FILM
Deze film is al eerder besproken in de 2-Diskversie. De filmbespreking is identiek aan de vorige recensie. Met dank aan William.

Berlijn tijdens de laatste 12 dagen van de Tweede Wereldoorlog: de stad is grotendeels verwoest door de geallieerde bombardementen en vanuit alle richtingen belegeren Russische troepen de buitenwijken. In het centrum van de stad, diep onder de grond en meters gewapend beton, heeft Adolf Hitler zich met zijn militair commando en naaste medewerkers in een speciaal gebouwde bunker teruggetrokken om van daaruit de geallieerde opmars af te slaan. Voor het eerst zien we Hitler uitgebreid in woord en daad in een Duitse film, niet als de bullebak en opzwepende redenaar op de partijdag in Nürenberg, maar als een gewone man met ups en downs, met een menselijke en een monsterlijke kant.

Ondanks de slechte berichtgevingen van zijn generaals aan het front blijft Hitler geloven in een uiteindelijke overwinning. Hij redetwist met zijn hoge militairen over de te volgen koers, over de strategie, hij vervloekt het Duitse volk dat hij verantwoordelijk acht voor de stroom van nederlagen, noemt de Duitsers lafaards en landverraders, maakt zijn secretaresse het hof, kijkt met vertedering naar de kinderen van Goebbels op zijn eigen verjaardagsfeestje en beslist op impulsieve wijze dat verse troepen – die er niet meer zijn - worden ingezet of elders weggetrokken om Berlijn te ontzetten. Dat de vijand ondertussen op nog geen halve dag van de bunker staat lijkt hem niet te deren.

Eva Braun, zijn verloofde die hij net voor het einde zal trouwen, probeert de toenemende zwartgalligheid en de bedrukte sfeer in het ondergrondse complex te bezweren met uitbundige en wilde feestjes waarop de champagne, mooie meisjes en alles wat schaars en duur is overvloedig voorhanden zijn. Eva drinkt en rookt, gedraagt zich uitdagend en amuseert zich alsof elk moment het laatste is. De soldaten bedrinken zich 24 uur rond de klok en lonken naar de vrouwen. De führer is als maar depressiever, verwarder en zenuwachtiger. Z'n plannen zijn met het uur waanzinniger en de sfeer in de bunker neemt tegelijk hallucinante en Felliniaanse afmetingen aan. De tijd staat er stil. Het eind van het duizendjarige rijk is nabij wanneer het vijandige kanonvuur en de inslaande bommen de omgeving van de bunker doen daveren.

Het einde van de film is uiteraard voor niemand een geheim. De afloop is bekend. Toch slaagt de regisseur erin om de kijker meer dan twee uur lang te boeien met dit portret van de beroemdste en beruchtste wereldburger van de vorige eeuw. Oliver Hirschbiegel heeft er alles aan gedaan om Hitler en zijn trawanten als normale menselijke wezens voor te stellen. Alleen zo was het mogelijk om de waanzin van hun daden in de verf te zetten en het contrast beter uit te laten komen. Want mocht het niet om mensen gaan, maar om booswichten, om monsters, dan waren hun daden wellicht makkelijker aan te nemen, maar de regisseur toont hoe ze hun kwetsbaarheid en hun menselijkheid zijn kwijtgeraakt of onderdrukken voor het goede doel: het Nationaal Socialisme, het vaderland en de hele wereld. Of zoals Bruno Ganz het zegt wanneer Hitler het débâcle beetje bij beetje onder ogen durft te zien: Es war nicht nur für Deutschland. Met andere woorden zijn droom en zijn ideaal waren zgn. voor het hele arische ras bestemd.

Der Untergang is een moeilijke evenwichtsoefening, zeker voor een Duitse ploeg. De kans op ontsporing en zware kritiek van buitenaf bleef gelukkig voor het productieteam beperkt tot een paar zijdelingse en minder belangrijke opmerkingen. Aan de inhoud en de toon van de film werd niet geraakt. Het project kostte zijn investeerders ruim 13.5 miljoen Euro. Hirschbiegel filmde in München, maar ook in Rusland. De buitenopnamen werden in Sint-Petersburg gemaakt en de samenwerking met het Russische personeel en de Russische administratie verliep voorbeeldig. Geen evidentie voor een land dat miljoenen burgers verloor tijdens het naziregime.

Bruno Ganz brengt in Der Untergang één van de beste Hitler-imitaties ooit, of beter: hij vermengt het beste van Ganz met de Hitler-trekjes die iedereen kent uit de Duitse propagandafilms. In een paar scènes zorgt Ganz voor bloedstollende acteerprestaties. Zoals hij zelf aangeeft zijn ze overdreven naar de normen van deze tijd, maar voor dié periode realistisch en aannemelijk, rekeninghoudend met de slaafsheid en de onderdanigheid waartoe Hitler zijn medewerkers zonder problemen leek te kunnen dwingen. Hij was een schuimbekkende potentaat zoals wij die niet meer kennen, een man die besliste over leven of dood alsof het om het dooddrukken van een mug gaat. Ook fysiek is Ganz zeer sterk: er zijn de schaarse momenten van menselijkheid en twijfel, maar meestal is de Führer in één of andere bui terwijl de snel toenemende ziekte van Parkinson haar tol eist en z'n schouders steeds dieper gaan doorhangen. Uiteindelijk is hij nog een schaduw van zichzelf, een hoopje menselijke miserie, ziek, vergeetachtig, hondsbrutaal, maar een gentleman tegen het personeel. Want de film is gebaseerd op het gelijknamige boek van Joachim Fest en op de herinneringen van o.a. Hitlers secretaresse Traudl Junge (Alexandra Maria Lara). Zij leidt de film in, was toentertijd 22 en afkomstig uit München. Ze stelde zich nauwelijks vragen over de stand der dingen en ze was zoals de meesten van haar landgenoten erg onder de indruk van de persoonlijkheid en de charme van de Führer; ook zij maakte zijn afgang als een persoonlijke nederlaag mee en ook zij vraagt zich nu af waar ze toen mee bezig was.

