REEKS
Albert Barillé is een gepassioneerde Franse tekenfilmmaker, die in 1978 van verschillende Europese nationale zendstations geld bijeen had verzameld om zijn grote droom te realiseren: Il Était Une Fois...l'Homme, een zesentwintigdelige tekenfilmreeks over de geschiedenis van de mensheid. Kernidee is dat doorheen de loop der geschiedenis een zelfde familie en hun nazaten over een tijdsspanne van duizenden jaren worden gevolgd, tegen een achtergrond van de wereldgeschiedenis. De reeks werd met meerdere prijzen onderscheiden, en Albert Barillé had zijn naam als tekenfilmregisseur definitief gemaakt. Ook werd de reeks aan de diverse co-producerende landen, waaronder Nederland en België, verkocht, en er werd een redelijk goede gedubde versie van gemaakt - Er Was Eens... De Mens. Omdat de laatste aflevering in de reeks, een speculatieve projectie over hoe de toekomst er zou kunnen uitzien, zo goed werd onthaald, besloot Barillé om zijn tweede reeks uit 1983 volledig in de toekomst te laten afspelen. Ook Il Était Une Fois... l'Espace, in de Nederlandse versie bekend als Er Was Eens... De Ruimte, kende een relatief succes, toch voor een Europese produktie, en blijkt twintig jaar na het originele verschijnen nog steeds een culthit te zijn, kijkend naar de diverse heruitzendingen en de waanzinnige prijzen die voor twintig jaar oude merchandising worden neergeteld. Hierna zouden nog vier reeksen volgen, Il était une fois... la vie (1986) over het menselijk lichaam, Il était une fois... les Amériques (1991) over de geschiedenis van Amerika, Il était une fois... les découvreurs (1994) over uitvinders en Il était une fois... les explorateurs (1997) over de grote ontdekkingsreizigers.



Op de laatste twee reeksen na zijn er ook Nederlandse versies gemaakt, maar naar onze bescheiden mening werd artistiek het niveau van deze tweede reeks nooit meer overtroffen. De reeks onderscheidt zich onder meer door een zeer goede verhaallijn, die eerst op allemaal losse verhaaltjes lijken, maar uiteindelijk samenkomen in een episch science-fictionverhaal waar zelfs thema's als de zin van het bestaan van de mensheid worden aangesneden, en vooral een prachtige artistieke setting, waarbij het ontwerpen van de diverse ruimteschepen, planeten en galaxieën de makers lange, slapeloze nachten moeten hebben bezorgd. Eerder werd een ingekorte bioscoopfilm, een compilatie van de laatste zes samenhorende afleveringen, op DVD uitgebracht, maar uiteraard is een reeks als deze beter af in een integrale versie, zoals deze nu door de Franse DVD-distributeur IDP is uitgebracht.



We verplaatsen ons in deze reeks een slordige duizend jaar in de toekomst, en we volgen de belevenissen van een squadron jonge ruimtekadetten, die in naam van de ruimtepolitie van de planeet Omega de vrede op de ontelbare bewoonde planeten trachten te handhaven. Tevens leidt Omega een centrale Galactische Confederatie, waarin een tiental intelligente rassen vertegenwoordigd zijn. Centale figuur is de jonge Pierrot (Pietertje), zoon van kolonel Pierre (Pieter), de opperbevelhebber van de strijdkracht van Omega, en Pierette (Pieternel), de presidente van de Confederatie. In het begin van de reeks wordt hij bijgestaan door zijn beste vriend, Petit-Gros(Dickie), de zoon van commandant Legros (Dikke), maar gaandeweg de reeks sluit hij meer dan zomaar een goede vriendschap met de telepathisch begaafde Psi, die de meer bedachtzame rol van de yang voor Pierrots soms impulsieve yin vormt. De derde compagnon in het gezelschap is Metro, een androïde gemaakt naar het evenbeeld van zijn schepper, Maestro, geleerde en professor op de kadettenschool. In de Galactische Confederatie moeten de bewoners van Omega het vaak opnemen tegen de krijgszuchtige generaal Le Teigneux (Naarling), militaire leider van Cassiopea, en zijn acoliet, de onhebbelijke ambassadeur Le Nabot(Dwerg). Le Teigneux probeert onverbeterlijk zijn positie binnen de Confederatie te versterken, en werkt in het geheim aan een uitbreiding van zijn leger. Hij zal echter spoedig ondervinden dat zijn ambities klein bier zijn tegen de werkelijk kwade krachten in het universum.

