Het landgoed Anstey in Wiltshire, anno 1694: Mr. Neville (Anthony Higgins), een ambitieuze, maar een beetje vulgaire architect, krijgt de opdracht van de echtgenote van edelman Mr. Herbert om twaalf tekeningen te maken van het landgoed. Ze is bereid om heel veel geld op tafel te leggen, doch Mr. Neville heeft andere afspraken en kan zich niet vrijmaken. Mrs. Herbert (Janet Suzman) staat er evenwel op dat hij de opdracht aanneemt en biedt het exorbitante bedrag van 8 pond per tekening, plus kost en inwoning. Mr. Neville, die een hoog honorarium ingecalculeerd heeft, stelt extra voorwaarden waarvan hij verwacht dat ze zullen worden afgewezen, nl. dat de edelvrouwe hem ook telkenmale seksueel ter wille zou zijn. Tot zijn verbazing gaat ze op zijn voorwaarden in, te meer omdat Mrs. Herbert ondertussen voor zaken in Southampton is en dus geen last heeft van haar overspelige activiteiten.

 

De dag nadien begint Mr. Neville aan z’n eerste tekening. Z’n condities zijn niet mals: bewoners, bezoekers, keukenpersoneel, wasvrouwen, tuinmannen, paarden en rijtuigen mogen niet in zijn gezichtsveld komen, huisdieren, schapen én schaapherders houden zich op een redelijke afstand, schoorstenen mogen niet roken en ramen die dicht zijn behoren dicht te blijven of omgekeerd. Mr. Talmann (Hugh Fraser), Mr. Herberts Duitse schoonzoon, is het met die harde voorwaarden niet eens. Regelmatig stoort hij de tekenaar tijdens zijn arbeid, waardoor hij schimpen en kwetsende opmerkingen naar het hoofd geslingerd krijgt, maar aanvankelijk schijnt de goede man dat niet te beseffen. Pas later, als Mr. Neville hem gaat beledigen, komt de Duitser in verzet. Maar Mr. Neville wijst hem fijntjes op de contractuele afspraken met de vrouw des huizes om hemvervolgens nonchalant af te wimpelen. Toch moet de tekenaar vaststellen dat de voorwaarden worden overtreden, want het uitzicht van de tuin verandert haast onopvallend, maar wél treffend genoeg opdat Mr. Neville het zou merken: tussen de lakens hangt de dag nadien een jas, onder het raam van Mrs. Talmann (Anne-Louise Lambert), de dochter van de Herberts, staat op een keer een ladder, in een boom naast het standbeeld van Hermes wappert een onbekend overhemd, naast z’n tekengerief ligt op een ochtend een al even onbekend paar herenlaarzen en meer dan eens lopen de schapen ongegeneerd door het beeld. Omdat hij tekent wat hij ziet en niet wat hij denkt, past Mr. Neville z’n tekeningen dan maar aan. Op een keer vertelt Mrs. Herberts dochter hem dat haar vader misschien wel vermoord is en dat de bewijzen daarvoor in zijn tekeningen terug te vinden zijn, waardoor hij het risico loopt om beschuldigd te worden van moord of tenminste van medeplichtigheid. Zij is bereid om haar mond te houden indien Mr. Neville met haar dezelfde geheime afspraken maakt als met haar moeder (voor de resterende zes tekeningen). De tekenaar heeft geen keuze.

 


