DOCUMENTAIRE
Vijftig jaar geleden kocht Mr. Vig het Deense kasteel Hesbjerg. Sindsdien koestert hij de hoop er ooit een kloosterorde in onder te brengen. Van opleiding is hij predikant en als gelovig mens gaat z’n droom in vervulling wanneer de patriarch van Moskou positief op z’n toenadering reageert en een groepje nonnen stuurt om het landgoed te keuren met een voorlopige belofte om er een Russisch-orthodoxe nonnengemeenschap onder te brengen indien de inspectie voldoende voordelen biedt. Een beetje zenuwachtig wacht Mr. Vig de komst van de zusters af die per vliegtuig vanuit Moskou arriveren in het gezelschap van een chauffeur die als technisch adviseur optreedt. Meteen gaat Mr. Vig aan de slag om de centrale verwarming aan de gang te krijgen en de natte vloer van de ontvangstkamer van het kasteel droog te maken. Hij zoekt beddengoed bij elkaar en richt slaapvertrekken in voor de zusters. Toch maakt hij zich een beetje zorgen: zullen de nonnen het grote huis wel aantrekkelijk en comfortabel genoeg vinden?

Het Russische gezelschap blijkt te bestaan uit twee nonnen, een novice en de mannelijke begeleider. Degene die het woord doet, de jonge zuster Amvrosija, spreekt gelukkig een mondje Engels. Net zoals haar collega draagt ze donkere kleren en een soort kap die met linten tegen het hoofd is vastgesnoerd. Ze laat zich door Mr. Vig door het kasteel rondleiden en geeft haar ogen de kost. Ze vraagt wat er met de centrale verwarming aan de hand is en keurt de slaapvertrekken. De volgende ochtend liggen de matten en het beddengoed in de tuin en worden de kamers schoongemaakt: Hesbjerg is niet netjes genoeg voor ze, zegt een lichtjes ontgoochelde Mr Vig, want hij had nog zo zijn best gedaan om de boel op te ruimen, de spinnenwebben te verwijderen en het stof op kasten en meubels met een plumeau af te nemen. Maar voor de nonnen is het incident onbelangrijk, ze hadden wellicht niet beter verwacht van een tachtigjarige.



De controleronde van de gebouwen loopt niet van een leien dakje: zuster Amvrosija zegt dat de cv-ketel aan vervanging toe is en dat het dak op een aantal zijgebouwen moet worden vervangen opdat de muren zouden drogen en de schimmel verdwijnen. Het Russische hulpje haalt de ketel uit elkaar om te bewijzen dat er geen sprake is van herstellen: het metaal is volledig weggeroest; de draagbalken van het gebinte op zolder zijn vermolmd en het dak dreigt in te storten. De buitenmuren trekken krom van het vocht dat decennialang zijn weg heeft gezocht tussen het cement en de bakstenen en op het plafond van de kapel verschijnen bruine vlekken van ingesijpeld regenwater. Na een verblijf van acht maanden is zuster Amvrosija klaar met haar verslag voor de patriarch in Moskou. Wekenlang heeft ze met Mr. Vig en zijn kompanen van de Kasteelstichting onderhandeld over de modaliteiten. De doortastende non is bereid het kasteel goed te keuren, maar ze beveelt een grondige opknapbeurt aan. Het is nu aan het hoofd van de Russisch-orthodoxe Kerk om te beslissen of het kasteel de toekomstige woonst kan zijn van een nonnengemeenschap.

Wekenlang wordt er voort onderhandeld via e-mail. Langs Russische zijde is het de patriarch zelf die de touwtjes in handen neemt. Hij heeft kennis genomen van zuster Amvrosija's verslag en de conclusie is duidelijk: om het kasteel bewoonbaar te maken is er veel geld nodig. Mr. Vig ontvangt een voorstel van 275.000 Deense Kroon per jaar voor de herstellingen en het onderhoud in ruil voor een schriftelijke testament waarin wordt bepaald dat na Mr. Vigs dood het kasteel z'n huidige bestemming als klooster voor de Russisch-orthodoxe kloostergemeenschap behoudt. Mr. Vig heeft het er moeilijk mee. Hij had het zich allemaal anders voorgesteld. Daarenboven valt het de levenslange vrijgezel moeilijk om te kiezen tussen z'n droom en z'n lang gekoesterde solitaire bestaan. De aanwezigheid van de nonnen verstoort z'n dagelijkse routine en de vastberadenheid waarmee ze zijn woonst omtoveren in een klooster strookt nauwelijks met z'n eigen opvattingen. Voor de energieke zuster Amvrosija is hij nauwelijks een partij. De tengere jonge vrouw weet precies wat ze wil en ze zal het nog krijgen ook.