Het slot van Der Untergang is apocalyptisch. We maken het einde mee van een rijk dat de ambitie had om voor 1000 jaar z'n hegemonie over de wereld te vestigen. Na amper 12 jaar wordt de droom vanuit het westen aan stukken gebombardeerd en is er voor de meeste vertrouwelingen van de Leider geen plaats meer in Berlijn, in Duitsland, op aarde. Hun rest alleen nog zelfmoord. Wie geen schuld treft probeert nog weg te komen terwijl de bommen langs alle kanten diepe kraters slaan en het lawaai oorverdovende afmetingen aanneemt. Laverend tussen de arriverende Russische soldaten baant Traudl zich een weg naar buiten. De halve stad staat ondertussen in brand, het vuur verschroeit de huid van de vluchtelingen op straat, voortdurend storten gebouwen in. Wie erbij was vergeet het nooit, wie er niet bij was, prijst zich gelukkig. Na de dood van de Führer vechten zijn militaire commandanten om de macht. Sommigen willen de Russen tot de laatste man bevechten, anderen denken aan onderhandelingen met de Amerikanen om samen het Rode Gevaar te lijf te gaan. Niemand denkt aan overgave.

De overgang van de eerste naar de tweede disk werd op een zeer vreemd moment gekozen. Hierdoor wordt midden in een scène geknipt waardoor het geluid tijdens de laatste seconden even wegvalt. Dit is uiteraard slechts een klein probleempje waar je na het bekijken van het totaalspektakel niet van zult wakker liggen.

BEELD EN GELUID
De beeldkwaliteit van de vorige versie was bij momenten niet optimaal. Een veel te donker contrast en een grote hoeveelheid grain maakten de film soms een beetje blurry. De beeldscherpte bij de 3-diskversie is merkbaar verbeterd. Het anamorfische 1.85:1-breedbeeld beschikt nu over een beter contrast. Als neveneffect is hierdoor de filmgrain prominenter aanwezig, het één kan uiteraard niet zonder het ander. Dit heeft uiteraard meer te maken met de manier waarop de film geschoten werd dan met de transfer. Laat ons stellen dat dit ongeveer de kwalitatief beste beeldtransfer is die mogelijk is met het bronmateriaal. Digitale perfectie is het echter niet geworden. Heel anders is het gesteld met het geluid. Naast de quasi identieke Dolby Digital 5.1-geluidstrack van de vorige versie, beschikt de 3-diskeditie nu over een full bitrate DTS-spoor van 1509 kbit/s. Dit is het technische maximum van de dvd-technologie zeg maar. De muziek klinkt hierdoor erg dynamisch en de geluidstrack is ingetogen waar nodig en doet je haast uit je zetel vliegen bij het inslaan van mortieren. Zeer gedetailleerd in alle frequentiegebieden, erg dynamisch en zeer richtingsgevoelig: zo zou je deze prachtige geluidstransfer kunnen omschrijven. De aanpak van A-Film loont dus zeker de moeite, zeker wanneer je weet dat zelfs de Duitse versie niet over een dergelijke overdonderende soundtrack beschikt.

EXTRA'S
De extra's op de derde schijf gaan van start met de originele Bioscooptrailer. Vervolgens komen we bij een zeer boeiende Documentaire: Making Of terecht, die bijna een uur in beslag neemt. Interviews worden afgewisseld met beelden uit de film, taferelen op de set en leuke anekdotes. Een B-Roll van een dikke vier minuten is een weinig zeggende voyeursblik op de set. De Interviews die op de vorige versie aanwezig waren worden verder uitgebreid met onder meer bijdragen van de regisseur, de scenarist, de producer en enkele acteurs. Shooting In Russia neemt ons gedurende een kleine twintig minuten mee naar de set in Rusland waar de film ingeblikt werd. Er is onder meer commentaar voorzien van de producer en de production designer van de film. About Shooting The Film is een making of die vooral de visie van regisseur Oliver Hirschbiegel in beeld brengt. Het gebrek aan een audiocommentaar wordt op deze manier voor een groot stuk goed gemaakt, omdat de man in kwestie gedurende een half uur heel wat leuke weetjes aan de man brengt. Virtual Tour: The Bunker is een interactief dvd-menu waarbij aan de hand van een plattegrond de bunker van Hitler geanalyseerd wordt. Met behulp van enkele klikken op de remote control kun je een virtueel bezoekje brengen aan dit bouwwerk waarin foto’s en korte fragmenten uit de film selecteerbaar zijn. Historical Characters & Their Actors zijn biografieën van enkele belangrijke kopstukken uit de Hitler-entourage. De filmografieën van de acteurs kunnen ook doorgelinkt worden naar interviewfragmenten.

CONCLUSIE
Der Untergang geeft in de extended versie een twintig minuten langere kijk op de laatste uren van Hitler. Bepaalde personage komen hierdoor iets beter uit de verf, ook al werd er aan de essentie van de film niet geraakt. De extra’s werden tot de perfectie uitgebreid op de derde disk, terwijl de film verdeeld werd over twee schijven. De beeldkwaliteit is merkbaar beter, maarze  bevat ook enkele minder fraaie bijkomstigheden. De DTS-geluidstrack is subliem en biedt een gevoelige meerwaarde aan de totale filmbeleving. De 3-diskversie is zonder twijfel de meest uitgebreide en technisch beste versie die van Der Untergang op de markt te koop is. A-Film rules!