FILM
1935, Dorset, Engeland; een motorrijder knalt zichzelf te pletter. De man blijkt een valse identiteit te hebben, en in werkelijkheid de vermaarde Britse luitenant Thomas Edward Lawrence (Peter O'Toole) te zijn, bijgenaamd Lawrence of Arabia. Hij dankt die bijnaam aan de manier waarop hij tijdens de Eerste Wereldoorlog aan de kant van de Arabieren heeft gevochten tegen het Turkse rijk, dat met het Duitsland van de Keizer collaboreerde. De onopvallende in Egypte gelegerde kaartenmaker-schrijver-strateeg Lawrence werd jaren daarvoor naar Arabië gestuurd, voornamelijk voor een verkenningsopdracht. Door zijn flamboyante karakter komt hij al gauw in aanvaring met Sherif Ali (Omar Sharif), de rechterhand van Prins Faisal (Alec Guinness). De Arabieren zien in hem de zoveelste bemoeienis van de Engelse koloniale bemoeizucht. Wanneer Lawrence echter laat blijken dat hij de politiek van de Engelsen allesbehalve onvoorwaardelijk steunt, en voorstander is van een eigen culturele identiteit voor de Arabieren, dwingt hij al gauw respect af. Van zijn "neutrale" observatieopdracht schiet al helemaal niets over wanneer hij de Arabieren, die stelselmatig worden teruggedreven door de Turken, voorstelt om een gewaagde onderneming te riskeren: de aanval inzetten op de havenstad Aqaba. Langs de zeezijde is de stad bijna oninneembaar door de hevige artillerie, maar Lawrence overtuigt hen om door de dodelijke woestijn te trekken, omdat niemand een aanval van die kant zal verwachten. En het ondenkbare gebeurt: Aqaba valt in de handen van de Arabieren, die Lawrence. En dat is nog maar het begin: onder supervisie van Lawrence overvallen de Arabieren Turkse goudtransporten, laten treinen ontsporen, en drijven hun tegenstanders stelselmatig terug. Een definitieve beslissende slag zou echter de inmenging van het Britse leger vergen, en Lawrence belooft de Arabieren dat hij hen om hulp zal verzoeken. De Engelsen hebben echter geen zin om hun handen in het wespennest te steken waar Lawrence zich in heeft geroerd. Sterker nog, ondanks zijn status als levende held wordt hij teruggeroepen uit dienst, om verdere spanningen in het gebied te vermijden.


We hebben van de zomermaanden geprofiteerd om, voor de grote hoeveelheid september-releases, nog eens een paar klassiekers te herbekijken die op de site tot nog toe schromelijk afwezig bleken. Lawrence Of Arabia is er zo ééntje. Na Spartacus leek met Gladiator het genre van de sandalenfilm te herrijzen, en met The English Patient leek het ook even dat de woestijnfilm ook weer even in was. De revival was echter van korte duur, ook al omdat Lawrence Of Arabia zo'n aparte positie in de filmgeschiedenis inneemt. Binnenkort komt hier weliswaar een 1-disc Superbit-versie van uit, maar het leek ons zinvol om de 2-disc collector's edition met een schat aan extra's nog eens uitgebreid onder de loep te nemen. Waar je wel wat tijd voor moet uittrekken, want deze prent dateert nog uit de tijd waarin een film nog eerder een avondvullende totaalervaring diende te zijn in plaats van het vluchtige consumptieprodukt van tegenwoordig. Wat betekent dat onder meer de muzikale intro en de plaspauze ook nog op het beeld staan, hetgeen de totale speelduur op meer dan drie en een half uur brengt. De film is bij de opeenvolgende bioscoop-, TV- en video-releases verscheide malen verknipt geweest om 'm wat korter te maken, maar Columbia heeft deze prent nu in al zijn glorie hersteld, waarbij het dient opgemerkt te worden dat het bijna een mirakel mag heten dat men alle geknipte stukjes heeft teruggevonden. Naast The Bridge On The River Kwai is het het meest spectaculaire werk van regisseur David Lean, en als dusdanig een beetje de moeder van alle spektakelfilms. Bedenk ook dat eertijds speciale effecten nagenoeg onbestaande waren, en dus een massa figuranten en rekwisieten op lokatie - de bloedhete woestijn - moesten worden samengebracht, en er dan nog eens van de acteurs een redelijke prestatie werd verwacht. Terecht werd deze prent dan ook bekroond met zeven Oscars, waaronder beste film, beste regisseur en beste muziek (Maurice Jarre). Acteur Peter O'Toole, die hier zijn eerste grote rol mee in de wacht sleepte, en acteur in een nevenrol Omar Sharif waren genomineerd, maar vielen buiten de prijzen. Ondanks het feit dat de film intussen alweer 40 jaar oud is, is het een trage maar boeiende en zeer goed uitgewerkte biografie van luitenant T.E. Lawrence, met bijzonder veel oog voor karakteruitwerking een adembenemende fotografie, en zelfs op gezette tijden een flinke dosis spiritualiteit. Niet iedereen zal appreciëren dat er ook al eens een scène tussen zit waarin de acteurs een tijdje op een kameel zitten te dobberen zonder dat er noemenswaardig veel actie te beleven valt; de spektakelscènes compenseren dit echter ruimschoots.