Nota: de namen tussen de haakjes refereren naar de Nederlandse versie.



Barillé's geesteskind haalt natuurlijk veel mosterd bij de begin jaren '80 reeds als klassiek beschouwde science-fiction. Het idee van een Galactische Confederatie die beschavingen op andere planeten bestudeert, klinkt natuurlijk vertrouwd in de oren van elke zichzelf respecterende Trekkie, de achterbuurten van Yama lijken - inclusief de rare vogels die er rondlopen - op Mos Eisley, en het idee van een mega-computer die aan de controle van zijn makers ontsnapt, om uiteindelijk tot de onvermijdelijk logische conclusie te komen dat de eliminatie van het mensenras de enige verantwoorde deductie is, vinden we in het SF-genre terug van Kubrick's HAL tot het Skynet uit Terminator. De afleveringen waarin de
kleine, nietige Metro het opneemt tegen een quasi onverwoestbare robotkolos die zo uit de speelgoedwinkel kon zijn gereden, is natuurlijk een vette knipoog naar tal van destijds populaire Japanse tekenfilmreeksen met allerhande moderne Godzilla-varianten luisterend naar fraaie namen als Goldorak, Transformers en andere prul, voornamelijk door Japanse zieke geesten in het leven geroepen om U middels het gezaag van uw kroost een kaste armer te maken. Maar wat je daaruit kan besluiten is dat Barillé wél mooi zijn klassiekers kent en eert. Door dit alles te vermengen met de personages die hij uit zijn Il Était Une Fois...l'Homme heeft gerecycleerd, en door vanuit hun standpunt de tijd te nemen om zijn verhaal te vertellen, heeft Barillé met Il Était Une Fois...l'Espace een epos gecreëerd dat tot op vandaag nog steeds de moeite waard is om te (her)bekijken.



AFLEVERINGEN

Disc #1

1. La planète Omega
In deze pilootaflevering maken we kennis met de voornaamste personages, die net van hun stage terugkeren, wanneer de Confederatie plots geconfronteerd wordt met een niet-geïdentificeerd schip op de radar, dat blijkbaar sneller is dan alle andere gekende schepen. Generaal Le Teigneux wil eerst het vuur openen en dan pas vragen stellen, maar door inzet van presidente Pierette kiest de Confederatie voor een vreedzamere aanpak. De onbekenden wensen echter geen pottekijkers...

2. Les Sauriens
Een patrouille met motorpech rapporteert een mogelijke levensvorm op een totdusver onbekende planeet. Pierrot en Petit-Gros worden voor het eerst op een serieuze missie gestuurd wanneer ze de planeet in kwestie moeten verkennen. De bewoners zijn een intelligent ras van sauriërs, die er op het eerste zicht raar maar vredelievend uitzien. Schijn bedriegt echter.

3. La planète verte
Tijdens een verkenningsvlucht over een onbewoonde planeet zien Pierrot en Petit-Gros een oorlogskruiser van Cassiopea op het oppervlak. Maar nog voor ze het toestel goed en wel hebben gezien, explodeert het. De twee trekken op verkenning op de onbekende planeet, en Pierrot komt te weten dat ze niet de eersten zijn die er voet op het oppervlak hebben gezet.

4. Du côté d'Andromède
Pierrot en Psi geraken in een magnetische storm verzeild, en hun ruimteschip, de Libelulle, moet een noodlanding maken op Andromeda. Door de specifieke baan die de planeet beschrijft, wordt het op het gedeelte waar ze zijn neergestort, alsmaar warmer, en moeten ze in een race tegen de tijd de koelere kant trachten te bereiken. Zich verwijderen van het scheepswrak vermindert echter drastisch de kans dat ze ooit nog worden teruggevonden. Tough choice.

5. Les cro-magnons
Undercover in een bar in de onderbuik van Omega vangen Pierrot en Metro na een tip een conversatie op over een stel huurlingen die van plan zijn een primitieve planeet te beroven van haar rijkdommen. Samen met Psi trekken ze erop uit om ter plekke poolshoogte te gaan nemen. De planeet blijkt bewoond door een primitief mensenras die de nieuwkomers als goden zien.



