FILM
Lewie Verheyden, bijgenaamd De Witte (Eric Clerckx), is de jongste zoon van een boerengezin in Zichem in het hart van het Hageland (Oost-Brabant). Hij loopt school, is evenwel geen bijster goeie leerling en zijn vader wil dat hij op z’n 12de gaat werken bij boer Coene, de herenboer uit de buurt, die altijd nieuwe handen kan gebruiken. Louis’moeder probeert te voorkomen dat haar jongste spruit bij de tirannieke Coene terecht komt, maar Louis maakt het haar niet echt makkelijk: hij haalt voortdurend grappen uit, houdt zich niet aan afspraken en zijn kwajongensstreken leveren hem steevast een pak rammel op vanwege zijn norse vader. Wanneer hij de opdracht krijgt de aardappelen te schillen houdt hij bijna alleen schillen over en ook al heeft hij zout aan het kookwater toegevoegd, dan nog houdt hij zich van de domme als achtereenvolgens zijn moeder en zijn oudere broer een schep zout bij de aardappelen doen. Ook in de klas is hij het haantje de voorste als het er op aan komt zijn onfortuinlijke buurman een hak te zetten en voor hilariteit te zorgen. De schrijfstraf en het nablijven neemt Lewie er achteraf graag bij, want ondertussen moet hij thuis geen klussen opknappen. Ondertussen praat vader Verheyden met boer Coene en wordt er overeengekomen dat de Witte op z'n vrije namiddag en 's zondags na de mis voor boer Coene zal werken. Bij Louis valt dat verkeerd, maar er blijft hem weinig keuze. Het arme gezin kan de extra inkomsten gebruiken. Maar ook bij boer Coene staat er geen rem op de kwajongensstreken van Louis: wanneer de hooiwagen op het land staat, maakt hij het tuig van de paarden los, ontstaat er paniek en zetten de paarden het op een lopen terwijl Louis wegduikt achter een stapel geoogste tarwearen. Wegvluchten uit de realiteit doet Lewie met de boeken van Hendrik Conscience. De Leeuw Van Vlaanderen dat hij toevallig vindt in de berging op school naast een stoffige buste van Leo den Eerste (Leopold I), biedt hem een ontsnappingsroute en een uitlaatklep in de moeilijke omstandigheden waarin een 12-jarige leeft anno 1900.

De Witte Van Sichem is gebaseerd op het boek De Witte van Ernest Claes. Het is een grotendeels autobiografisch vertelling over de jeugdjaren van de Zichemse auteur in de beginjaren van vorige eeuw. Het werk kwam tot stand in 1920 en was een instant succes. De verfilming in 1934 door Jan Vanderheyden en Edith Kiel gaf het werk internationale uitstraling en tot aan de vooravond van de première van Robbe De Herts interpretatie in 1980, stond de film elk jaar steevast op de affiche van menig Vlaamse stad en gemeente. Alle opgroeiende generaties tussen 1934 en 1980 waren met de kwajongensstreken van De Witte vertrouwd. Met meer dan een half miljoen betalende toeschouwers behoort die oude prent nog altijd tot de meest succesvolle Vlaamse films ooit. Ernest Claes zelf was niet zo opgetogen over de 1934-versie. Hij vond ze te melig en te braaf. Toen de remake ter sprake kwam in de jaren '70, hielden de scenarioschrijvers, Louis Paul Boon en Gaston Durnez, rekening met de mening van de schrijver. Na het bekijken van de eerste filmrol van de versie Vanderheyden/Kiel besloot Boon om het script over een heel andere boeg te gooien. Ondanks de interesse voor Claes-adaptaties en een succesvolle BRT-reeks op basis van Claes' boeken, was het niet makkelijk om een regisseur te strikken: Haanstra, Delvaux, Collet en Kümel zijn maar enkele van de bekende namen die de opdracht weigerden, maar Robbe De Hert nam de uitdaging aan. Onder zijn invloed kreeg het scenario een geëngageerde achtergrond die het boek én de film van 1934 niet hadden. Hij werd daarbij geholpen door het duo Boon/Durnez, maar ook door progressieve krachten als Fernand Auwera en Hugo Claus.