The Draughtman's Contract is Peter Greenaways eerste lange bioscoopfilm. Tot dan toe had hij zich puur met experimentele producties beziggehouden, maar het hoofd van de experimentele filmafdeling van BFI, het British Film Institute, bracht hem in contact met Channel Four. Dat resulteerde in een opdracht voor een film met een verhaallijn, echte acteurs en dialogen, een compleet nieuwe ervaring voor de toentertijd 41 jarige Greenaway. Maar het experimenteren zit de goede man in het bloed en dus was het van bij de aanvang van het project duidelijk dat The Draughtsman's Contract geen conventionele Agatha Christie-whodunit zou worden. De film heeft alle kenmerken van het genre, doch Greenaway plant figuren én handeling in z’n eigen vervreemdende sprookjeswereld neer waardoor The Draughtman's Contract tegelijk een pastiche is op en een karikatuur van de eigentijdse kostuumdramastijl: voortdurend debiteren zijn personages elegante, maar vaak hoogdravende en bekakte volzinnen, dragen ze extravagante en soms spuuglelijke kostuums, waarbij vooral de mannelijke personages overdreven gemaquilleerd zijn en nauwelijks herkenbaar onder hun topzware en potsierlijke pruiken. Een tongue-in-cheek-gevoel blijft altijd aanwezig, terwijl ook spot en ironie nooit heel ver uit de buurt zijn. Aan de argumenten en de tegenargumenten van de hoofdpersonages is vaak geen touw vast te knopen (tenminste niet naar onze normen terzake) en de dialogen springen bij momenten van de hak op de tak, waardoor je je als toeschouwer meermaals bij de neus genomen voelt, maar het werkt, althans in de wondere wereld van Peter Greenaway.

 

 

Wat vooral werkt is de manier waarop de regisseur er tegen die achtergrond toch in slaagt om z’n misdaadverhaal geloofwaardig op te bouwen, met kleine veranderingen in het landschap die Mr. Neville eerst niet, maar later wél opvallen, maar waaruit hij zelf geen conclusie trekt. Zelfs op het moment dat de dochter des huizes hem beschuldigt van ev. moord of medeplichtigheid aan moord, gaat er bij de tekenaar geen lichtje op en onderkent hij het gevaar dat op hem afkomt, te meer omdat er op het landhuis familieleden verblijven die wél een eitje te pellen hebben met Mr. Herbert: de Duitse schoonzoon Mr. Talmann bijv. die nooit sympathie voor z’n schoonvader heeft op kunnen brengen of Mr. Noyes (Neil Cunningham) aan wie ooit de hand van de huidige Mrs. Herbert beloofd was, maar die nu als rentmeester in haar schaduw mag overleven. Bovendien blijken de dames zelf ook boter op het hoofd te hebben, want precies in 1694 stemt het Engelse parlement een nieuwe wet inzake erfopvolging, waardoor gehuwde vrouwen van hun echtgenoot kunnen erven, waardoor Mrs. Herbert bij het plots overlijden van haar man – met wie ze een barslechte relatie heeft – een gefortuneerde dame zou worden en uiteraard zou haar dochter, Mrs. Talmann in de voordelen delen, want ook toen al vormden vrouwen front ter overleving. Voeg daarbij suggesties van de regisseur die u op het foute pad kunnen leiden of die helemaal niet als suggestie bedoeld zijn, maar puur om u in verwarring te brengen, een standbeeld van vlees en bloed dat de gang van zaken van op een afstand bespiedt en niet terugdeinst voor obsceniteiten, de aversie van Duitsers voor Engelsen en van protestanten voor katholieken en u zit onvermijdelijk op een surrealistische rollercoaster door het bizarre universum van Peter Greenaway op weg naar een schokkende slotscène.

 

De acteerprestaties neigen naar een zekere theatraliteit, maar dat zal u niet verbazen gezien de aankleding van de personages en de dialogen die Greenaway ze in de mond legt. Het production design maakt evenwel veel goed: barokke bouwsels, renaissancistische tuinlandschappen, prachtige waterpartijen, bosschages, schapenkuddes en ander fraais, allemaal gevat in strakke kadrages, het doet denken aan Hollandse en Italiaanse meesters. Let overigens op de kleuren van de toiletten en het contrast tussen Mr. Neville en de rest van de cast: eerst zien we hem in het zwart terwijl de rest wit draagt; na de dood van Mr. Herbert (Dave Hill) verschijnt de familie in rouwkleuren en Mr. Neville in oogverblindend wit. Als telg uit een familie van lagere afkomst, is hij op elk moment het buitenbeentje. U kan de film ook met commentaar van Peter Greenaway bekijken en dan kijkt u gegarandeerd de volgende keer op een totaal andere manier naar The Draughtman’s Contract, want pas dan valt het u op hoe hij ook de dialogen vol heeft gestopt met interessante en zinvolle verwijzingen in verband met het tijdskader, de personages en uiteraard de mysterieuze dood van Mr. Herbert.

