FILM
Henry Chinaski (Matt Dillon), sexy, ruig en met stoppelbaard kijkt de hele tijd alsof hij afwezig is. Lange vragen beantwoordt hij met korte nietszeggende antwoorden, stopwoorden eigenlijk, terwijl hij z'n hoofd schuin houdt, het bovenste oog sluit en een trekje aan z'n sigaret neemt. Vervolgens tast z'n hand over de tafel of de toonbank naar het kleine glas met het goudgele vocht erin om de nicotine weg te spoelen terwijl de blauwe rook langs z'n neusgaten voorzichtig ontsnapt. Z'n ogen staan dof, tenzij er een aantrekkelijk vrouwenlijf in de buurt is, dan lichten ze plots op, takserend, goedkeurend en verleidend met maar één woord als barnumreclame op zijn gezicht: neuken. Henry Chinaski is niet echt een interessante man. Z'n leven draait rond schrijven, sigaretten, whisky en vrouwen. Die pikt hij op in ranzige bars, liefst blondjes met een strakke huid en ferme tieten, complexe wezens die hem voor een korte tijd inspireren en die hij kan beschrijven in de kortverhalen die hij op het einde van de maand naar een krant stuurt in de hoop beroemd te worden en voor één keer meer dan een handvol dollars op zak te hebben.



Henry Chinaski is ongeschoold en alcoholist. Hij komt aan de kost met slecht betaalde baantjes in Los Angeles: bouwvakker, bestelwagenchauffeur, arbeider aan de lopende band in een augurkenfabriek, fietsenhersteller, inpakker, etc. Een sollicitatie als taxichauffeur loopt fout af als blijkt dat hij op het invulformulier gelogen heeft in verband met twee veroordelingen wegens dronkenschap achter het stuur en wanneer hij zich aanbiedt voor een job als reporter bij een krant, wordt hij aangeworven als schoonmaker. Lang blijft Henry trouwens nooit bij dezelfde werkgever. Daarvoor is hij te eigenzinnig en geen enkele baas is opgezet met een werknemer die tijdens de werktijd aan de bar zit in het café om de hoek. Dus is Chinaski voortdurend onderweg op zoek naar werk of zit hij in z'n gammele kamer in een goedkoop pensionnetje aan tafel, de fles whisky rechts, het pakje filterloze sigaretten binnen handbereik, en vertrouwt hij z’n filosofische beschouwingen en messcherpe observaties over mens en samenleving aan het papier toe. Niet dat z'n noeste arbeid ooit al wat heeft opgeleverd. Nooit krijgt hij antwoord van The New Yorker, nooit wordt er wat van zijn kortverhalen gepubliceerd. Die gekke schrijver weer, is de reactie van de kunstredacteurs die zijn schrijfsels onder ogen krijgen, de samengebalde filosofische traktaten over de alledaagse banaliteit, de leegheid van het bestaan, de zinloosheid van de wereld.

Chinaski's enige passie – naast vrouwen - is wedden op paardenraces en daar is hij goed in. Op geen tijd weet hij aan z'n zweterige kleren en afgelopen schoenen te ontsnappen en zich in een duur maatpak te hijsen. Maar Jan (Lili Taylor), de vrouw die hij in een bar opscharrelt op het moment dat hij voor de zoveelste keer blut is, is niet opgezet met zijn mooie-meneren-manieren. Jan is alleen maar gelukkig als ik niets doe en vier keer per dag van bil ga, schrijft hij in een kortverhaal waarin zij de hoofdrol speelt. Een vrouw is een voltijdse baan, had een collega hem nog gewaarschuwd, dus wanneer Jan hem het schrijven belet pakt hij z'n tas en gaat. Je redt het wel zonder mij, zegt hij nog en stapt naar buiten op zoek naar nieuw werk, een nieuwe flat en een andere vrouw. Onderweg gooit hij nog gauw een bruine envelop met drie verse verhalen in de brievenbus voor The New Yorker, zonder veel hoop op succes. Henry's leven is een aaneenschakeling van altijd dezelfde voorspelbare situaties en dezelfde lege ontmoetingen in vergelijkbare omstandigheden met een geur van sterke drank, sigarettenasem en zure oksels op de achtergrond.

