FILM
Vorig jaar reisde de Nederlandse cineast Pieter Fleury naar Noord-Korea om er een documentaire over het dagelijkse leven van het gezin Hong Sun-Hui te maken. De onderhandelingen met de autoriteiten verliepen moeilijk wegens achterdocht en wantrouwen, maar uiteindelijk kon Fleury de Noord-Koreanen overtuigen met de hulp van Chinese contacten. Via het Noord-Koreaanse Ministerie van Cultuur kreeg de Nederlander de toestemming om in samenwerking met het Noord-Koreaans Filmbureau en onder begeleiding beelden te maken in een textielfabriek en bij de Hongs thuis.

Noord-Korea: Een Dag Uit Het Leven is een commentaarloze documentaire die hoofdzakelijk mevrouw Hong volgt 's ochtends in de keuken, tijdens het wegbrengen van de dochter naar school en vervolgens bij haar activiteiten op het werk. De eerste echt interessante beelden komen uit de kindergarten waar de juf op een voor ons onvoorstelbare manier de kleuters vertelt over de laarsjes van de Grote Leider en hoe hij die weigert als hij merkt dat zijn vriendjes helemaal geen laarsjes hebben. Het verhaaltje moet woordelijk door de kleintjes worden herhaald en wanneer hun interesse op het eind afdwaalt, begint de juf helemaal van vooraf aan. Het meest verontrustende is de rust – of is het gelatenheid? – die van de kinderen uitgaat: er is geen geroezemoes, er wordt niemand geplaagd achter de rug van de juf, de gehoorzaamheid is totaal. Geen les gaat voorbij zonder dat de naam van de Grote Leider valt en zijn hagiografie nog maar eens de revue passeert: de totale indoctrinatie vanaf de wieg. Vreemd genoeg gaat het er in de textielfabriek net zo aan toe: de vrouwen kletsen niet onder elkaar, er zijn geen pauzes om de haverklap. De werksters vernemen via een heertje op een verhoog wat er van hun verwacht wordt en hoe hoog de productie zal zijn. Tijdens het werk weerklinkt dezelfde triomfantelijke en opvoedende muziek die de werksters 's ochtends opwacht wanneer ze het fabrieksterrein betreden. Verloren tijd, wegens een elektriciteitspanne – uiteraard de schuld van het kapitalistische en duivelse Amerika – wordt 's avonds ingewonnen en bij het einde van de dagtaak brengen de rayonoversten bij de afdelingschef verslag uit van de voortgang van de productie en de inzet van de werksters. Op grote borden wordt het naleven van het productieschema met rode pijltjes aangeduid.

Pieter Fleury laat de beelden voor zichzelf spreken, toont de bijna uitdrukkingsloze gezichten van de arbeiders en vangt af en toe een verdwaalde blik op, misschien eentje van afkeuring of van weerspanningheid? Hij toont ons mensen die kunnen lachen en pret maken, zoals de arbeiders tijdens de lunchpauze met een soort ganzenbord, in dit geval omgetoverd tot een rakettenbord. Toch kan de kijker zich niet van de indruk ontdoen dat het allemaal "gearrangeerd" is, zoals in de supermarkt, waar de slecht betaalde arbeidsters plots massa's dure dingen kunnen kopen en er als het ware een kleine overrompeling plaatsvindt net voor de toonbank waar Fleury's camera staat. Van de filiaalleidster krijgen we één van de weinige interviews: over de productie die op het volk is afgestemd en de mogelijkheden voor boeren om rechtstreeks aan de stadsbevolking te verkopen. Iedereen werkt hard, zegt ze, en als beloning krijg je dan erkenning en een goed gevoel, zoals Westerlingen rente op de bank. Fleury toont ons ook straatbeelden van de Noord-Koreaanse hoofdstad: een modern ogende stad in de stijl van Sint-Petersburg of Boekarest met buildings alom, gescheiden door grasperken ter grootte van een voetbalveld, brede lanen met heel weinig verkeer, een modern goed uitgeruste metrostelsel en vooral veel volk te voet. Overal en altijd hebben de gefilmde mensen één ding gemeen: grote discipline die wordt gestimuleerd door op de onmogelijkste plaatsen toezicht te organiseren, van de trappenhal tot het perron.

Noord-Korea: Een Dag Uit Het Leven is het unieke portret van een land waar Westerse cameraploegen nooit of haast nooit welkom zijn wegens de (systematisch aangekweekte) afkeer ten opzichte van alles wat met Amerika en het Westen te maken heeft. Die gevoelens gaan terug tot de bittere oorlog die in het begin van de jaren '50 werd uitgevochten op het Koreaanse schiereiland en waarbij de Amerikanen konden voorkomen dat het zuidelijke landsdeel in handen van de communisten viel. Het conflict kostte veel mensen het leven, zowel in het noorden als in het zuiden en stimuleerde de Noord-Koreaanse leiders om een dergelijk voorval in de toekomst te vermijden: aanvankelijk werd toenadering gezocht tot Rusland en later tot China, na de val van de Berlijnse Muur en de praktische verdamping van de Russische wereldmacht, ging Noord-Korea meer en meer zijn eigen veiligheid verzekeren, zowel militair als nucleair. Daarom wordt het sinds 11 september door de Amerikaanse president Bush samen genoemd met Iran en Syrië, de zgn. schurkenstaten.