 

 

Een zeer doorgedreven restauratieproces (zie Digitale Restauratieproces in de sectie Extra’s) heeft tot gevolg dat we de film in z’n oorspronkelijke staat kunnen bekijken: de kleuren (overwegend groen en wit) zijn opnieuw fel, de scherpte is veel beter dan destijds op de vhs-release en het beeld trilt ook niet meer. Het beeld is contrastrijker en de details zijn veel beter waarneembaar, terwijl er slechts in beperkte mate sprake is van korrelvorming of verruwing van het beeldmateriaal. The Draughtman’s Contract is destijds op 16 mm gedraaid en daarna opgeblazen tot 35 mm, maar dat is er nauwelijks aan te zien (tenzij u op een zeer groot beeldscherm zou kijken). Het wegwerken van de beschadigingen (scheurtjes, vlekken, verticale strepen, etc.) is visueel wellicht de grootste verbetering, waardoor u van deze film in al zijn glorie kan genieten. Van de originele monogeluidtrack is voor deze release een 2.0-versie gemaakt, maar dat zorgt niet voor grote verrassingen, tenzij de vaststelling dat het geluid als gevolg van de digitale bewerking veel beter klinkt, minder hol en meer vooraan. Huiscomponist Michael Nyman schreef een opvallende soundtrack waarvoor hij zich inspireerde op het oeuvre van de 17de eeuwse Britse componist Henry Purcell. Greenaway gebruikt de score niet om de actie en de dramatiek in z’n film te accentueren, maar vooral om scènes met elkaar te laten contrasteren en om binnen één en dezelfde scène een mysterieuze spanning op te wekken, waardoor de soundtrack vaak zeer opvallend aanwezig is in deze film.

 

In Introductie vertelt Peter Greenaway over hoe het project tot stand kwam en hoe hij te werk is gegaan om z’n whodunit van een eigen karakter te voorzien. Uit deze korte uiteenzetting leert u ook dat hij de tekeningen van Mr. Neville zelf gemaakt heeft en dat u in de film ook zijn hand ziet op de tekenbord. Het Commentaar door de Regisseur is zeer de moeite. Greenaway hanteert een rustige vertelstijl en laat nauwelijks ruimte voor stiltes. Z’n verhaal is een aaneenrijging van interessante details die u tijdens een eerste kijkbeurt wellicht grotendeels zijn ontgaan. Het Interview met Michael Nyman is een teleurstelling zonder meer. In Achter de Schermen zitten drie fragmenten waarin we Greenaway aan het werk zien op de set. Wat opvalt is zijn zin voor details en precisie. De Weggevallen Scènes stellen niet veel voor. Vervolgens is er nog de Bioscoop Trailer en als afsluiter wordt ons een blik gegund op het Digitale Restauratieproces van de film, waaruit we leren dat de technische mogelijkheden steeds geavanceerder zijn, want de gebruikte filmprint was niet alleen zwaar beschadigd, ook was ze heel erg onstabiel, met verlies van kleuren en scherpte. Voor de liefhebbers is er nog een Easter Egg.

 

Laat één ding duidelijk zijn: The Draughtman's Contract is niet Greenaways beste film. Het is wel de productie waarmee hij de aandacht op zijn vaardigheid, zijn authenticiteit en z’n originaliteit vestigde, kwaliteiten die hij in latere films tot grote bloei zou brengen. The Draughtman's Contract is wél een unieke film die men met geen andere cinemaproductie kan vergelijken. Verwacht vooral geen rechtlijnige of eenduidige film, want dan bent u bij Peter Greenaway aan het verkeerde adres. Voor liefhebbers van zijn oeuvre is deze film beslist een must, al was het maar om z’n overgang van experimentele naar verhalende cinema zichtbaar te maken.