The Monastery van regisseur Pernille Rose Gronkjaer is een verrassende documentaire met een uniek en bijzonder onderwerp. Zoals dat vaker het geval is overtreft de realiteit de fictie wanneer een stel Russische nonnen op een godvergeten plek in Denemarken neerstrijkt en er meteen een aanvang maakt met de dagelijkse routine van bidden en hard werken. Een kapel volgestouwd met iconen en urenlange hemelse Russisch-orthodoxe gezangen in een vervallen Deens kasteel, het slaat als een tang op een varken. Mocht het de leidraad zijn van een filmscenario, men zou de schrijver een fantast noemen of een flauwe grappenmaker. Mr. Vig is geen van beide. Beseffend dat zijn tijd kort was, is hij naar Moskou getogen om de deal zo gauw mogelijk rond te krijgen. Dat de patriarch van Moskou op z'n voorstel ingaat is nauwelijks voorstelbaar, maar het gebeurt en regisseur P.R. Gronkjaer legt de consequenties voor de kijker vast op film. Ze benadert de hele kwestie met een zekere afstandelijkheid en tegelijk maakt ze een intimistisch portret van de grijsaard aan de hand van oude foto’s en gesprekken tijdens z’n dagelijks klusjes in en rond het kasteel. Heel langzaam dringt de kijker door tot het universum van Mr. Vig, z'n fobieën en aparte ideeën over vrouwen en Russische vrouwen in het bijzonder; hij deelt Mr. Vigs twijfels en het dilemma dat hem verscheurt. De nonnen daarentegen blijven altijd op een voorzichtige afstand tot de camera. De regisseur stelt ze geen vragen, treedt nooit in rechtstreeks contact. Dat wordt altijd gelegd via Mr. Vig tijdens de inspectieronden of de onderhandelingen over het onderhoud van het kasteel en de overdracht ervan aan de patriarch van Moskou. Dat beide partijen de camera zonder meer toelaten mag een klein wonder heten. Het blijft overigens een raadsel waarom Mr. Vig zelf de cameraploeg en de regisseur de hele tijd met een grote welwillendheid te woord staat ondanks de tegenslagen waarmee z'n project voortdurend af te rekenen heeft. Maar dat is de grote verdienste van regisseur Gronkjaer die voorzichtig tussen de wrijvingen en discussies door laveert, de Russen waardige en eerlijk behandelt en Mr. Vig een podium biedt om terug te kijken op een lang, zij het eenzaam en solitair leven.



BEELD EN GELUID
De beeldkwaliteit van deze documentaire is acceptabel, ondanks de blow up van 16 mm naar 35 mm. Regisseur Gronkjaer gebruikt natuurlijk licht, ook in de donkere fragmenten die bijgevolg de neiging hebben te vergrauwen met korrelvorming als direct bijverschijnsel. Ze laat de beelden voor zichzelf spreken. Commentaar ontbreekt. Heel af en toe is een vraag van de regisseur niet weggeknipt wanneer ze met Mr. Vig praat en hem op zijn weinig consequente uitlatingen over zuster Amvrosija wijst of zijn koppigheid aankaart inzake haar terechte opmerkingen over de bouwvallige staat van het kasteel. In hoeverre ze zijn besluitvorming op die manier beïnvloed wordt nooit duidelijk, maar schijnbaar legt Mr. Vig uiteindelijk het advies van zijn vrienden uit de kasteelraad naast zich neer, of toch niet? Dat zullen we nooit weten. Het geluid is direct en eenvoudig zonder veel opsmuk. De muziek beperkt zich tot de gezongen gebeden van de nonnen in de kasteelkapel en sporadisch toegevoegde Russisch-orthodoxe gezangen.

EXTRA'S
De dvd bevat geen extra's.



CONCLUSIE
The Monastery is een bij momenten grappige, maar vooral intimistische film over een oude man die zijn droom verwezenlijkt en vervolgens merkt dat hij de praktische realisatie en de persoonlijke consequenties onderschat heeft. Regisseur P.R. Gronkjaer volgt de evolutie van de gebeurtenissen op kasteel Hesbjerg over een periode van ruim een jaar en maakt ondertussen ook een portret van de dromer, een voormalig predikant en bibliothecaris met zeer eigenzinnige en aparte opvattingen en een neuzenfobie. Deze verrassende en indringende documentaire kreeg in 2006 zeer terecht de VPRO Joris Ivens Award.