Henry Chinaski is het alterego van de Amerikaanse auteur Charles Bukowski (1920 -1994). Het is een figuur die in een vijftal van zijn romans aan bod komt in autobiografische situaties, gecombineerd met fictieve verhaallijnen. Ook Bukowski was een drankorgel en een rokkenjager en Factotum (naar de titel van één van zijn boeken) is een film waarin een aantal scènes is verwerkt waarin de verwantschap met zijn eigen leven vorm krijgt. Het verhaal speelt zich af in de jaren '50 in Los Angeles, maar om de factuur te drukken is regisseur Bent Hamer uitgeweken naar Minneapolis. De tijdsgeest wordt niet noodzakelijk tot in de kleinste details gereconstrueerd. Ook daarvoor was er te weinig geld. Hamer laat de moderne skyline van de miljoenenstad contrasteren met de oude glorie van fabrieken en stapelhuizen uit de na-oorlogse periode en situeert de handelingen in kamers, cafés, werkruimten en straatscènes die wél refereren naar de bedoelde periode. Het resultaat is gedurfd en het beoogde resultaat wordt probleemloos bereikt, want niet de omgeving trekt de aandacht, maar de figuur van Chinaski waarin acteur Matt Dillon z'n eigen kwaliteiten koppelt aan de aparte trekjes die bekend zijn over de persoonlijkheid van Charles Bukowski. Matt Dillon zet een zeer onderkoelde en afstandelijke interpretatie neer, vol mensenschuwheid, intensiteit en schijnbare ongeïnteresseerdheid en krijgt daarbij steun van z'n eigen off screen-citaten en –observaties: de schrijver als bespieder van zichzelf.



Bent Hamer maakt van Factotum geen biografie, maar slaagt ondanks zijn beperkte middelen - en niet bijzonder gevarieerd materiaal - in zijn opzet om de figuur van Chinaski/Bukowski sterk, zij het ongenuanceerd, uit de verf te laten komen. De aaneenrijging van nutteloze sollicitaties, eindeloze zuippartijen en stevige vrijscènes in combinatie met bespiegelingen van de auteur over zijn gore arbeidersbestaan, de bijna voortdurende eenzaamheid, de hunkering en de afwijzing, de zelfverwijten en de makkelijke vrouwtjes, maken van Factotum finaal een indringende productie, niet geschikt voor alle soorten publiek, maar zeker voor liefhebbers van Bukowski’s uitgebreide literaire oeuvre.

BEELD EN GELUID
Factotum ziet er goed uit qua beeldkwaliteit en kleurenpalet. Zoals we dat van een vrij jonge film verwachten is de gebruikte master vrij van ongerechtigheden, haarscherp en met voldoende contrast. De kleuren zijn meestal aan de donkere kant met spaarzame natuurlijke buitenopnamen. Gezien het onderwerp van de film spelen de scènes zich meestal af in rokerige cafés en goedkope hotelletjes met weinig licht. Hamer gebruikt veel indirect lichtbronnen: schemerlampen, getemperd schuin invallend zonnelicht of ouderwets flitsende reclames op straat. De sfeer is bedompt en weinig opgewekt, wat zich uit in een slepende voorgang en veel schakeringen van onpersoonlijk bruin, roestbruin en het voortdurend aanwezige grijs en blauw van sigarettenrook. De geluidsband is veelzijdig met prachtige muziekstukken voor piano en violen en popsongs uit de jaren '50, spaarzaam en perfect qua sfeer en timbre. De stemmen zitten in het midden. Het beloofde 5.1-effect wordt consequent gebruikt in de muziekfragmenten en voor het opvallend surroundeffect van verre auto's en kleine details in de cafés.

EXTRA'S
De dvd bevat twee korte reportages: Prime Item met korte fragmenten uit de film en een al even kort interview met Lili Taylor, Filmspot Item, een gelijkaardige bijdrage met korte filmfragmenten en een gesprek met regisseur Bent Hamer. Voorts nog een aantal Andere Trailers, o.a. Le Temps Qui Reste.



CONCLUSIE
Factotum van regisseur Bent Hamer is geen opgewekte film en het verhaal is rafelig en zonder vast doel. Meerwaarde komt er van de indrukwekkende acteerprestatie van Matt Dillon als de iets of wat slaperige alledaagse Henry Chinaski, weinig geïnteresseerd in de wereld om zich heen en tegelijk scherp en geïnspireerd op momenten dat hij zich terugtrekt op zijn innerlijke literaire eiland. De vertelling is donker van toon en zetting, maar Dillon slaagt er niet te min in om de kijker af en toe in de persoonlijkheid en de droomwereld van Henry Chinaski te laten kijken, een complexe maar tegelijk boeiende persoonlijkheid, ondanks zijn vele sociale beperkingen.