Prachtig in beeld gebracht, efficiënt gemonteerd, snoeihard en 123 minuten vol pure spanning, zo is The Ghost Writer, de nieuwste film van Roman Polanski nog het best te omschrijven. De meester heeft op z’n 78ste het vak allerminst verleerd. Anderzijds heeft hij niet toegegeven aan nieuwe trends zoals handheldcamera of een flitsende montage, maar doet hij wat van een professional van zijn formaat mag worden verwacht: een haast perfecte film inblikken zonder overbodige scènes, noch oeverloos gewauwel en zodanig verpakt dat niemand uiteindelijk de pointe kan missen. Daarmee is The Ghost Writer beslist één van de weinige grote films van 2010.

 

Acteur Ewan McGregor – sf-liefhebbers herkennen hem als Obi-Wan Kenobi uit de Star Wars-Trilogy (1999-2005), hij was te zien in Trainspotting (1996) en meer recent in The Men Who Stare At Goats (2009) en als de Camerlengo in Angels & Demons (2009) – is perfect gecast voor de hoofdrol. Z’n personage krijgt een aanbod van 250.000 dollar om als ghost writer de autobiografie van de voormalige Britse premier Adam Lang af te werken na de dood van diens oorspronkelijke ghost writer McAra die in verdachte omstandigheden om het leven is gekomen. Maar hij is allerminst enthousiast, want op hetzelfde moment raakt het nieuws bekend dat het Internationaal Strafhof in Den Haag een onderzoek start naar mogelijke betrokkenheid van Lang bij oorlogsmisdaden. Die heeft destijds in Pakistan vijf Britten van Pakistaanse afkomst laten ontvoeren en ze vervolgens uitgeleverd aan de CIA die ze op een geheime plaats liet folteren, waarbij 1 man de dood vond. De Amerikaanse uitgever vindt hem de meest geschikte kandidaat, want uit z’n cv blijkt dat hij efficiënt en snel werkt en bovendien vindt hij het een goed idee dat een Brit de autobiografie schrijft, kwestie van de juiste toon te vinden en voldoende emotie in de tekst te stoppen, want dat is belangrijk voor het succes van een dergelijk boek.

 

Op een eiland voor de Amerikaanse kust wordt de kersverse ghost writer in een hotel gelogeerd en in het riante strandhuis waar Lang, zijn vrouw en zijn persoonlijke staf tijdelijk verblijven, neemt hij het manuscript van zijn voorganger door en besluit om de lijvige turf gedeeltelijk te herwerken: alle woorden staan erin, maar op de foute plaatsen, vertrouwt hij Langs echtgenote Ruth laconiek toe als die hem – na een urenlange leessessie in afwachting van de terugkeer van Adam Lang uit New York - betrapt met de handen in het haar. Ook zij vindt de dood van McAra verdacht, maar een uitleg heeft ze niet. Met goede moed begint de ghost writer aan de interviews met Adam Lang, maar als de internationale pers op het eiland toestroomt, wordt beslist om hem in het strandhuis onder te brengen ten einde contacten met nieuwsgierige journalisten te vermijden. Hij kan er beschikken over de nog niet opgeruimde kamer van McAra en tussen diens spullen vindt hij een envelop met foto’s en het telefoonnummer van de (ook al) voormalige Britse minister van Buitenlandse Zaken Richard Rycart die het Strafhof op de hoogte heeft gebracht over de illegale ontvoering in opdracht van Adam Lang en die eertijds (door Lang) de laan is uitgestuurd wegens anti-Amerikaanse sentimenten. De ghost writer is nieuwsgierig en begint z’n eigen onderzoek. Pas nadat hij in de auto van zijn voorganger is gestapt met de bedoeling terug te keren naar het hotel, maar uiteindelijk besluit om de bizarre instructies van diens niet uitgeschakelde gps-toestel te volgen, wordt het duidelijk dat hij op een ernstig spoor zit en dat McAra bijna zeker vermoord is. Van Richard Rycart verneemt hij dat de oplossing van het mysterie in het begin van McAra’s manuscript is verstopt, want dat heeft de overleden ghost writer hem persoonlijk medegedeeld.

