Er is al heel wat te doen geweest over Pope Joan of Der Päpstin, zoals de film in de originele Duitse versie heet. Wellicht ligt het aan het verhaal over een vrouwelijke paus, want een dergelijke controverse heeft zich destijds niet voorgedaan bij de release van The Name Of The Rose of The Da Vinci Code, die net zoals Pope Joan totaal uit de lucht gegrepen zijn. Of vraagt iemand zich ooit af of rechercheur De Cock (Baantjer) echt bestaan heeft? Miss Marple misschien? En moet een negatief antwoord op die vragen zonder meer een negatieve invloed hebben op de beoordeling van een film of een serie? In Duitsland – waar de film overigens werd gedraaid met geld van de grote tv-zenders – was het antwoord eenduidig: ja! Schijnbaar ligt het onderwerp gevoelig, want de overwegend mannelijke recensenten was het blijkbaar vooral te doen om de authenticiteit van het verhaal. Daarom kort en krachtig: neen, er heeft nooit een vrouwelijke paus bestaan, want het gaat hier om een duizend jaar oude legende die even veel (of even weinig) bestaansrecht heeft als de verzinsels over de vermeende echtgenote van Jezus Christus of het verzonnen manuscript over de lach van Aristoteles, en die niet noodzakelijk de kwaliteit van een productie as such aantast. Waar het uiteindelijk om gaat is of een film voldoende entertaint, boeit, emotioneert, ontroert, etc., want daarom kopen mensen filmtickets: om voor een paar uur weg te dromen in een fantasiewereld die filmmakers voor ze scheppen.

 

Pope Joan behoort tot die fantasiewereld, want regisseuse Sönke Wortman voert de toeschouwer mee op een meer dan twee uur durende reis door de vroege middeleeuwen, naar de 9de eeuw om precies te zijn, en ze vertelt een verhaal over kasteelheren, stammenconflicten, hongersnood, moord en geweld, en ze tilt de kleine Johanna Angelicus boven de massa uit om haar levensverhaal te vertellen, een biografie, maar veel meer een hagiografie, want het kleine meisje wordt een halve eeuw later de eerste vrouwelijke paus van de christelijke wereld en pausen zijn per definitie hele of halve heiligen, toch? Maar het pad is lang en zwaar, want was het niet de H. Paulus die schreef dat vrouwen onderdanig en dienstbaar moeten zijn. Vrouwen die leren lezen en schrijven, het was dus een inbreuk op de wetten van God en van de Kerk en Johanna’s vader doet er alles aan om dat te voorkomen. Via een oude priester wordt ze als eerste meisje toegelaten tot de kathedraalschool van Darmstadt; later trekt ze naar het klooster in Fulda met een uitnodiging voor haar jongere broer die tijdens een inval van de Noormannen om het leven is gekomen. Ondertussen heeft ze zich als jongen vermomd omdat dat het leven een stuk gemakkelijker maakt en het bedrog zal ze meer van vier decennia lang verfijnen en beschutten tegen ontdekking. Met haar ervaring als arts en kruidenmeester maakt ze een pelgrimstocht naar Rome waar ze in contact komt met de omgeving van de paus die haar in dienst neemt als persoonlijke arts en later als woordvoerder. Na een intrige tegen de paus en na diens plotse overlijden na vergiftiging, ziet het er niet goed uit voor Johanna als zijn naaste medewerker, maar het volk van Rome keert zich tegen de gedoodverfde opvolger en kiest uitgerekend haar tot paus.

 

Uiteraard kan een dergelijk verhaal niet zonder een sluimerende romance waarin het hoofdpersonage de belangrijkste rol speelt, en die weven regisseur Sönke Wortmann en co-scenarist Heinrich Hadding als secundaire rode draad door het scenario. De gelukkig is graaf Gerold, de man die haar in zijn huis opvangt tijdens haar studietijd in Darmstadt. Ze verliezen elkaar uit het oog na de inval van de Noormannen, waarbij Gerolds gezin samen met de hele dorpsbevolking wordt uitgemoord. Vele jaren later, ontmoeten ze elkaar in Rome op het moment dat Johanna het aanbod krijgt om woordvoerder van de paus te worden. Ze moet kiezen tussen haar intellect en haar hart en dat draait in het nadeel van Gerold uit, die evenwel de functie van hoofd van de pauselijke wacht accepteert om in haar buurt te blijven en haar te beschermen. Maar hij staat in Johanna’s hart uiteraard altijd op de tweede plaats, na God.