BEELD EN GELUID
De restauratie van de oorspronkelijke 70 mm-film was een huzarenstukje, maar is uiteindelijk wonderwel geslaagd. De film wordt gepresenteerd in zijn originele Cinemascope-formaat, en heeft een scherp tot zeer scherp beeld, met evenwichtige, erg goed gerestaureerde kleuren en rekening houdend met de ouderdom een minimaal aantal printbeschadigingen. Ook de edge enhancement blijft vrij goed onder controle. Wat niet geheel voorkomen is, is de aanwezigheid van grain in bepaalde scènes, maar dat is dan ook alles wat er fundamenteel aan te merken is op de beeldkwaliteit. De goede transfer heeft ongetwijfeld te maken met het feit dat men de film over twee discs heeft gesplitst - een film van een dergelijke lengte in één sessie uitzitten is alleen de grootste filmfreaks gegeven. De film wordt overigens toch net gesplitst tijdens de reeds aanwezige pauze in het midden, dus een echte tempostoornis geeft dit niet. Wat betreft de geluidstrack kunnen we een analoge opmerking maken, alhoewel de restauratie op gebied van geluid niet met dezelfde precisie is gedaan als het beeld. Voor een film van deze ouderdom is dit echter een meer dan acceptabele Dolby Digital 5.1 geluidstrack met bitrate 448 Kbps. De dialoog is zeer helder maar klinkt niet altijd even mooi gespreid, de epische score van Maurice Jarre - één van zijn beste ooit overigens - komt goed uit de verf; de activiteit van de achterste kanalen en de subwoofer blijft eerder bescheiden, met toch af en toe mooie ambiance, zoals hoefgetrappel en het gefluit van een stoomtrein. Welbeschouwd is dit toch ongeveer zowat de beste versie van Lawrence of Arabia die technisch haalbaar is.


EXTRA'S
We zien niet goed in op welk gebied de Superbit-versie deze release zou moeten overtreffen, want sommige technische aspecten kan je niet oneindig verfijnen. De afwezigheid van extra's op de Superbit zal straks een groot gemis blijken, zeker in verhouding met de selectie die hier gepresenteerd wordt. Zoals steeds bewonderen we Columbia dat ze de moeite doen om alle extra's van een Nederlands ondertitelingsspoor te voorzien. Voornaamste feature is een net iets langer dan een uur durende documentaire "The Making Of Lawrence Of Arabia", met hopen interessant behind the scenes-materiaal. Het hierin gebruikte archiefmateriaal stamt natuurlijk uit de tijd van toen, maar wordt toch afgewisseld met recenter interview-materiaal met onder meer Omar Sharif. Kortom, de documentaire is een stuk interessanter dan de meeste andere Making Of-documentaires die je gepresenteerd krijgt. Naast deze hoofddocumentaire krijg je nog zeven kleinere documentaires. In "A Conversation With Steven Spielberg" (8 min) wordt de overbekende regisseur geïnterviewd over zijn veelal financiële inbreng in de restauratie van de film. "Maan, Jordan: The Camels Are Cast" (2 min), "In Search Of Lawrence" (5 min), "Romance Of Arabia" (5 min) en "Wind, Sand and Star: The Making Of A Classic" (5 min) zijn vier eerder promotionele bijdragen uit de jaren '60 over het maken van de film, met nog veel materiaal in zwart-wit. Dan is er nog een knipseltje nieuws met een verslag over de première in New York (1 min) en een iets recenter werkstukje (5 min) over de diverse promotiecampagnes rond de film, met onder meer originele affiches. In de interactieve schermen "Journey With Lawence" krijg je een landkaart, waarop je diverse locaties kan aanklikken die T.E. Lawrence tijdens zijn leven bezocht heeft, en daar aanvullende informatie over opvragen. De DVD-ROM sectie geeft je desgewenst wat substantiële biografische en bibliografische informatie over T.E. Lawrence en de film. Een mooie feature is echter Archives Of Arabia, waarbij je bij elk hoofdstuk uit de film een uitgebreide sectie aan achtergrondinformatie kan krijgen: een korte inhoud, een blik achter de schermen en vooral veel foto's. Dan krijg je ook nog wat korte filmografische informatie over David Lean en de voornaamste acteurs, en tot slot is er nog een bijna vijf minuten durende trailer van eerder bescheiden kwaliteit, om het zacht uit te drukken.


CONCLUSIE
Lawrence Of Arabia zal vooral aanslaan bij liefhebbers van groots opgezette spektakelfilms, en deze met extra's overladen editie is zijn geld meer dan waard, alleen moet je deftig wat tijd uittrekken voor het bekijken.