 

The Ghost Writer is de verfilming van de thriller Ghost van de in Engeland geboren schrijver Robert Harris (Enigma, 2001), waarin het personage Adam Lang duidelijk geïnspireerd is op de figuur van de voormalige Britse premier Tony Blair. Ook die was wars van anti-Amerikaanse politieke en militaire standpunten en verdroeg wat dat betreft nauwelijks oppositie van zijn ministers. Maar daar houdt de vergelijking op, want Harris’ Ghost is fictie en het scenario dat hij in nauwe samenwerking met Roman Polanski op basis van zijn roman schreef, is dat evenzeer, alhoewel de elementen van het verhaal stuk voor stuk verband houden met bekende toestanden, incidenten, personen en bedrijven. Zo ontmoet Adam Lang bijv. de Amerikaanse Secretary of State en die lijkt als twee druppels water op Condoleezza Rice, terwijl Ruth Lang nogal wat karaktertrekken schijnt te delen met Cherrie, advocate en echtgenote van Tony Blair, en het conglomeraat Halliburton, door Harris en Polanski opgevoerd als een bedrijf dat van betrokkenheid wordt verdacht inzake de illegale CIA-vluchten naar geheime gevangenissen, lijkt wel heel erg op de Amerikaanse multinational Hatherton, een bedrijf dat gespecialiseerd is in gas- en oliewinning, olieraffinage en militaire dienstverlening aan overheid. Maar dat zijn vooral leuke details voor de kenners, want ook wie de overeenkomsten niet ziet, zal ongetwijfeld met volle teugen genieten van The Ghost Writer, een film die overigens een tweede en derde kijkbeurt moeiteloos doorstaat.

 

Dat laatste heeft alles te maken met de aanpak van de regisseur. Polanski maakt gebruik van een aparte lichtinval, speciale cameraopstellingen en niet in de laatste plaats van de bij momenten nadrukkelijke en een beetje ouderwets aandoende muziek van componist Alexandre Desplat om vanaf de eerste collage van z’n film spanning op te roepen, waarbij z’n montage rust uitstraalt en tegelijk heel veel vertelt in weinig beeldframes. Zo zien we in het begin van de film hoe een veerboot aanlegt en één auto op het dek blijft staan, hoe een lijk aanspoelt op het strand, gevolgd door een close-up van de toekomstige ghost writer en zijn Londense agent die praten over de figuur van Lang en het voorgestelde project terwijl op de achtergrond een nieuwslezer het onderzoek van het Strafhof in Den Haag aankondigt: een hele exposé in een mum van tijd zonder dat de toeschouwer de draad verliest. De rustige en zeer precies uitgekiende opnamen worden gecombineerd met een al even rustige, doch efficiënte beeldmontage waarin elk overbodig frame is geweerd. Polanski zal die methode meer dan twee uur volhouden, waardoor de spanning nauwelijks afneemt, zelfs op momenten dat daartoe veel minder aanleiding is, maar dan is er zoals eerder aangegeven de muziek van Desplat die het van de beelden overneemt en op een zeer doelmatige manier dreiging en grimmigheid suggereert. Bovendien gebruikt Polanski af en toe Hitchcockiaanse trucjes, zoals het doorgeven van een spiekbriefje, waarvan je als kijker verwacht dat het zijn doel niet tijdig zal bereiken of een achtervolging waarvan je verwacht dat ze slecht afloopt, die vervolgens plots afgebroken wordt om dan heel onverwacht in alle hevigheid haar beslag krijgt als wat schijnbaar niet meer kón gebeuren toch gebeurt. Het randje van de stoel was nog nooit zo smal…

 

