Mocht er bij de naam Keith Haring geen belletje gaan rinkelen, dan lag u de voorbije twee decennia ongetwijfeld in coma, had u een retourtje naar Mars geboekt of was u gewoonweg zoek geraakt in het Braziliaanse oerwoud, alhoewel, ook in Brazilië is deze Amerikaanse graffitikunstenaar een beroemdheid, net zoals in de rest van de wereld. Haring is een fenomeen en z’n typische hoekige hondjes en mannetjes in geel, groen en rood behoren tot de populairste opdrukken voor schoolgerief, T-shirts, koffiemokken en alles wat genoeg vrije ruimte laat voor z’n bizarre tekeningetjes. Haring is het succesvolste product van de graffiti-art en in het begin van de jaren tachtig – hij was toen net 24 geworden – kreeg hij z’n eerste eenmanstentoonstelling bij Tony Shafrazi in New York. Drie jaar later was hij niet alleen in de V.S., maar ook in Europa en Japan de talk of the town. Toen hij in 1988 overleed aan aids was hij de beroemdste hedendaagse kunstenaar van zijn tijd.

 

Warhol maakte van doodgewone voorwerpen kunst, Haring deed het tegenovergestelde: hij maakte kunst bereikbaar voor gewone mensen, zegt Yoko Ono in de documentaire The Universe Of Keith Haring. Het klinkt als een cliché, maar Keith Haring startte doodgewoon op straat: met wit krijt maakte hij eenvoudige tekeningetjes op de zwarte aankondigingbordjes in de metro, snel en stiekem, want graffiti was er niet gewenst en werd gesanctioneerd. Dus deelde de jonge artiest buttons uit met afbeeldingen van zijn populairste figuurtjes of ging hij naar kleuter- en lagere scholen of naar een kinderziekenhuis en leerde er de kinderen eenvoudige figuurtjes tekenen. In een mum van tijd had elk kind en elke tiener in New York een button van Keith Haring Haringop de revers van z’n jasje zitten en ook de kunstwereld raakte in de ban van zijn expressieve, kleurige en speelse stijl. In 1983 vierde hij z’n 25^ste verjaardag met een gigantische party in één van New Yorks meest gereputeerde homoclubs. Als entr’acte trad een jonge zangeres op in een jurk die Keith Haring voor de gelegenheid persoonlijk had beschilderd. Het bij de New Yorkse beau monde nog vrij onbekende zangeresje heette Madonna. Twee jaar later liet Grace Jones zich door Haring van kop tot teen beschilderen voor een optreden in een New Yorkse gayclub. Bij ons is z’n werk te vinden in boekenwinkels, gadgetshops en hippe kledingszaken, maar wie liever origineel werk van hem ziet kan o.a. terecht in de cafetaria van het MuHKA (museum voor moderne kunst) in Antwerpen waar Haring een fresco op de muur schilderde.

Het debuut van regisseur Christina Clausen is meteen een schot in de roos. Het helpt natuurlijk als er massa’s homevideo-opnamen bestaan over een artiest, want dan kan je hem of haar makkelijk situeren in z’n eigen milieu, maar de manier waarop zíj het doet is bijzonder aantrekkelijk. Bovendien maakte Clausen het zich niet makkelijk: ze praatte met Harings ouders en zusjes in Pensylvania, met z’n voormalige werkmakkers in New York en met diverse galeriehouders die mede aan de basis lagen van zijn internationale doorbraak. Al heel vroeg in zijn carrière liet Haring zich filmen tijdens zijn publieke optredens en ook van dat materiaal maakt Clausen dankbaar gebruik om het portret van de artiest te borstelen: een snelle actie in de metro van New York die leidt tot een arrestatie, opnamen van zijn optreden in het MuHKA, in een gayclub in Sao Paulo in 1983, zijn ontmoeting met Andy Warhol die bewondering koesterde voor het werk van Haring en dus bij grote uitzondering verscheen op de vernissage van diens allereerste tentoonstelling in New York, het optreden van Grace Jones in zwart-witte Haring-motieven, etc. De regisseur maakt ook dankbaar gebruik van een lang interview met Haring dat kort voor z’n dood is gemaakt en waarin hij vertelt over zijn jeugd en zijn internationale doorbraak. In een paar fragmenten zien we Haring aan het werk in z’n atelier waar hij op muziek van de B-52’s (tegen sneltempo dus) een aantal werken creëert. Uiteraard gunt Clausen de toeschouwer ook een blik op Harings uitgebreide en veelzijdige catalogus: schilderijen, tekeningen, muurschilderingen, gadgets, beeldhouwwerken, bodypainting en ontwerpen voor kleding en vertelt ze over zijn plaats en rol in het New Yorkse homomilieu.

Harings stijl werd beïnvloed door het werk van onze eigen Pierre Alechinsky, door de Franse schilder en beeldhouwer Jean Dubuffet en door inpakkunstenaar Cristo die hij bewonderde wegens de lage drempel van diens werk en de toegankelijkheid voor een ruim publiek. In combinatie met de graffiti die hij in New York zag in metrostations en en op metrotreinen ontwikkeld hij z’n eigen eenvoudige en expressieve stijl. Ondertussen experimenteerde hij met film en in een later stadium met animatie en beeldhouwkunsten, waardoor z’n speelse tekeningetjes uitgroeiden tot enorme stalen stripfiguren in felle kleuren. Geboorte, dood, liefde, sex en oorlog, het komt allemaal aanbod in wat op het eerste gezicht niet meer lijken te zijn dan anekdotische en naïeve voorstellingen. Het garandeert hem ondertussen wel de status van wereldkunstenaar en van toonaangevend artiest van de 20^ste eeuw.

In The Universe Of Keith Haring combineert Christina Clausen het oude amateurhomevideomateriaal van de familie Haring met opnamen van Keith Haring en zijn werk in New York in het begin van de jaren tachtig. De kwaliteit van die fragmenten is zeer wisselend met beschadigingen, lukrake onderbrekingen, een verlies van kleur, nauwelijks geluid en een grove korrel. De recente opnamen – hoofdzakelijk de interviews – zijn uitstekend zonder storende ongerechtigheden en met vaak leuke Haring-gadgets op de achtergrond. Voor begin- en eindtitels heeft Clausen een aangepaste vorm gezocht. De muziek is ondersteunend en de stemmen zijn goed verstaanbaar. De 2.0-geluidstrack is voldoende voor dit soort materiaal.

Een aantal Andere Trailers, o.a. voor de eveneens uitstekende documentaire Life Through A Lens over leven en werk van de Amerikaanse fotografe Annie Leibovitz.

The Universe Of Keith Haring (ondertitel: Art Is For Everyone) is een omstandige en boeiende documentaire over één van de grootste hedendaagse Amerikaanse kunstenaars. Hij wordt genoemd als de opvolger van Andy Warhol, maar ook vergelijkingen met Roy Lichtenstein zijn van toepassing en hoewel z’n figuurtjes ondertussen maximaal gecommercialiseerd zijn, toch verliezen ze nauwelijks van hun zeggingskracht en hun iconografisch belang in onze moderne samenleving. Regisseur Christina Clausen levert niet minder dan een topproductie af die u niet alleen aan het scherm zal kluisteren, maar u ook zal ontroeren.