Robbe De Hert mag dan voor sommigen een karikatuur van zichzelf geworden zijn, een Antwerpenaar met een vuile bek, misschien zelfs een onaangename verschijning voor menig medelander, met De Witte Van Sichem bewijst hij voor eens en altijd een film te kunnen maken die het grote publiek aanspreekt, die grappig en onderhoudend is én daarenboven voorzien van een sociaal geëngageerde context. Bleef de interesse voor zijn eerdere films meestal tot het selecte groepje van gelijkgestemden beperkt, met deze interpretatie sloeg hij een brug naar de massa zonder de essentie van zijn ideeën prijs te geven. De Witte Van Sichem is een kwajongensfilm en mag dan qua situering achterhaald zijn voor de jeugd van tegenwoordig, z'n boodschap is universeel en van alle tijden: de beperkte mogelijkheden van arme mensen, de overmacht van groten en rijken, de opstandigheid van de jeugd tegen het opgelegde regime. Eric Clerckx (De Witte) is de jonge, vinnige en opstandige natuur waarin Robbe De Hert al deze elementen samenbrengt. Clerckx briest en brult, huilt en vecht terug, krijgt klappen van pa, van zijn broers, van de schoolmeester, van god en alleman, maar recht elke keer opnieuw zijn rug voor een nieuwe grap. De Hert brengt hem vaak via close ups in beeld, het vlashaar stijl omhoog, de ogen fonkelend, de lippen vooruit, helemaal uit Hagelandse klei opgetrokken, koppig en eigenzinnig, volwassen het ene en kinderachtig het andere moment. Alleen zijn moeder (Blanka Heirman) haalt voor de rest een interessant niveau en uiteraard Luc Philips, de eeuwige pastoor, misschien een beetje belegen, maar altijd grappig: er is geen belangwekkend streekfeuilleton te bedenken waarin hij niet een vooraanstaande rol speelt. De cameravoering van De Witte Van Sichem is mooi en verantwoord, met veel details en vaak lang aangehouden bewegingen. De montage heeft vaart meegekregen, zodat de film nooit gaat vervelen.

BEELD EN GELUID
Net zoals de vorige films uit de Kroniek van de Vlaamse Film is deze film volledig gedigitaliseerd, schoongemaakt, opgekleurd en zijn de beschadigingen weggewerkt. De Witte Van Sichem is een streling voor het oog met geelachtige kleuren in de interieurs, veel gefilterde groene en vale kleuren en verzadigde tinten als dat van pas komt. De Hert is een meester in het bedenken van lichtinvallen en tegenlicht om een sfeer op te roepen en naar de smaak van deze recensent is zijn eersteling de beste 'streekfilm' uit de Vlaamse naoorlogse filmproductie: geen onnodige meligheid, geen overbodige sentimentaliteit, gewoon zeer goed vakmanschap, inhoudelijk en technisch. Dezelfde zorg is besteed aan de klank. De geluidssporen zijn helemaal gerestaureerd. De film wordt ondersteund door prachtige en originele muziek, een mengeling van klassiek en volksmuziek. De stemmen zijn niet altijd even goed verstaanbaar en ondertiteling is dus een must. Gelukkig is die voorzien voor wie geen Oost-Brabants dialect verstaat.

EXTRA'S
Deze dvd bevat twee trailerversies van De Witte Van Sichem en trailers van de latere filmproducties van Robbe De Hert. Als bijlage is ook de 15 minutendurende korte film 19 December van Louis Celis op deze dvd gezet, een zwart/wit-film met Robbe en Guido Van Rooy in de rol van jonge soldaten in een bosje met op de achtergrond machinegeweer. Ze ontwaken, roken een sigaret, eten een stukje brood, kruipen terug onder hun dekentje, staan weer op als het geluid dichterbij komt, leggen hun geweer dichterbij en lopen uiteindelijk de vijand tegemoet waarbij ze allebei het leven laten. Een mooi stukje Vlaamse filmgeschiedenis dat gered is voor het nageslacht. De documentaire De Witte Van Sichem Archieven van de hand van Erik Martens biedt een blik op de totstandkoming van deze productie en is tegelijk een soort biografie van de filmer Robbe De Hert. Aan de hand van originele footage wordt een uniek portret van de cineast opgehangen met uittreksels uit verschillende van zijn oudere producties en beelden van zijn maatschappelijke acties. Robbe De Hert komt uit de documentaire te voorschijn als één brok creativiteit die het linkse gedachtegoed via zijn films wil uitdragen. Vriend en vijand keek dan ook op toen hij de regie van De Witte aanvaardde, een productie die ogenschijnlijk helemaal niet aansloot bij zijn persoonlijkheid en zijn interesses. Maar blijkbaar zijn er raakpunten tussen Robbe De Hert en De Witte, alias de jonge opstandige Ernest Claes, waardoor De Hert de juiste toon te pakken kreeg voor een verdienstelijke en succesvolle realisatie.

CONCLUSIE
De Witte Van Sichem is een sympathieke, avontuurlijke en goedgemaakte familiefilm van regisseur Robbe De Hert waarmee de niche-regisseur op slag naar het hoogste schavotje werd gekatapulteerd in de Vlaamse filmbusiness. In de afdeling streekfilms is deze productie alvast de meest interessante en de best bekijkbare van zijn tijd. Met een korte film van Louis Celis en een mooie en informatieve documentaire van hoofdredacteur Erik Martens van het Koninklijk Belgisch Filmarchief, kan deze dvd alleen maar aanbevolen worden.