Pierce Brosnan heeft ons nooit helemaal kunnen overtuigen. Als James Bond moest hij het afleggen tegen Sean Connery en Roger Moore en het verbaasde dan ook niemand dat hij in 2005 bedankt werd voor bewezen diensten. In Mamma Mia! (2008) maakte hij een belabberde indruk, hoewel dat soort acteerwerk hem beter ligt, maar zingen kan hij dus helemaal niet. Hij is meer een acteur voor actiefilms of melodrama’s en Polanski heeft daarmee heel bewust rekening gehouden in The Ghost Writer, waarin alles weliswaar om Adam Lang (Pierce Brosnan) draait, maar waarin het personage zelf én dus de acteur veel minder screentijd krijgen dan bijv. Ewan McGregor of Olivia Williams (Ruth Lang) en Kim Cattrall (Amelia Bly), waardoor hij Pierce Brosnans optreden kan doseren en kort houden en het personage uiteindelijk toch geloofwaardigheid en belangrijkheid uitstraalt en het niet opvalt dat Brosnan minder geschikt is voor een stevige karakterrol. Daarbij mogen we niet vergeten dat Brosnan de eerste keuze was van de regisseur voor de rol van Adam Lang wegens zijn looks en zijn uitstraling. Ewan McGregor moet aanvankelijk een lichtvoetig en charmant personage ten tonele voeren – wat hem uitstekend afgaat – en hij mag de ghost writer pas nadien op het verhaal laten wegen – waarin McGregor opnieuw uitstekend is geslaagd. Olivia Williams (Ruth) en Kim Catrall (Amelia) zijn perfect gecast als twee harde en zakelijke vrouwen met een geheim, die resp. hun echtgenoot en minnaar geen moment uit het oog verliezen, hem tot elke prijs verdedigen en die onderling een stilzwijgende en hardvochtige strijd uitvechten. Pas later zal blijken dat hun beider privéleven niet meer is dan een grote puinhoop en komen er voorzichtig barsten in hun secuur opgebouwde façades. Wat niet betekent dat het allemaal kommer en kwel is in The Ghost Writer. Wie het werk van Roman Polanski kent, die weet dat hij ook een groot liefhebber is van humor en die komt in deze film subtiel, maar efficiënt aan bod, zoals in de scène waarin de stijve Engelse eindredacteur Roy (Tim Preece) door z’n Amerikaanse werkgever John Maddox (James Belushi) heerlijk op de hak wordt genomen, een quasi perfecte karakterstudie in een zeer korte scène.

 

Hier en daar zit er uiteindelijk nog een los eindje aan The Ghost Writer, alsof Polanski bewust niet alles heeft willen ophelderen zodat de toeschouwer na afloop nog wat overhoudt om over na te denken. Het procedé is bekend van Michael Haneke en ook in deze film is het een leuk bijverschijnsel in een voor de rest uitermate onderhoudende en intrigerende film met een verrassend en subtiel, maar voor sommigen onder u misschien niet voldoende sluitend en releverend slot. Dat zou na meer dan twee uur spanning en vooral prachtige cinema echter geen obstakel mogen zijn.

 

 

Ik ben vooral geïnteresseerd in de constructie van een film, zegt Roman Polanski in de Extra’s en daarmee bedoelt hij alles in het werk te stellen om technisch een perfecte film naar het witte doek te brengen. The Ghost writer voldoet aan die eis, want ondanks heel wat donkere scènes, blijven de details overeind en ondanks heel veel opnamen met tegenlicht, is er nauwelijks sprake van heftige of plotse contrasten. Daarvoor heeft de regisseur een aantal trucjes gebruikt, waarover hij uitgebreid vertelt in het bijgelegde interview (zie Extra’s). Van ongerechtigheden is er geen sprake. De geluidsband is eerder rustig met opvallende muziek van Alexandre Duplat die vaak zeer efficiënt is in de ondersteuning van dramatische scènes. Z’n partituur refereert duidelijk naar muziek uit de jaren zestig, maar past net daarom heel erg goed in dit kader. U kan de geluidstrack beluisteren in Digital Dolby 5.1 en in DTS, maar het onderscheid is subtiel en vooral subjectief.

In een kort Interview met Roman Polanski (9 min.) vertelt de regisseur over zijn eerste contacten met auteur Robert Harris, over de locaties en de keuze van de cast. In De Cast van de Ghost Writer (10 min.) komen de hoofdrolspelers aan het woord, die vooral de lof zwaaien over de aanpak van Polanski en diens professionalisme. De Ghost Writer: Fictie of Werkelijkheid (11 min.) is eerder het terrein van schrijver Robert Harris die vertelt hoe hij de verschillende elementen voor zijn roman (en latere toneelstuk) verzamelde en samen met Roman Polanski het beschikbare materiaal omwerkte tot een bruikbaar filmscript dat vrij nauw aansluit bij het boek en tegelijk een aantal fundamentele nieuwe keuzes bevat.

 

 

Liefhebbers van spannende detectives en thrillers, maar ook fans van goed gemaakte arthousefilms, komen ruim aan hun trekken in deze Roman Polanski-productie waarin het vooral te doen is om spanning, geheimzinnigheid en politieke intriges. Heel veel actie krijgt u niet te zien tenzij op het einde van de film, maar de regisseur bewijst dat hij ook zonder veel spektakel een goed verhaal kan vertellen, zonder de voor Hollywood gebruikelijke ruime voorraden revolvers, boeven en autowrakken. Niet te missen, dus.