FILM
In hetzelfde jaar dat hij met E.T. zijn grootste kassucces als regisseur noteerde, zette Steven Spielberg ook zijn eerste stappen als producent. Aangezien hij onmogelijk zelf alle projecten die hem interesseerden eigenhandig kun regisseren, wou hij op die manier alsnog de nodige artistieke controle uitoefenen. Die controle is dan ook evident in nagenoeg ieder frame van Poltergeist, een prent gebaseerd op een idee van Spielberg zelf. Centraal staat de familie Freeling, wiens onbezorgde bestaan in een nette Amerikaanse buitenwijk bruusk wordt verstoord wanneer een klopgeest bezit neemt van hun huis. Het lawaaierige spektakel en de verschuivende meubels zijn echter maar een prelude voor groter drama. Want zodra de vierjarige Carol Anne door de geest meegezogen wordt naar een andere dimensie, schakelt het gezin een stel paranormale experten in die zullen proberen het kind uit parallelle gevangenis te bevrijden.

Poltergeist bevat alle ingrediënten die je van een Spielbergproductie verwacht: een doordeweeks gezin als hoeksteen van de plot, een intrigerende ‘hook’, een goede mix tussen spanning en humor, en de beste speciale effecten die in 1982 voorhanden waren. Maar daar houdt de invloed van de bebaarde regisseur niet op. De kadrages en de vertelwijze zijn op en top Spielberg. Zijn vaste monteur Michael Kahn zorgt voor een tempo dat de prent als een verlengde van E.T. of Close Encounters positioneert en ook als zorgde John Williams niet voor de muziek, Jerry Goldsmith heeft duidelijk instructies gekregen om een Willams-achtige score neer te pennen. Het mag dus niet verwonderen dat er al vijfentwintig jaar de wildste geruchten de ronde doen over hoeveel scènes in Poltergeist door de gecrediteerde regisseur Tobe Hooper op pellicule werden vastgelegd en hoeveel door 'producent' Spielberg.



Een deel van deze speculatie valt ongetwijfeld toe te schrijven aan het feit dat Spielberg co-auteur is van het scenario, waardoor zijn stempel logischerwijze zwaar op het verhaal – en de wijze waarop dat verteld wordt – gedrukt staat. Maar wie de film iets grondiger analyseert, kan niet anders dan concluderen dat minstens de helft van de shots creatief gesuperviseerd werd door Spielberg. Hoopers stijl werd in zijn vorige films immers steevast gekenmerkt door een rauwheid en voorliefde voor oncomfortabele suspense die in Poltergeist grotendeels achterwege blijft. Het lijkt onwaarschijnlijk dat Hooper van de ene dag op de andere zijn stijl volledig overboord kieperde. Vergelijk daarentegen Poltergeist met E.T. en je ziet onmiskenbare parallellen in de regie. Hoewel beide partijen bewust vaag blijven in hun kijk op de waarheid – wellicht ook een reden voor het ontbreken van input van beide op deze dvd – zeggen bronnen die de productie van nabij meemaakten dat de schaduw van Spielberg iedere dag nadrukkelijk zichtbaar was op de set.

Die ongewone situatie straalt ook af op het eindproduct. Hoewel Spielbergs invloed domineert, drukt Hooper vaak genoeg zijn eigen stempel op Poltergeist om de prent een bizarre, haast schizofrene ondertoon te geven. Het eerste half uur, met zijn lieftallige analyse van het gezin Freeling, is honderd procent Spielberg, zelfs in de beroemde enge scène met clown en boom tijdens een stormnacht. Maar vanaf het moment dat dochter Carol Anne naar de parallelle dimensie verdwijnt, wisselt de invloed van beide regisseurs elkaar voortdurend af, van sequentie tot sequentie. Door een coherente fotografie blijft Spielbergs invloed constant voelbaar, maar het tempo van de film ent zich wel vaker op Hoopers stijl. Het laatste kwartier – een onwaarschijnlijke, bijna als kitsch te benoemen horrorconclusie – helt de balans dan weer nadrukkelijk over naar Hooper. Voor de cinefiel levert dat een intrigerend kijkstuk op waarbij de discussie over auteurschap bijdraagt tot het plezier, maar voor de gewone toeschouwer kan die clash van stijl en toon wel eens verwarring of in het ergste geval verveling opwekken.