Disc #2

6. La révolte des robots
De planeet Léto wordt plots geconfronteerd met een opstand van robots, die niet langer de bevelen van de mensen willen opvolgen. Eén van de inwoners kan op het nippertje ontsnappen en Omega waarschuwen. De robots houden iedereen krijgsgevangen, en eisen hun tegengewicht in basismaterialen om nieuwe robots aan te maken, terug. Omega stuurt Metro als gezant, omdat de robots categoriek weigeren om met mensen te onderhandelen. Metro weet de robots te overtuigen om het geschil te beslechten door een duel: hijzelf zal het opnemen tegen de kolossale generaal Goldenbar.

7. De planeet Mytho
Op de rustige planeet Mytho, waar de mensen nog leven zoals in het oude Griekenland, deelt de bemanning van een eertijds neergestort ruimteschip de lakens uit, en laat zich door de lokale bevolking als goden dienen. Pierrot en Psi proberen hen te overtuigen dat hun paternalistische visie ingaat tegen het streven naar ontwikkeling zoals de Confederatie dat propageert, maar de bemanning wil van geen wijken weten. Bovendien schijnen ze op de één of andere manier niet ouder te worden, en al tijdenlang op die manier op Mytho de lakens uit te delen.

8. Le long voyage
Een oud model ruimteschip, waarvan de bemanning honderden jaren in een cryogene slaap heeft doorgebracht, arriveert bij Omega. De kapitein, die erg op een voorvader van Maestro lijkt, beweert de Aarde te zijn ontvlucht nadat een enorme energiecrisis de natuurlijke bronnen van de planeet dreigde uit te putten. De crisis is al eeuwen afgewend, maar omdat zijn schip niet door de hyperruimte kan reizen, is de kapitein niet "mee" met de laatste ontwikkelingen. Le Nabot maakt van zijn goedgelovigheid gebruik om een paar compromitterende tapes te stelen.

9. À Cassiopée
Generaal Le Teigneux is de laatste tijd weer tegen de kar van de Confederatie gereden, maar nu lijkt het tot een definitieve breuk te komen, wanneer hij ervan verdacht wordt de tapes van de Aarde te hebben laten stelen. Le Teigneux wil namelijk een wig drijven tussen de leden van het menselijk ras en de rest van de Confederatie, om hun macht te breken. Wanneer Pierrot en Psi op Cassiopea gevangen worden genomen, blijkt dat de plannen van Le Teigneux om zijn eigen leger uit te bouwen, al in een zeer ver gevorderd stadium staan.

10. La planète déchiquetée
Na hun ontsnapping vanop Cassiopea brengen Psi en Pierrot verslag uit van de oorlogsplannen van Le Teigneux. Die dreigt ermee om definitief uit de Confederatie te stappen. De situatie wordt verergerd door een ster die op het punt staat om over te gaan tot een supernova, en die alle aandacht van de Confederatie opeist.



Disc #3

11. Les naufragés de l'espace
Het schip Ursus, dat poogde om de laatste omwonenden van de ontploffende ster te evacueren, is door de schokgolf serieus geraakt, en moet een noodlanding maken op een erg vijandig uitziende planeet. De kapitein van de Ursus, Martin, is zwaargewond. Psi ontdekt dat er tekenen van leven op de planeet aanwezig zijn. Maar zijn het vrienden of vijanden?

12. Les géants
Psi en Pierrot moeten een planeet verkennen waarvan de zon kortelings dreigt te verdwijnen. De vegetatie lijkt erg op die van de Aarde, maar is een flink stuk groter. Zo belanden ze in een gigantische mierenkolonie.

13. Les Incas
Wanneer er een planeet wordt ontdekt waarvan de beschaving erg op die van de Inca's op Aarde lijkt, wil Maestro koste wat het kost meereizen met het schip Colibri om de plaatselijke gewoonten te gaan bestuderen.

14. Chez les dinosaures
Ondanks hevige tegenkantingen van Psi, die een zeker onheil voelt naderen, wil Pierrot per sé een planeet verkennen in het Columbus-zonnestelsel. De kadetten zijn nog maar net geland, wanneer een aardbeving plaatsvindt. Pierrot raakt zwaargewond.

15. Les anneaux de Saturne
Psi maakt gebruik van de tijd dat Pierrot herstellende is om samen met Metro de asteroïdengordel tussen Mars en Jupiter te bestuderen. Ze wordt echter gevangen genomen door een schip dat hen afleidt naar de ringen van Saturnus. Daar wordt ze meedogenloos op de rooster gelegd over haar speciale gaven, en beschuldigd van spionage. Samen met Petit-Gros gaat Pierrot op zoek naar zijn vermiste vriendin.



