Regie: Robert Epstein, Jeffrey Friedman
Met: Klaus Müller, Karl Gorath, Pierre Seel, Henz F., Annette Eick, Albrecht Becker, Gad Beck, Heinz Dörmer
In 1998 zocht historicus Klaus Müller contact met de Amerikaanse regisseur Robert Epstein en Jeffrey Friedman die in Berlijn hun film The Celluloid Closet (1995) kwamen voorstellen. Hij deed zelf al jarenlang research naar homoseksuele overlevenden van de concentratiekampen en hij overtuigde de Amerikanen ervan dat het de hoogste tijd was om hun getuigenissen op film vast te leggen omdat hun aantal geslonken was tot een tiental. Müller wist zes mannen en 1 vrouw over te halen om voor de camera over hun wedervaren in de nazitijd te getuigen. In Paragraph 175 doen ze hun ontroerend en schokkend verhaal in de meeste gevallen voor het eerst, want net zoals in het geval van Traudl Junge, de secretaresse van Hitler, wilde niemand hun verhaal horen. Tijdens het Adenauertijdperk stond de Duitse natie voor ander uitdagingen en werd er een politiek van stilzwijgen omtrent het bruine verleden in acht genomen.
Vreemd genoeg hadden lesbische vrouwen geen last van Paragraph 175. Misschien beschouwden Hitlers machohorden ze als minder bedreigend, maar wellicht werden ze met rust gelaten omdat vrouwen nodig waren om kinderen te baren voor de toekomstige strijd tegen de rest van de wereld. Lesbiennes die de rumoerige jaren 20 in Berlijn hadden meegemaakt kozen ervoor om zich gedeisd te houden. Ze weken uit naar het buitenland of trouwden met homoseksuele kennissen uit hun vriendenkring.
Albrecht Becker was als kind lid van een jeugdbeweging. Hij werd seksueel actief op z’n twaalfde, deed het met leeftijdsgenootjes en later met hun leiders, zelfs na de machtsgreep van de nazi’s toen z’n groep opgenomen werd in de Hitlerjugend. Hij werd later zelf leider en werd uiteindelijk opgepakt nadat er klachten kwamen over contacten met 18-, 19- en 20-jarigen waarmee hij het deed. Dat waren nog zgn. kinderen, zegt hij, alsof ze geen keuze hadden… Homoseksualiteit was aanvankelijk nl. geen probleem, want Ernst Röhm, een vroege medestander van Hitler die o.a. de SA, de nazi-stormtroepen, vorm had gegeven, was zelf openlijk homoseksueel. De linkse pers greep het geval Röhm aan om de nazi’s ervan te beschuldigen een bende sodomieten te zijn, maar Hitler viel z’n oude vriend niet af. Dat deed hij wél in 1935 toen in de zgn. Nacht van de Lange messen de partij werd gezuiverd van vermeende tegenstanders én homo’s. Röhm werd geëxecuteerd. Tegelijk werd Paragraph 175 aangepast en de jacht op homoseksuele mannen geopend.
Heinz Dörmer kreeg op een keer de mededeling dat hij op het politiekantoor werd verwacht. Ze zeiden dat men mij ervan verdacht een homo te zijn, zegt hij zachtjes, wat ik niet heb ontkend. Hij werd ingerekend en naar een concentratiekamp gestuurd. Over de behandeling, de folteringen en de verkrachtingen heeft hij nooit met iemand gepraat. Zelfs niet met m’n vader, zegt hij, want die was dood vooraleer ik een manier vond om het onderwerp ter sprake te brengen. Hij huilt, het lijkt op een kleine ontlading, eindelijk, na meer dan 50 jaar. Na de oorlog is hij in de zaak van z’n broer begonnen alsof er niks aan de hand was of alsof niets aan de hand geweest was. Hij heeft het overleefd. Hij is 93 en hij glimlacht. Hij is toch een beetje een gelukkig man.
Het zit niet in de documentaire, maar ik vertel u graag nog hoe het nadien is gegaan: kort na de oorlog ontstond er in Oost-Duitsland discussie over Paragraph 175 met het oog op het samenstellen van een nieuw strafwetboek. Na enkele tegengestelde uitspraken van rechters in Saksen-Anhalt en Berlijn, werd het artikel in 1957 geschrapt, waardoor seks tussen mannen uit de illegaliteit werd getild. In West-Duitsland behield men na de oorlog het homofobe artikel wél in de strafwet. Nog in 1957 bepaald het grondwettelijk hof dat het niet nodig was het artikel af te schaffen omdat de invloed van de nazi’s niet zo sterk was geweest dat Paragraph 175 niet meer zou passen in een vrije democratische staat (sic). In de periode 1949-1965 werden in West-Duitsland nog ruim 100.000 mannen vervolgd wegens hun homoseksuele geaardheid en spraken rechters zo’n 50.000 veroordelingen uit, met heel veel zelfmoorden tot gevolg. Tijdens het bondskanselierschap van Konrad Adenauer (1949-1963) klonk het zo: aangaande mannelijke homoseksualiteit moet het wetsysteem, meer dan op enig ander gebied, een bolwerk zijn tegen deze ontucht, die anders een serieus gevaar zou vormen voor het gezonde en natuurlijke leven. Pas na de val de Berlijnse Muur (1989) en een jarenlang getouwtrek om tot één wetboek te komen voor het hele land, werd de naziversie van Paragraph 175 ook definitief in West-Duitsland geschrapt. De kalender stond ondertussen op 1994!
Duits / Engels / Frans Dolby Surround 2.0