DOCUMENTAIRE
In 2014 brak in het West-Afrikaanse Guinee een ebola-epidemie uit die zich tegen blitzkriegtempo uitbreidde naar de buurlanden Sierra Leone en Liberia. De tol was hoog: 25.000 besmettingen en 10.000 doden, waarvan 500 plaatselijke hulpverleners en 14 internationale  medewerkers van Artsen Zonder Grenzen. Regisseur Peter Casaer volgde de teams van AZG tijdens hun gevaarlijke werk in zeer moeilijke omstandigheden. Zijn documentaire is een verslag maar ook een aanklacht, want toen de internationale hulp uiteindelijk op gang kwam, had de humanitaire ramp zich al grotendeels voltrokken.
 

Guinee is een tropisch, maar groen land. Jammer genoeg is de bevolking er arm en zijn de levensomstandigheden primitief. Men woont er in hutten of in bakstenen optrekjes zonder ramen, de wegen zijn nauwelijks verhard en van rioleringen en stromend water heeft men in de afgelegen dorpen nog nooit gehoord. Volgens een douanemedewerker kwam de eerste besmette man via Liberia naar Guinee, maar het is algemeen bekend dat kleine ebola-uitbraken vaak voorkomen in West-Afrika. Meestal zijn ze gemakkelijk onder controle te krijgen, maar dit keer ging het fout. In het plaatselijke ziekenhuisje werd een besmette man na een foute diagnose gewoon tussen de andere patiënten gelegd en kon het virus zich als een vuurtje verspreiden: 12 doden onder het verplegend personeel. Op het moment dat Peter Casaer in Guinee arriveert, is in sommige dorpen de helft van de bevolking overleden. Op een groot erf waar eens verschillende gezinnen samenwoonden, treft hij nu een eenzame man aan. Z’n vrouw, kinderen, schoonkinderen en kleinkinderen zijn allemaal dood. Een oude grijsaard wijst de plek aan waar hij z’n kleinkind heeft begraven, gewoon tussen de huisjes in het dorp…
 

Met hun gele kielen, witte hoofdbeschermers en bijpassende duikersbrillen zien de medewerkers van AZG er een beetje als marsmannetjes uit. De plaatselijke bevolking is er niet gerust in. Ze verdenken er de blanken van de ziekte te verspreiden. In het hele land gaan geruchten over de ebola-ziekenopvangcentra: mensen worden er massaal bloed afgetapt en onthoofd. Dat er sprake was van ebola is lange tijd ontkend. Men dacht dat het om hekserij ging en omdat men de blanken en de ziekenhuisjes niet vertrouwde, hield men de besmette familieleden thuis en paste men de methodes van de gebedsgenezers toe waardoor hele wijken bezweken. Dat aanvankelijk meer bodybags dan overlevenden de opvangfaciliteiten verlieten, werd evenzeer als verdacht ervaren. Om het tij te keren nam AZG z’n toevlucht tot voorlichtingscampagnes voor invloedrijke medeburgers: burgemeesters, stamhoofden en plaatselijke genezers.
 

In Freetown (Sierra Leone) mag Peter Casaer in een ebola-ziekenhuis van AZG filmen. Omdat er geen geneesmiddel tegen ebola beschikbaar is, worden de neveneffecten bestreden en dat levert op: steeds minder mensen sterven. Maar de risico’s blijven hoog en dat blijkt nog maar eens als opnieuw een lokale medewerker op minder dan 48 uur aan het virus overlijdt. Hij had zelf een kleine opvangfaciliteit, zegt een collega, je weet nooit wat daar allemaal aan de hand was… In het ziekenhuis is de veiligheid gegarandeerd, maar thuis, in de schoot van de familie, loopt iedereen het risico te worden besmet. De internationale medewerkers lopen minder risico: zij wonen in de veilige zone. Speciale aandacht wordt besteed aan zwangere vrouwen: als ze besmet zijn is de bevalling een risico voor eenieder die erbij betrokken is. Vaak zijn ze aan hun lot overgelaten door hun omgeving. In het ziekenhuis worden de jonge vrouwen geholpen, maar het sterftecijfer is hoog en bovendien bereikt de medicatie de ongeboren baby’s niet…
 

Moeilijke werkomstandigheden, beperkte hulpmiddelen, een argwanende bevolking, bijgeloof en een gebrekkige internationale belangstelling leidden tot een humanitaire catastrofe en een sociaal drama, want families en leefgemeenschappen werden totaal ontwricht en tot overmaat van ramp staan de ebola-overlevenden er vaak alleen voor: hun hele familie is uitgeroeid of men denkt dat ze toch nog een gevaar vormen waardoor ze in een totaal isolement terechtkomen. Voor de hulpverleners is elke overlevende een medestander die de heersende vooroordelen kan neutraliseren, maar het blijft moeilijk om iedereen ervan te overtuigen dat nieuwe besmettingen zo gauw mogelijk moeten worden gemeld.
 

Ondanks de zeer moeilijke werkomstandigheden, heeft regisseur Peter Casaer van Affliction een uitstekende documentaire gemaakt. Je kan je voorstellen dat hij net als de direct betrokken hulpverleners in een pak werd gehesen waarin je in dat warme klimaat  op geen tijd drijfnat wordt, maar bovendien had hij ook nog een camera op de schouder! Het materiaal heeft er nauwelijks onder geleden, want de opnamen zijn van een normale kwaliteit. En omdat hij er zo dicht opzat, is het beeldmateriaal uiteraard uniek, met getuigenissen uit de eerste hand, van hulpverleners, ebolapatiënten, familieleden en mensen uit de directe omgeving. Uniek en indringend en beslist een unicum in z’n soort.