Een documentaire maken in een totalitair land als Noord-Korea is nooit makkelijk. Er zijn de vele beperkingen en beperkende afspraken en de geremdheid van de bevolking om zich spontaan te uiten en te gedragen. In Noord-Korea komt daar nog bij dat de mensen ogenschijnlijk zeer naïef zijn en het spelletje helemaal meespelen, naar of tegen hun zin, het is moeilijk uit te maken. De waarde van het materiaal moet tegen al die beperkingen afmeten worden en dan blijft de vraag: wat de meerwaarde is van zulk een documentaire? Toont Fleury's film de andere kant van Noord-Korea, zoals de maker zelf beweert en nogal wat recensenten in Nederland onderschrijven? Zijn we zelf zo gebrainwashed door de anti-propaganda dat we geloven dat de Noord-Koreaanse bevolking niet kan lachen en af en toe gelukkig zijn? Dan trappen we in dezelfde val die diehards voor de figuur van Adolf Hitler zetten, nl. dat hij een puur monster was zonder menselijke gevoelens. Natuurlijk is het beeld genuanceerder en zijn Noord-Koreanen mensen zoals wij allemaal, daarvoor hebben we echt deze documentaire niet nodig. Noord-Koreanen groeien op, gaan naar school, worden verliefd, trouwen en krijgen kinderen zoals dat in de rest van de wereld gebeurt. Worden ze onderdrukt, zijn ze niet vrij, hebben ze af en toe gebrek aan alle mogelijke noodzakelijke levensmiddelen? Daarmee kampt meer dan de helft van de wereldbevolking op één of ander manier, dus dat maakt Noord-Korea niet apart.

Het interessante aan de documentaire van Fleury is gewoon het feit dat hij gemaakt is. Voor de rest is hij pretentieloos, af en toe té vrijblijvend, tegen het einde zelfs saai en slaapverwekkend. Pieter Fleury registreert wat hem voorgezet wordt, stelt nauwelijks vragen en laat na naar antwoorden te zoeken: zijn de huilende mensen bij de dood van de Grote Leider Kim II oprecht in hun verdriet of is het gespeeld? Heeft het Noord-Koreaans Filmbureau het één en ander geënsceneerd voor de goedmenende buitenlanders? Uiteindelijk heeft Fleury naar eigen zeggen 20.000 euro onkosten betaald voor hun welwillende medewerking... Het grootste bezwaar is misschien nog het feit dat Fleury nog andere plannen heeft met Noord-Korea en dus in geen geval zijn schepen kon verbranden op Noord-Koreaanse bodem (laat staan achteraf). Hij moest de communicatielijnen open houden en dat heeft consequenties voor zijn keuzen: hij laat géén uitgeweken kritische Noord-Koreanen aan het woord en omdat hij geen eigen vertaler bij zich heeft, is hij voor 100 procent aangewezen op de vertalingen van de Noord-Koreaanse tolk (die zich blijkens de ondertitels veel vrijheden permitteert en Fleury's vragen moeiteloos binnen de voorgeschreven krijtlijnen houdt).

BEELD EN GELUID
De documentaire is opgenomen in 1:78.1 anamorfisch en heeft de technische kwaliteiten die van dit soort producten mag worden verwacht. De beeldfragmenten die van de Noord-Koreaanse televisie-uitzendingen zijn gemaakt, zijn van minder goede kwaliteit, evenals oudere opnamen van de beide Kims en marcherende mensen bij één of andere gelegenheid. Fleury's eigen beeld is mooi van kleur, met veel contrast en zonder beschadigingen of vuil; wél redelijk wat ruis, maar gezien de omstandigheden is dat aanvaardbaar. Het geluid staat in stereo, breekt geen potten, maar is gewoon goed. Ook hier zijn de indirecte opnamen van televisie en propaganda-muziek in de textielfabriek minder goed. De toegevoegde muziek klinkt evenwel warm en vol met duidelijk verstaanbare stemmen en veel bijgeluiden op de rand van het stereobeeld waardoor een mooie ruimtelijke werking ontstaat.

EXTRA'S
Deze dvd bevat nogal wat extra's van verschillend niveau: uiteraard de bioscooptrailer, vervolgens een interview met Pieter Fleury (7') waarin hij vertelt over de problemen bij de realisatie van dit project, de moeilijke contacten met de Noord-Koreanen, de beperkingen op het terrein, dan een drietal items uit het NOS-Journaal – hoofdzakelijk met beeld uit de documentaire (12') – die niet echt iets toevoegen. De impressies van de Noord-Koreaanse televisie (15') zijn totaal overbodig wegens hun nietszeggendheid en tenslotte is er de vertoning van de documentaire in Noord-Korea zelf voor de mensen die er hun medewerking aan verleenden (9'). Eigenlijk een beetje onbegrijpelijk waarom dit stuk niet in de documentaire zelf is gemonteerd. Fleury zet de Noord-Koreaanse toeschouwers aan om na het bekijken van de film commentaar te leveren en kritische vragen te stellen, maar veel schiet hij daar niet mee op. Het fragment toont wél hoe het er aan toe gaat in de Noord-Koreaanse samenleving en het is bij momenten sterker dan heel wat onderdelen van de documentaire zelf.

CONCLUSIE
Noord-Korea: Een Dag Uit Het Leven heeft nét niet die kwaliteit die van Pieter Fleury’s film een grote en niet te missen documentaire maakt. Daarvoor is het product te vrijblijvend en te weinig beklijvend, te veel een sfeerbeeld en te weinig een politieke reportage, een aspect waar je als filmmaker niet aan kan voorbijgaan gezien de controversiële situatie van het land in de wereld. Pieter Fleury is een begenadigd cineast en heeft heel wat goed materiaal afgeleverd in de voorbije 20 jaar, maar misschien is dit soort werk net iets te hoog gegrepen of is hij naïef. Een documentaire over Noord-Korea maak je niet zoals een portret van een acteur of een kunstenaar en ook niet zoals een documentaire over geweld en eenzaamheid, terreinen waarop Fleury echt goed is. De extra's bieden niet echt veel nieuwe informatie, gelukkig is de kwaliteit van beeld en geluid vrij goed.