimmer zien dat hij Christopher Nolan de stuipen op het lijf jaagde door als voornaamste element van zijn soundtrack een Mongoolse koorzang te gebruiken, die in vijfkwartsmaat de soundtrack domineert. In "The War on Wall Street" (6:40) zien we de voorbereidingen van de set waarop Bane de beurs van Gotham laat kelderen, en "Race to the Reactor" (7:52) laat zien hoe het net zich dichttrekt rond de mobiele kernbom die Bane door de straten van Gotham laat rijden.

Charactersbevat drie bijdragen. In "The Journey of Bruce Wayne" (8:53) komen de gemaskerde wreker zelf, en zijn ultieme motieven om nog één keer de baan op te gaan, op het voorplan. "Gotham's Reckoning" (10:05) focust daarentegen uiteraard op Bane, de man die Gotham letterlijk op zijn grondvesten laat daveren, en in "A Girl's Gotta Eat" (9:26) leggen de makers uit hoe ze het personage van Selina Kyle/Catwoman in de franchise trachten te krijgen zonder inbreuk te doen op de continuïteit van de vorige films en zonder te vervallen in de goedkope clichés die onder meer door toedoen Michelle Pfeiffers rol in Batman Returns en vooral Halle Berry's belachelijkste vertolking ooit in Catwoman onze herinnering aan de vrouw in het kattenkostuum niet dadelijk tot een aangename herinnering maken.

Reflections bevat dan nog de documentaire "Shadows & Light in Large Format" (5:37), waarin het doel achter het filmen in IMAX wordt uitgelegd, en "The End of a Legend" (9:04), waarin de makers enkele slotbeschouwingen maken bij de gehele Batmantrilogie.

Als afsluiter vinden we op de disk nog 4 trailers (8:35) en een Print campaign art gallery, enkele posters en banners waaronder een paar zeer coole designs.

CONCLUSIE
In de lange hete (?) zomer van 2012 waarin de blockbusters ons om de oren werden geslagen, is The Dark Knight Rises blijven bovendrijven als één van de films die het meeste een kras op mijn ziel kon maken. Nolan heeft zijn trilogie met waardigheid afgewerkt, alhoewel de film nét iets minder scoort dan het bijna niet te kloppen The Dark Knight. De film die aantoont dat commercie en artistieke integriteit niet noodzakelijk onverzoenbaar zijn, verdient een goede technische behandeling en heeft die ook gekregen. Een topstatus is dan ook onvermijdelijk.