FILM
Enkele jaren geleden was De Wolkenatlas van auteur David Mitchell een gigantische bestseller. Doorgaans is een filmadaptatie dan niet ver weg. Maar in dit geval was dat niet evident. Het verhaal schippert namelijk tussen zes verhaallijnen in evenveel tijdperken met enkele dozijnen hoofdpersonages. NIet bepaald materiaal voor een gemakkelijk te marketen film dus. Bijkomend probleem is bovendien dat het onmogelijk was om Cloud Atlas goedkoop naar het witte doek te vertalen, omdat enkele verhaallijnen zich in de verre toekomst afspelen en dus bijbehorende speciale effecten nodig hadden.

Hollywoodstudio's hielden bijgevolgd de handen af van een adaptatie, maar via (grotendeels Duitse) privé-investeerders raakte het budget voor de film toch rond. Veel plezier hebben die investeerders helaas niet gehad aan hun avontuur. De prent kostte namelijk ruim 100 miljoen dollar om te maken, maar bracht wereldwijd slechts iets meer op dan de kostprijs. Als je de marketingkosten mee in rekening neemt, maakte de film dus verlies. En dat is eigenlijk de kroniek van een aangekondigde dood. Want hoewel Cloud Atlas zekere artistieke merites heeft, is het totaalpakket te onevenwichtig, te excentriek en te verwarrend om een groot publiek te vinden.

Het verhaal van de film kort schetsen is onbegonnen werk wegens de vele hoofd-, sub- en nevenplots en de tientallen personages - de auteur noemde Cloud Atlas ooit een pointillistische mozaïek - maar hier is toch een poging. Anno 1849 neemt een Amerikaanse advocaat het in de Stille Zuidzee op voor zwarte slaven, wat een minder divers ingestelde dokter ertoe aanzet hem langzaam te vergiftigen. Bijna negentig jaar later probeert een jonge homofiele componist - die geïntrigeerd is door het logboek van de advocaat - in Edinburgh het meesterwerk van zijn leermeester te vervolledigen. De clandestiene liefdesbrieven die de componist schreef aan zijn vriendje worden anno 1973 ontdekt door een undercoverjournaliste in San Francisco en zullen een belangrijke rol spelen in het ontrafelen van een nucleair complot. Dit verhaal is een van de vele die gelezen worden door een literair uitgever, die er hoop uit put terwijl hij tracht te ontsnappen uit een rusthuis waar hij tegen zijn zin gedropt is. Die ontsnapping wordt uiteindelijk het onderwerp van een film die 150 jaar later, in Neo Seoul, de dictatuur van de klonenslavernij omver helpt te werpen. Een laatste segment speelt zich nog eens 200 jaar later af, in een post-apocalyptische maatschappij waarin kannibalisme en geweld schering en inslag zijn.

Al deze plots in een al bij al nog gebalde tweeëneenhalf uur proppen, is natuurlijk onbegonnen werk, temeer omdat de summiere links tussen de verhaallijnen slechts een excuus zijn om zes compleet verschillende histories te vertellen, elk met z'n eigen stijl, tempo, toon en emotie. Dat wordt nog extra in de verf gezet door het feit dat twee regisseursteams betrokken waren bij Cloud Atlas. De Duitser Tom Tykwer neemt de verhalen uit 1936, 1973 en 2012 voor zijn rekening, terwijl Andy en Lana Wachowski het 1849-segment en de twee futuristische vertelsels in goede banen leiden. Tykwer brengt het er van de twee teams zonder meer het best vanaf. De 1973-plot mag dan een nogal voorspelbare hommage zijn (of een parodie op) de paranoiathrillers uit het Nixon-tijdperk, maar zijn andere twee segmenten bevatten waarachtige emotie, goede performances en de nodige humor. Dat laatste ontbreekt dan weer volkomen in de Wachowski-delen, waardoor de drammerige, 'serieuze' boodschap van de film veel te prominent op de voorgrond komt en alle plezier uit de film haalt. Zelfs de indrukwekkende speciale effecten in de futuristische segementen kunnen dat niet verhelpen.