Disc #4

16. L'imparable menace
Generaal Le Teigneux heeft een gigantische raket op de Aarde afgestuurd, die van buitenuit niet te ontmantelen valt, en die de planeet zal vernietigen als de Confederatie zijn eisen niet inwilligt. Het enige Omega-schip in de buurt is dat met Psi, Pierrot en Petit-Gros, die nog niet bekomen zijn van hun avontuur op Saturnus. Zij vormen de laatste hoop om de raket tegen te houden, maar het ding is verdraaid goed beveiligd.

17. Terre!
Als dank voor het redden van de planeet, mogen Psi, Pierrot en Petit-Gros een tijdje vrijaf nemen op de Aarde. Daar worden ze verwelkomd door de voorvader van Maestro, die intussen naar zijn thuisplaneet is teruggekeerd. Bij een verkenning van een orbitaal station merkt Pierrot dat er een saboteur aan het werk is.

18. L'Atlantide
Tijdens de laatste dagen van zijn vakantie wordt Pierrot gefascineerd door het mysterie van de verzonken stad Atlantis, en hij monstert een duikuitrusting om de stad van dichterbij te bekijken. Zijn duik wordt bijna zijn laatste, want onze ruimteheld krijgt een hevige aanval van Caissonziekte. Psi ondervindt dat ze een band met Atlantis heeft waar ze het bestaan nooit van had vermoed.

19. L'étrange retour vers Oméga
Wanneer Psi en Pierrot de vlucht op het cruiseschip Cosmopolitan terug naar Omega bijna missen, lijkt er kwaad opzet in het spel. Gaandeweg ondervinden ze dat de bemanning raar doet. De enige die er iets meer over zou kunnen weten, is een hopeloos drankorgel; hij wordt bovendien uitgeschakeld vooraleer hij een kans krijgt met de jonge kadetten te praten. Bovendien kruist de Cosmopolitan een wrak waarvan de bemanning op gruwelijke wijze is omgekomen.

20. La revanche des robots
De ceremonie waarop Pierrot, Petit-Gros en Psi wegens hun heldhaftig optreden worden gepromoveerd tot kapitein en luitenant, wordt ruw onderbroken door een noodsignaal vanop de planeet Léto. Ditmaal zijn het de mensen die in opstand zijn gekomen tegen de robot-administratie, en Omega wordt ter hulp geroepen om te bemiddelen in het conflict. Maar de robots zijn niet vergeten hoe Metro hun vorige keer bij de neus heeft genomen.



Disc #5

21. Les humanoides
Tijdens de laatste vlucht in hun oude schip zijn Pierrot, Psi en Metro getuige hoe zes onbekende schepen samen een vuurkracht kunnen ontwikkelen die voldoende is om een planeet op te blazen. Hun schip wordt onder vuur genomen, en stort neer op de planeet Apis. De bemanning, mensachtige robots, nemen Psi gevangen, en voeren haar naar de buurplaneet Yama. Pierrot en Metro willen haar achterna, maar hebben geen schip. Twee lokale bewoners, Sylva en Gillio, nemen hen onder hun hoede.

22. Un monde hostile
De enige manier om tot op de planeet Yama te geraken, is de hulp inroepen van smokkelaar Murdock, die over een schip beschikt. Na een gevaarlijke tocht over de oppervlakte van Apis arriveren Pierrot en Metro in het smokkelaarshol. Murdock is echter niet bereid om hen zomaar te helpen zonder tegenprestatie.

23. Cité en vol
Pierrot heeft Murdock eindelijk weten te overtuigen om hen naar Yama te brengen, en hij heeft het zelfs voor elkaar gekregen dat Murdock hen zal helpen bij de bevrijding van Psi. Die wordt tijdens haar gevangenschap redelijk erg gemarteld opdat ze het geheim van haar telepatische gaven zou vrijgeven. Wanneer Pierrot en Murdock eindelijk klaar zijn om de aanval op de stad in te zetten, blijkt de stad één groot ruimteschip te zijn, dat klaarstaat om te vertrekken.

24. Le grand ordinateur
De vliegende stad wordt opgemerkt door een kruiser van Omega. De bestuurder van de stad blijkt een grote computer, Superbrein, te zijn, die aan de controle van zijn schepper is ontsnapt. Maestro wijst kolonel Pierre op het feit dat de bewapening van Superbrein virtueel elke tegenstander aankan. Toch slaagt de delegatie erin om een onderhoud met Superbrein te krijgen, die in een gebaar van goede wil zelfs Pierrot en Psi vrijlaat.