In Pope Joan brengt regisseur Sönke Wortmann de vroege middeleeuwen in beeld, een ruwe en harde periode die gedomineerd wordt door het dispuut tussen de drie zonen van Karel De Grote over de verdeling van hun erfenis en de dreiging van de Noormannen aan de grenzen van het rijk. Wat niet tijdens de onderlinge oorlogen wordt vernield en uitgemoord, valt in de handen van de woestelingen uit het noorden, waardoor het al dun bevolkte West-Europa herschapen wordt in een leeg en geplunderd landschap. Sönke Wortmann toont de toeschouwer de fragiele dorpjes, de schamele hutten, het totale gebrek aan bruikbare infrastructuur, de armoede en de barslechte hygiëne en laat die contrasteren met de ascese en georganiseerde beschaafdheid in de kloosters, plaatsen van rust en contemplatie waar de erfenis van Grieken en Arabieren gekoesterd, bewaard en doorgegeven wordt. Het gaat in beide gevallen om gemeenschappen waar mannen het voor het zeggen hebben en waar vrouwen niets in de pap te brokkelen hebben. Tegen die achtergrond wordt Johanna uitgekozen om dezelfde opleiding te volgen als haar mannelijke leeftijdgenoten en Sönke Wortmann karakteriseert haar als een meisje en later als een jonge vrouw met een eigen wil, een vorm van emancipatie die beslist onbekend was in de 9^de eeuw, maar waardoor het onderwerp op een handige manier aansluit bij ontwikkelingen in onze eigen maatschappij.

 

Een vrouw die zich vermomt als man om vooruit te komen in het leven, het onderwerp is niet nieuw. De legendarische Jeanne D'Arc zou de truc in de 15de eeuw toegepast hebben om haar doel te bereiken (de Engelse bezetter uit Frankrijk verdrijven) en de Joods-Amerikaanse schrijver Isaac Bashevis Singer gebruikte de truc in zijn kortverhaal Yentl over een joods meisje in Polen dat kost wat kost de Talmoed wil bestuderen. Om de overeenkomsten min of meer te maskeren, wacht Sönke Wortmann met de persoonsverandering tot in het tweede deel van haar film en dat is een goede beslissing, want op die manier kan ze meer dan een uur lang het personage Johanna op emotioneel en intellectueel vlak verkennen en de toeschouwer voor de jonge vrouw winnen. Johanna Wokalek (Gudrun Ensslin uit Der Baader Meinhof Komplex, 2008) brengt de rol met een zekere afstandelijkheid, maar wél op een intense manier zodat er geen twijfel kan bestaan over het streven van haar personage om het als vrouw even ver te brengen als mannen in dezelfde omstandigheden.

 

Liefhebbers van historische producties en sandalenfilms zullen hun hart ophalen, want ondanks een niet zo indrukwekkende batterij speciale effecten (Rome anno 840 wordt maar heel kort en van uit de verte getoond) biedt Pope Joan een unieke kijk op het leven in de middeleeuwen en op de gang van zaken in Rome (toen de grootste stad van Europa) in het bijzonder. De latere Italiaanse hoofdstad is in handen van de paus en op de Vaticaanse heuvel staat de Sint-Pietersbasiliek, in het begin van de vierde eeuw door Keizer Constantijn de Grote gebouwd op het graf van de Heilige Petrus en pas in de zestiende eeuw vervangen door de huidige Sint-Pietersbasiliek met de indrukwekkende gaanderij van Bernini. De pauselijke staat is een wereldlijk machtscentrum en een uitgebreid huurlingenleger beschermt de Heilige Stoel tegen buitenlandse vijanden met ambitie. De paus is zowel het hoofd van de Kerk als van de kerkelijke staat en hij gedraagt zich niet alleen als opvolger van Petrus, maar verdedigt ook z’n positie met de wapens. In Pope Joan wordt de toeschouwer een blik gegund op de machtsstrijd aan het pauselijk hof, die net zoals in de tijd van het Romeinse keizerrijk via intriganten en gifmengers wordt uitgevochten. De rijke historische achtergrond, de authentieke aankleding van de interieurs en de prachtige kostumering brengen de periode op een indrukwekkende wijze tot leven.

 

 

De beeldkwaliteit is uitstekend en het kleurenpalet veelzijdig: donker met veel bruine tinten in de eerste helft van de film, uitbundig met veel geel en rood in de rest van de productie (aan het pauselijk hof). Van ongerechtigheden of andere mankementen is geen sprake. Het zwartniveau is in orde en de details zijn altijd goed waarneembaar. De film is oorspronkelijk in het Engels gedraaid, ondanks het feit dat het de productie voor het volle pond door Duitse bedrijven (hoofdzakelijk tv-zenders) is gefinancierd. In de Duitse bioscopen liep in 2009 m.a.w. een gedubde Duitse versie! Maar uiteraard wilden de investeerders graag een deel van hun geld zien terugvloeien via de internationale verkoop van de film en de dvd’s en dan is een originele Engelse versie uiteraard een veel betere tool. De film bevat heel veel muziek, die via de surround voor prachtige effecten zorgt in de huiskamer, mede als gevolg van een aantal spannende actiescènes.

Geen, zelfs geen minuscuul introductieschermpje.

 

Als een film vooral moet entertainen en voor een spannende voortgang zorgen, dan voldoet Pope Joan zonder twijfel aan die voorwaarde. Sommige kijkers zullen het idee van een vrouwelijke paus zonder meer afwijzen, liefhebbers van het genre hebben daar wellicht veel minder problemen mee en zullen genieten van dit wervelend kostuumdrama. De technische kwaliteit van de film is uitstekend, de bonussectie is jammer genoeg helemaal leeg.