Na meer dan 60 jaar hangen de gruwelen van de Tweede Wereldoorlog nog altijd als een schaduw over onze samenleving. In de jaren vijftig was het not done om over die periode te praten. Halfweg de jaren zestig kwamen de tongen voorzichtig los, maar het duurde zowat een kwarteeuw voor de slachtoffers hun belevenissen met de buitenwereld wilden delen. De meesten waren beschaamd, voelden zich schuldig, schuldig omdat zij het hadden overleefd en vele anderen niet. Omdat de joden het grootste slachtoffer van de oorlog zijn, komen hun verhalen in literatuur en film het meest aan bod, naast uiteraard de zegebulletins van de overwinnaars. Degenen die de oorlog verliezen hebben geen recht van spreken, of tenminste: niemand is in hun verhaal geïnteresseerd. Het heeft lang geduurd vooraleer ook die kant van WOII een kans kreeg en meestal kwamen er Duitse investeerders, bedrijven of televisiezenders aan te pas om het budget rond te krijgen.
 

 

Over de avonturen van het Duitse leger in Rusland was nooit goed nieuws te melden: bij Leningrad werden de Duitse troepen door Hitler in de steek gelaten en kwamen slecht geklede en ondervoede soldaten met tienduizenden om het leven. Wie het overleefde werd in Russische concentratiekampen gestopt of naar werkkampen in Siberië gestuurd, meestal met hetzelfde resultaat. Het bezorgde Rusland een imago van barbaarsheid en onmenselijke wreedheid dat de tijd niet heeft uitgewist en waardoor de relaties met het westen misschien wel blijvend zijn beschadigd. Een positief verhaal over de behandeling van Duitse soldaten in de nadagen van WOII zou Moskou m.a.w. goed uitkomen en kijk, met In Tranzit is de Russen een droomscript naar waargebeurde feiten in handen gevallen waarvoor ze maar al te graag geld op tafel wilden leggen.
 

 

Het verhaal begint in 1946 in Leningrad tijdens de eerste winter na het einde van de oorlog. In een verlaten doorgangskamp voor vrouwelijke gevangenen arriveren twee vrachtwagens met 51 Duitse krijgsgevangenen en twee lijken. Heel even meent de werkloze vrouwelijke staf dat het om een grap gaat, maar de Russische commandant Povlov (John Malkovich) duldt geen tegenspraak. Je kan altijd een klacht indienen, zegt hij tegen de vrouwelijke kampoverste ten afscheid. Bij z’n tweede bezoek deelt Pavlov aan kampdokter Natalia mee dat er tussen de 51 Duitsers een aantal oorlogsmisdadigers en SS’ers zit en dat op haar medewerking wordt gerekend om ze te ontmaskeren. Een arts wint makkelijk het vertrouwen van z’n patiënten, zegt hij, de partij rekent op u. Maar voor de Russische vrouwen is de confrontatie met de moordenaars van hun echtgenoten en familieleden geen prettige ervaring en sommigen grijpen de kans om wraak te nemen.

 

 

Omdat er geen namen worden genoemd wordt Pavlov zenuwachtig en zet hij de Russische kampstaf onder druk: het dagelijks rantsoen van de gevangenen wordt met een derde verminderd. Wij gaan geen Duitsers vetmesten terwijl de Russische bevolking honger lijdt, zegt hij op uitdagende toon en kijkt ondertussen in de richting van de geüniformeerde vrouwen over wie hem door een informant is verteld dat ze het de krijgsgevangenen naar de zin proberen te maken. Om erger te voorkomen lenen de Russinnen hun gevangenen uit als arbeidskrachten aan het plaatselijke stationsemplacement met de afspraak dat de Duitsers voldoende te eten krijgen en als op een keer een keukenhulpje zwanger blijkt te zijn, is het duidelijk dat er in het kamp sprake is van ontwikkelingen die Pavlov beter niet ter oren komen. En ook kamparts Natalia doet haar duit in het zakje, want zij heeft ondertussen een oogje op Max, schijnbaar de hoogste in rang onder de Duitse gevangenen, en ze zorgt ervoor dat de gevangenen muziekinstrumenten ter beschikking krijgen. Niet veel later is er sprake van een bal waarvoor de Duitse muzikanten de muziek zullen leveren. De Russische weduwen uit de buurt worden uitgenodigd om van de partij te zijn en Pavlov is het idee niet ongenegen, want op die manier kan hij jonge vrouwelijke spionnen tussen de krijgsgevangenen smokkelen om zijn doel te bereiken.
 