Het soms bizarre en aan ongeloof grenzende gedrag van de personages vormt echter een grotere bedreiging voor het inlevingsvermogen van de kijker. Hoe aannemelijk is het immers dat de Freelings geen aangifte doen bij de politie over de verdwijning van hun dochter, blindelings de weg vinden naar paranormale experts en doodkalm blijven in situaties waarin de meeste mensen rijp zouden zijn voor het gesticht? Als vader en moeder mogen Craig T. Nelson en JoBeth Williams dan wel realistischer en normaler ogen dan we van Amerikaanse films gewend zijn, het scenario zadelt hen te vaak op met onlogische acties en schakelt elke vorm van karakterkritiek uit. Heather O’Rourke heeft een minder centrale rol dan je zou denken als Carol Anne, en gezien haar beperkte acteertalent is dat maar goed ook. Een Drew Barrymore is ze bepaald niet. In nevenrollen vallen vooral Zelda Rubinstein op – die een lilliputter-medium vertolkt – en James Karen als de onscrupuleuze projectontwikkelaar Mr. Teague.

Poltergeist mag dan een deels schizofrene film zijn, met een scenario dat al eens durft rammelen – de definitie als zouden klopgeesten niet aan een huis gebonden zijn, wordt bijvoorbeeld in het laatste bedrijf compleet onderuit gehaald – personages die vaak als domme kiekens handelen en acteerprestaties die eerder B-film dan A-film zijn, het blijft entertainment van de bovenste plank. De door Spielberg gesuperviseerde montage is immers subliem en wordt treffend ondersteund door een knappe muzikale score van Jerry Goldsmith en zeer mooie, heerlijk ouderwetse optische SFX van George Lucas’ ILM. Daardoor word je – soortgelijk als Carol Anne’s verdwijning in de kleerkast – of je het nu wil of niet meegezogen naar het licht. Of beter gezegd, naar de ultieme, entertainende lichtheid.



BEELD EN GELUID
Het anamorfische widescreenbeeld van Poltergeist ziet er op deze dvd beter uit dan ik het ooit heb gezien. De contrasten springen als eerste in het oog: zelfs in nachtelijke scènes blijven die immers moeiteloos overeind, wat het detail oneindig ten goede komt. Ook de kleurenweergave is uitmuntend, met heldere schakeringen en een ondanks de paranormale look natuurlijk ogend palet. Grain en printbeschadigingen werden ook vakkundig weggewerkt zodat het beeld er werkelijk optimaal uitziet. De soundtrack is voorhanden in zowel het originele stereospoor als in een hermixte 5.1-Dolbytrack. Omdat deze laatste erg intelligent gebruik maakt van de boxen, gaat mijn voorkeur voor één keer uit naar de geüpgradede versie.

EXTRA’S
De 25ste verjaardag van de prent was een perfecte gelegenheid geweest om voor eens en voor altijd licht te werpen op het auteurschap van Poltergeist via een audiocommentaar en/of enkele verhelderende docu's. Al wat deze dvd te bieden heeft is echter een tweedelige featurette, They Are Here: The Real World of Poltergeist Revealed! (30 min.), waarin louter een handvol dubieuze mediums en spokenjagers aan het woord komt om je wijs te maken dat klopgeesten echt bestaan en dat je zelfs met hen kan communiceren.

CONCLUSIE
Poltergeist is een hoogst entertainende film die ondanks een wisselvallig scenario en onnauwkeurig uitgewerkte personages genoeg vaart bezit om je twee uurtjes hersenloos te vermaken. Beeld en geluid werden ter gelegenheid van het zilveren jubileum van de prent daarenboven prachtig opgekuist. De bonussectie is echter een gigantische teleurstelling.