In een poging om toch enige coherentie tussen de zes plots te generen, worden de hoofdrollen in elk segment gespeeld door dezelfde acteurs en niet van de minste: Oscarwinnaars Tom Hanks, Halle Berry en Jim Broadbent maken hun opwachting, maar ook jonge klasbakken als Ben Wishaw en Jim Sturgess en genrefavorieten Hugo Weaving en Hugh Grant tekenen present. Helaas beslisten de regisseurs om ze onder tonnen make-up te verstoppen. In sommige verhalen zijn de acteurs zelfs van een ander ras, waardoor Cloud Atlas bijwijlen lijkt op een aanstootgevende blackface-show, met name in het Neo Seoul-segment, waarin Jim Sturgess' interpretatie van een Koreaan niet bijster verschilt van de terecht bekritiseerde Mickey Rooney-rol als Japanner in Breakfast At Tiffany's. De écht treffende vertolkingen in de film vinden we dan ook terug bij de acteurs die in hun segment niet onder de make-up bedolven worden. 'Best in show' zijn zonder meer Ben Wishaw als de door homofiele schuld verteerde componist in 1936 en Jim Broadbent als de op ontsnapping uit het rusthuis beluste uitgever. Van beide personages had ik met plezier een volledige speelfilm willen zien.

Maar helaas zijn zij dus slechts twee van de tientallen personages die de aandacht opeisen in Cloud Atlas. Personages die, op Wishaw en Broadbent na, veelal clichés van een stereotype zijn. Om de film op een aanvaardbare lengte te houden, kan er namelijk nauwelijks geïnvesteerd worden in diepgang. En voor een film die (thematische) diepgang als een trots ereteken draagt, is dat bijzonder problematisch. Of hoe ambitie een nobel iets bllijft in de filmbusiness, maar ongefundeerde ambitie meer kwaad dan goed kan doen.

BEELD EN GELUID
Zowel Tom Tykwer als de Wachowski's hechten veel belang aan technische perfectie in hun films en dus komt het niet als een verrassing dat de beeldtransfer erg verzorgd is. Elk van de segmenten heeft zijn eigen identiteit en dat vertaalt zich ook in de transfer. Zo komt in de segmenten die zich in het verleden afspelen meer grain voor, wat hun authenticiteit verhoogt. In de futuristische segmenten is grain amper aanwezig (hoewel ook die delen op pellicule gefilmd zijn). Op de kleurenweergave valt amper iets aan te merken en ook het contrast is prima, hoewel de diepte van de zwartniveaus in de donkerste scènes zeker niet de hoogste toppen scheert. De soundtrack haalt eveneens een hoog niveau. Het Dolby Digital 5.1-spoor geeft de dialogen helder weer maar vergeet ook niet de achterste boxen aan het werk te zetten, niet alleen als er een 19de-eeuws schip door het water klieft of een ruimteveer landt op een post-apocalyptische wereld, maar ook in intiemere scènes zoals een Schotse muziekkamer in de jaren dertig, waar de tonen van een piano de ruimte vullen.

EXTRA'S
Een film van deze ambitie, die bovendien een woelige en goed gedocumenteerde voorgeschiedenis heeft, verdient meer dan een schijf waarop geen enkele extra terug te vinden is. Een jammerlijk gemiste kans.

CONCLUSIE
Cloud Atlas verdient lof voor de ambitie van de filmmakers om een 'onverfilmbaar' verhaal dat tientallen hoofdpersonages en zes schijnbaar ongerelateerde plots bevat toch naar het witte doek te brengen. Maar de bravoure wordt grotendeels tenietgedaan door een incoherente aanpak, enkele oprecht emotionele scènes en visueel verbluffende sequenties niet te na gesproken. Beeld en geluid maken de ambitie gelukkig wel waar, maar hetzelfde kan niet gezegd worden van de kale bonussectie.