In Tranzit van regisseur Tom Roberts kan bogen op een scenario dat op papier zeer aantrekkelijk lijkt en dat breekt met het idee dat de Russen zich tijdens WOII in alle omstandigheden als beesten gedroegen tegenover hun Duitse krijgsgevangenen. Dit is ondanks de soms wat heftige scènes een regelrechte goednieuws- en feelgoodfilm waarvoor een flinke cast is opgetrommeld. John Malkovich hoeven we u niet meer voor te stellen. Met z’n priemende ogen en kale hoofd is hij geknipt voor strenge rollen of voor typetjes die ze niet altijd helemaal op een rij hebben (Portrait Of A Lady, 1997) en z’n Pavlov-figuur is zonder meer om van te snoepen: streng, meedogenloos en sadistisch zoals we ons een echte Russische legercommandant of KGB-officier voorstellen, zoals in de scène waarin hij het keukenmeisje – ze heeft tegen één van de krijgsgevangenen gelachen – verplicht om zich in de vrieskou uit te kleden zodat de in rijen opgestelde gevangenen haar ontblote borsten kunnen zien. Pavlov is de verpersoonlijking van het kwaad en Malkovich speelt die rol met overtuiging. Zijn tegenspeler is niet Klaus (Daniel Brühl) of Max (Thomas Kretschmann), maar kamparts Natalia (Vera Farmiga) die er alles aan doet om Pavlovs besluiten tegen te werken, niet door hem te bekampen, maar door oplossingen te verzinnen waardoor het leed van de krijgsgevangenen wordt verzacht. U kon haar eerder aan het werk zien in The Boy With The Striped Pyjamas (2008) en Source Code (2011). Daniel Brühl heeft maar een kleine rol in In Tranzit en te weinig dialogen of actiescènes om te schitteren. Hij brak internationaal door met zijn rol in Good Bye Lenin! (2002) en was nadien o.a. te zien in de Amerikaanse producties The Bourne Ultimatum (2007) en Inglourious Basterds (2009), maar tussendoor en vooral nadien moest hij zich tevreden stellen met kleinere rollen in films die veel minder de aandacht trokken. Hij wordt in alle opzichten overschaduwd door zijn landgenoot Thomas Kretschmann die, alhoewel ook in een kleine rol, toch een grote indruk maakt en die veel meer dan Brühl een echt karakteracteur is. U zag hem destijds in Der Untergang (2004), in King Kong (2005) van regisseur Peter Jackson, als koning Leopold in The Young Victoria (2009) en straks in de 3 D-versie van Dracula (2012) van regisseur Dario Argento.
 

 

De kampopnamen voor In Tranzit zijn in Sint-Petersburg gedraaid. De inrichting van de barakken en de situering van het terrein zijn zonder meer geloofwaardig en realistisch. Hetzelfde geldt voor de aankleding van de acteurs, maar of je met gemak 51 soldaten en twee lijken in twee redelijk kleine legervrachtwagens kan proppen, het valt nog te bezien. Jammer genoeg rammelt het scenario van In Tranzit af en toe door het toevoegen van kleine verhaallijnen die nauwelijks interessant zijn of die de voortgang van de film afremmen, zoals in de scène over de blonde kampbewaakster die wordt ontmaskerd na het ontvreemden van een aanzienlijke voorraad levensmiddelen en die vervolgens door Pavlov wordt gearresteerd en weggevoerd. Het gaat om een personage dat door de regisseur nauwelijks is uitgewerkt en om een incident dat geen enkel belang heeft voor het eigenlijke verhaal. Nauwelijks interessanter is de verhaallijn over de portier van het kamp, een hooggeplaatste Russische militair (én voormalig collega van Pavlov) die een hoofdwonde heeft opgelopen tijdens de oorlog en nog nauwelijks contact heeft met de buitenwereld, zelfs niet met zijn echtgenote, kamparts Natalia, die hem regelmatig opzoekt in z’n schuurtje naast het hek. Praten doet de onfortuinlijke kerel niet meer en voor enige actie zorgen evenmin. Bovendien lijkt hij redelijk gestoord. Dat hij halfweg de film een brief schrijft waarin hij zijn echtgenote als de informante van Pavlov aanduidt is zonder meer ongeloofwaardig, want uit niets blijkt dat hij nog tot meer in staat is dan het openen en sluiten van de poort op bevel, het willekeurig door elkaar leggen van speelkaarten of het knippen van reepjes papier. Maar de regisseur heeft het personage nodig voor de eindscène waarin Natalia opgevoerd wordt in een wel erg melodramatische scène die opnieuw weinig geloofwaardig is.
 

 

In Tranzit begint als een zwart-witfilm en wordt nadien voorzichtig bijgekleurd, maar in een omgeving die gedomineerd wordt door sneeuw, donkere soldatenuniformen en versleten gevangenisplunjes is er niet veel ruimte voor kleur en dat verandert nauwelijks in de loop van de film, tenzij op het moment dat de sneeuw verdwijnt en de lente z’n intrede doet. De felste kleuren ziet u tijdens het bal met de plaatselijke weduwen, want dan zijn ook de krijgsgevangenen in kleurige tweedehands kleren gestopt en schittert het uniform van Pavlov zoals geen ander in de zaal. De Engelse componist Dan Jones schrijft vooral muziek voor documentaires en z’n sobere score voor In Tranzit weet precies de gepast sfeer op te roepen. Het geluid staat in 5.1, maar veel ruimte voor spektakel is er niet in deze film.

 

Geen
 

 

In Tranzit steunt op een interessant en waar gebeurd verhaal, maar ondanks de grote namen (John Malkovich, Thomas Kretschmann, Daniel Brühlm en Vera Farmiga), de aantrekkelijke acteerprestaties en het sobere maar geloofwaardig production design, kan de film niet helemaal overtuigen wegens een onevenwichtig en bij momenten zelfs haperend scenario. Op de technische kwaliteit van de dvd is niets aan te merken, maar extra’s konden er niet vanaf.