25. Combat des titans
Generaal Le Teigneux, die meent dat Superbrein zijn troepenmacht ondersteunt, zendt een laatste ultimatum aan Omega. Zijn vermeende bondgenoten van Yama keren zich echter tegen hem, en Superbrein eist van Le Teigneux de onvoorwaardelijke overgave van
Cassiopea.

26. L'infini de l'espace
De Confederatie houdt crisisberaad over de op stapel staande slag met de troepen van Yama. Numeriek is er geen schijn van kans dat ze het kunnen halen tegen de oorlogszucht van Superbrein. Toch geeft de alliantie het niet op, en unaniem besluiten ze dat ze nog liever al vechtend sterven dan hun idealen op te geven.



BEELD EN GELUID
Helaas is de leeftijd te merken aan het niet altijd even goed bewaarde bronmateriaal. Vooral de telecine-wobble, die al van nature een klein beetje aanwezig was in de voornamelijk nog ambachtelijk getekende animatiereeks, wordt erg versterkt. Er zitten bovendien een paar haperingen in de beeld-en geluidslas, waardoor je soms de indruk krijgt dat je naar een videoband aan het kijken bent. De scherpte van het geheel is nog redelijk te noemen, maar de kleuren zijn niet altijd even stabiel. Zware beeldfouten zoals op de Ulysse 31-box, waar blijkbaar geen aanvaardbaar bronmateriaal meer van bestaat, blijven gelukkig uit. De Franse 2.0-geluidstrack is in alle opzichten adequaat genoeg om het geheel weer te geven, gesteld natuurlijk dat je de Franse taal genoeg machtig bent om te kunnen volgen. De zeer mooie muziekscore van componist Michel Legrand, die op zich al een cultstatus heeft verworven - we hebben zelfs nog een CD met de originele score op weten te bemachtigen - lijdt gelukkig niet al te zeer onder de eerder bescheiden geluidskwaliteit, en afgezien van een duidelijke audio-fout op het einde van de begingeneriek, die in elke aflevering opnieuw opduikt, en ook al aanwezig was op de video-release enkele jaren geleden, is het geluid door de band genomen nog net aanvaardbaar.



EXTRA'S
De vijf discs dragen een redelijke selectie aan extra's mee, waarvan sommige zich weliswaar op alle vijf de discs herhalen. Alle menu's zijn van animatie en muziek voorzien, maar helaas niet altijd even overzichtelijk. Eerst en vooral vinden we onder de hoofding "Bandes Annonces" zoals op alle IDP-releases een reeks trailers van andere reeksen. Wie niet bekend is met de reeks, vindt in de sectie "Identité des personnages" een reeks fiches terug. Elk van de vijf discs bevat een reeks conceptuele schetsen, voornamelijk van de sumptueuze decors, en elk van de discs bevat in deze gallerijen andere reeksen tekeningen. Verder krijgen we nog een biografie van Albert Barillé, en op de eerste disc ook nog een bijzonder goede documentaire "Il était une fois un dessin animé", waarin Barillé ons gedurende 22 minuten meeneemt achter de schermen van een aflevering van zijn (toenmalige) nieuwe reeks Il était une fois... les découvreurs, waarbij we getuige zijn van het maken van de aflevering over Galileo Galilei, en waarbij we het schetswerk, de inkleuring, de dubbing en meer van dat fraais in mogen bewonderen, zij het met een wat meer grainy korrel dan de hoofdfeature. Voor de echte fans is zo'n blik achter de schermen toch een traktatie. In een andere sectie vinden we dan nog een instrumentale versie van de openingstune, en een klein stukje uit de eerste aflevering vooraleer het van een dubbing is voorzien, samen met een dubbingsstrook, voor wie zelf eens wil proberen de stemmen in te spreken, wat eerder de kleintjes zal aanspreken. En tot slot is elke disc ook nog eens voorzien van een play all-knop!

CONCLUSIE
De uitzonderlijk wel eens de moeite zijnde Nederlandse dubbing is spijtig genoeg niet weerhouden op deze release, maar Il Était Une Fois... L'Espace blijft, zelfs in de originele versie, nog in alle opzichten meer dan de moeite waard. De technische kwaliteit van deze DVD-box is helaas maar net aanvaardbaar, maar een mooie selectie extra's maakt voor de echte liefhebber veel goed.