FILM
Films die de politiek op de korrel nemen zijn een verschijnsel van alle tijden. Zelfs in een maatschappij waarin het steeds gevaarlijker wordt om voor een mening uit te komen, met name in landen waar de persvrijheid aan banden ligt, blijft het subgenre gedijen. Een van de meest recente en treffende voorbeelden daarvan is Leviathan, een prent die niet alleen het regime van de president Putin genadeloos fileert, maar de volledige kapitalistische boom in Rusland na de val van het IJzeren Gordijn. De prent steekt onverbloemd de draak met het wijdverspreide nepotisme en de alomtegenwoordige corruptie in het land en toont personages die zo ongevoelig voor deze evolutie zijn dat sarcasme een gewoonte geworden is, meestal doorgespoeld met een stevige slok wodka. Voor wie in Rusland woont, zijn de situaties die in Leviathan getooond worden vermoedelijk zeer herkenbaar, maar is de film dat ook voor een westers publiek? Het antwoord is niet eenduidig.

De plot is nochtans niet onomstotelijk vastgeklonken aan een Russisch milieu. Een zakenman die een huis aan een meer wil opkopen omdat hij er een nieuwe fabriek wil neerplanten en daarbij de burgemeester van het dorp voor zijn kar wil spannen: ook in Vlaanderen of Nederland zou je je dat probleemloos kunnen indenken. Maar in het Rusland van de 21ste eeuw zijn de intimidaties net iets groter en de mogelijke consequenties voor de betrokkenen net dat beetje belangrijker. Het huis in kwestie is eigendom van garagehouder Kolya en zijn vrouw Lilya (ze wonen er samen met hun jonge zoon) en beiden zijn in de laatste fase beland van hun rechtzaak tegen de burgemeester. Een oude legerkameraad van Kolya, advocaat Dima, zakt om die reden af naar het dorp, met een koffer vol bezwarend materiaal op zak (over welk materiaal het precies gaat wordt nooit duidelijk). Maar de knappe Dima doet ook het hart van Lilya harder slaan, waardoor een verhaal over corruptie ineens ook een persoonlijke toets krijgt.

Bovenstaande synopsis is weliswaar accuraat, maar doet de ambitie van Leviathan nauwelijks recht aan. Nagenoeg iedereen in het dorp heeft namelijk wel zijn eigen motief om voor of tegen de landdeal te zijn en die kaleidoscoop van opinies borrelt voortdurend onder de oppervlakte van de prent, waardoor een eenvoudige machtsstrijd tussen een handvol betrokken personen plots epische proporties aanneemt. Het is de verdienste van cineast Zvyagintsev dat hij de subplots die door de prent meanderen enerzijds voldoende aandacht geeft en anderzijds de intimistische kern van de prent niet laat versmachten. Langs de andere kant slaagt hij er ook onvoldoende in ons te laten meeleven met de personages, waardoor Leviathan tegelijkertijd een film is die de passie preekt en er alles aan doet om die passie zo kil en onpersoonlijk mogelijk weer te geven. In die optiek is de prent wellicht de perfecte metafoor voor het Rusland van vandaag, maar voor de buitenstaander (lees: een westers publiek) zijn de nuances zo ondoorgrondelijk dat in veel scènes enkel de emotionele afstandelijkheid blijft hangen. Je hebt het gevoel dat de makers met elke scène een belangrijk, subtiel punt willen maken, maar wellicht zijn het vooral Russen zelf die deze gelaagdheid kunnen doorgronden.

Dat betekent niet dat de filmliefhebber uit Vlaanderen of Nederland geen lichtpunten kan ontdekken in Leviathan. Zo is de bijwijlen gitzwarte humor zonder meer een kwaliteit van de prent die de culturele origine overstijgt. Met name een scène waarin wodkamisbruik tijdens een picknick escaleert in excessen - zowel verbaal als fysiek - beklijft, temeer omdat de onverhulde kritiek op de meest recente Sovjetleiders en Russische presidenten hier wél voor iedereen overduidelijk is (schietoefeningen op foto's van politici zijn nu eenmaal niet extreem subtiel). Ook de visuele aanpak van de regisseur valt in positieve zin op. Zvyagintsev's beeldtaal is vaak vergeleken met die van Tarkovsky en daar valt iets voor te zeggen. In Leviathan kiest hij namelijk voor gestileerde beelden vol symboliek en camerabewegingen die een grote technische kunde vereisen. Bovendien serveert hij een handvol beelden die je niet snel zal vergeten, van de glazen en stalen perfectie van het huis waar alles om draait, tot het beeld van het walvisskelet dat prominent in de promotiecampagne voor de prent is gebruikt (en ook de cover van deze dvd siert).

Maar als je alles in overschouw neemt - de knappe beelden en de goede vertolkingen, maar ook het labyrinth-achtige scenario en de algehele kille sfeer - blijft Leviathan vooral een film waarbij je onvoldaan blijft. Een prent waar je respect voor moet hebben wegens de ontegensprekelijke klasse die uit elke frame spreekt (de film werd niet voor niets genomineerd in de categorie Buitenlands Film tijdens de Oscarceremonie dit jaar), maar waarvan je maar heel moeilijk écht kan houden. Misschien geeft Leviathan in de loop der jaren wel meer van zijn enigmatische karakter prijs, maar tot die tijd zal het vooral een prent blijven die vlot over de tongen gaat, maar zelden opnieuw in de dvd-speler gestopt wordt.

BEELD EN GELUID
Op de beeldkwaliteit van deze release valt weinig aan te merken. Het kleurenpalet oogt weliswaar grauw, maar wordt helder en consequent weergegeven. In de dagscènes laat de kille omgeving toe om de scherpte en de contrasten extra goed tot hun recht te komen, maar ook in de nachtscènes scoren beide goed. Artefacten of compressiefouten zijn ondanks een speelduur van bijna 2,5 uur nooit een probleem. De sountrack bestaat uit een Dolby  5.1-spoor dat zowel heldere dialogen kan voorleggen als een prima gebruik van alle boxen in scènes die erom vragen. De minimalistische muziek van Philip Glass komt extra goed uit de verf in de mix.

EXTRA'S
De term Verwijderde Scenes (21 min.) is wellicht een beetje fout gekozen voor het eerste item in de bonussectie. Accurater zou zijn om over verlengde scènes te spreken.  Niettemin helpen de bijkomende minuten om de prent en de motieven van de personages iets beter te doorgronden. Een Interview met de regisseur (22 min.) helpt ook om de prent te kaderen en toont aan dat de cineast een duidelijke visie en bedoeling heeft met de film. Ten slotte bevat de schijf ook een reeks Cross-promotionele Trailers.

CONCLUSIE
De kwaliteiten van Leviathan zijn ontegensprekelijk, vooral op visueel vlak, maar echt van de film houden is bijzonder moeilijk, zeker voor iemand die niet volledig mee is met de Russische politiek. Beeld en geluid zijn dik in orde op deze release en hoewel de bonussectie niet zeer ruim gevuld is, blijkt het aanwezige materiaal erg inzichtelijk.