FILM
Een cast die samen tien Oscarnominaties (met drie keer winst), 15 BAFTA-nominaties en 22 nominaties voor een Golden Globe op zak heeft. Een plot die (losjes) gebaseerd is op een uitstekend kortverhaal van Edgar Allan Poe. Somptueuze decors en kostuums die het Victoriaanse Engeland van de eeuwwisseling prachtig in beeld brengen. En achter de camera een regisseur die niet alleen het zwaar onderschatte drama The Machinist op zijn palmares heeft staan, maar ook afleveringen van The Wire, Treme en Boardwalk Empire. Stonehearst Asylum heeft ogenschijnlijk heel wat troeven in handen om uit te groeien tot een topper in het thrillergenre. Maar al dat talent ten spijt weet deze productie - hoe professioneel en intrigerend ze ook oogt - de aandacht van de kijker nooit volledig op te eisen.

De prent opent met de aankomst van een jonge dokter in het gesticht uit de titel, een afgelegen gebouw in een uithoek van Engeland, schijnbaar steeds in mist gehuld. Edward Newgate is naar hier gereisd om praktijkervaring op te doen na zijn studies, maar wat hij te zien krijgt, tart alle verbeelding. Het hoofd van Stonehearst Asylum, de flegmatieke Silas Lamb, heeft de gewoonte om de bewoners (allemaal leden van gegoede families die door hun ziekte zo ver mogelijk weggestopt worden) erg veel vrijheid te geven en gruwt van de technieken die doorgaans in Victoriaanse tijden werden toegepast, zoals electroshocks of de waterspuit. Al snel achterhaalt Edward waarom het gesticht zo'n zotte bedoening lijkt. Silas Lamb en zijn personeel zijn geen echter dokters en verplegers, maar zelf bewoners het gebouw die de ware staf hebben overmeesterd en opgesloten in de kelders. Zonder te laten merken dat hij het spelletje van Silas Lamb doorheeft, moet Edward nu de échte doktersstaf trachten te bevrijden, maar terwijl hij dat plant wordt hij verliefd op de knappe Eliza Graves, ook een inzittende van het gesticht, en daarmee brengt hij de hele operatie in gevaar.

Ook al ontleent Stonehearst Asylum slechts enkele ideeën van het Poe-kortverhaal The System Of Doctor Tarr And Professor Fether - schijnbaar een constante bij de adaptaties van zijn werk - bevat het scenario van Joe Gangemi voldoende elementen om hoopvol de film aan te vatten, met zijn onderliggende boodschap over de dunne lijn tussen gezondheid en waanzin en hoe gemakkelijk die lijn gekruist wordt. En in het eerste half uur lijkt die hoop ook gerechtvaardigd te zijn. Van een proloog in een academische aula, via de mysterieuze aankomst in het gesticht en de daaropvolgende rondleiding langs een assortiment gestoorde persoonlijkheden, houdt de film je aandacht zonder meer vast, niet alleen wegens de plot, maar ook dankzij de knappe decors, de elegante regie en een permanente sfeer van 'Unheimlichkeit'. Zodra de ware toedracht van de staf echter bekend wordt, vervliedt de spanning en sleept de prent zich op automatische piloot naar het einde, alle pogingen van de indrukwekkende cast ten spijt.

Een van de grote problemen is dat de romance tussen Edward en Eliza nooit geloofwaardig is. Haar personage lijkt onoordeelkundig in het verhaal gewrongen te zijn om een vrouwelijke toets te geven aan een verhaal dat vooral interacties tussen mannen toont. De oorspronkelijke titel van de film - nog steeds te zien in de opening credits op deze Blu-ray - was trouwens Eliza Graves, hoewel het karakter, prima vertolkt door Kate Beckinsale in een welgekomen afwisseling van haar uitstapjes in het horrorgenre, niet eens het belangrijkste nevenpersonage is, laat staan een hoofdrolspeler. Een ander groot minpunt is dat de makers er niet in slagen je ervan te overtuigen dat de zeer intelligente Silas Lamb niet doorheeft dat Edward zijn plannen ontrafeld heeft. Daardoor zetten de pogingen tot een genuanceerde vertolking van Jim Sturgess (Edward) en Ben Kingsley (Lamb) weinig zoden aan de dijk. Met name Kingsley evalueert van een intrigerende excentrieke dokter naar een karikatuur van een intelligente gek in de tweede helft van de film. De andere gelauwerde klasbakken in de cast - David Thewlis, Brendan Gleeson, Michael Caine - krijgen dan weer te weinig te doen om een grote indruk na te laten. Vooral voor Gleeson, die alleen in de proloog en de epiloog opduikt, is dat jammer, want zijn professor in mentale ziektes intrigeert.

Een verhaal van Edgar Allan Poe naar het witte doek vertalen is altijd al moeilijk geweest omdat zijn kortverhalen onvoldoende nevenplots bevatten om een langspeelfilm te stofferen, waardoor de filmmakers gedwongen zijn om zelf het een en ander uit de duim te zuigen. Maar zoals scenarist Gangemi hier bewijst, zijn er weinigen die Poe's verrukelijke mix tussen horror, psyschologie en zwarte humor kunnen imiteren. Regisseur Anderson toont weliswaar een niet onaardige visuele flair, maar ook hij rijdt zich uiteindelijk vast in clichébeelden van een eng Victoriaans Engeland zoals dat al zo vaak op het witte doek te zien was. En terwijl de twist op het einde van de film een interessante coda vormt (hoewel die voor veel kijker niet onverwacht zal komen), legt hij ook hét grote manco van Stonehearst Asylum bloot: een blik op mentale ziektes die niet tot in de zwartheid van de ziel durft te graven, maar genoegen neemt met een oppervlakkige observatie. 

BEELD EN GELUID
Grote delen van de film spelen zich af in het (half)duister en dus is een goed contrast nodig om het genot van de kijker zo hoog mogelijk te houden. Helaas levert de beeldtransfer op dat vlak een wisselvallige kwaliteit af. De scènes in de kerkers zijn bijvoorbeeld te weinig contrastrijk, waardoor zwartvlakken in elkaar dreigen over te lopen. Die zwartniveaus zijn trouwens een algemeen zwak punt van een transfer die op de meeste andere vlakken, met name kleurenweergave, wel goede punten scoort. De 5.1-soundtrack creëert een prima beangstgende sfeer door subtiel gebruik te maken van de muzikale score en de boxen alleen uitvoerig aan het werk te zetten als het echt nodig is.

EXTRA'S
De schijf bevat geen extra's.

CONCLUSIE
Stonehearst Asylum baadt in een aangename Victoriaanse sfeer, maar een plot die te weinig doet met de interessante thema's en een ongeloofwaardige liefdeshistorie, zorgen voor een film die een stuk minder goed is dan hij kon zijn. Beeld en geluid halen een goed niveau op deze Blu-ray, maar extra's staan er niet op de disk.