FILM
Boer Vermeulen (Vic Moermans) regeert als een patriarch over zijn hofstede. Hij beslist wat en waar en wanneer er gezaaid en geoogst wordt. Er ontstaat een probleem als zijn zoon Louis zich mengt in de zaken en vader Vermeulen zich bedreigd voelt in z’n autoriteit. Moeder Vermeulen (Dora Van Der Groen) probeert tussen vader en zoon te bemiddelen, maar dat lukt haar niet echt. Alsr Louis dan volgens zijn vader een scharrel begint met het melkmeisje, is het hek van de dam: twee hanen op dezelfde mesthoop is één haan te veel.

De Vlaschaard is gebaseerd op de gelijknamige roman van Stijn Streuvels, een auteur uit het midden van de vorige eeuw. Net als Felix Timmermans schenkt hij veel aandacht in zijn werk aan het boerenleven en de schoonheid van het platteland, de deugdzaamheid van de simpele Vlaamse mensch, vechtend tegen een vijandige natuur met god aan zijn zij. Deze schrijvers noemt men terecht streekauteurs, want de ellende en de uitbuiting in de stedelijke industriecomplexen eind 19de en begin 20ste eeuw ontgaan hun compleet. Vlaanderen is voor die auteurs altijd het Utopia aan de Noordzee gebleven. Hun sociale betrokkenheid beperkt zich tot de plaatselijke mistoestanden die vaak niet meer zijn dan akkefietjes. Hun werk is doorspekt met Vlaamse trots en koppigheid, naïeve deugdzaamheid en geloof in god. De regisseurs die dit soort werk voor de bioscoop actualiseerden, deden dat door toevoeging niét van een sociaal-maatschappelijke context, maar vaak van een flinke portie seks (hoewel De Vlaschaard daar niet echt onder te lijden heeft).

Regisseur Jan Gruyaert onderhoudt ons in het eerste uur van de film over de problematiek van de vlascultuur. De vernemen er zowat alles over: het klaarmaken van de grond in het voorjaar, het zaaien en het oogsten van het vlas. De reden van de spanning tussen vader en zoon blijft vanaf het begin onduidelijk en de elementen die aangedragen worden om het uiteindelijke drama geloofwaardig te maken, zijn niet sterk genoeg en zeker niet overtuigend. De eerste zestig minuten zijn dan ook het werk van een stuurloze regisseur en een goedbedoelende, maar falende scenarist. Pas in het laatste kwartier komt de film min of meer op gang en krijgen het flinterdunne liefdesverhaal én het familiedrama in een drafje hun beslag. Alleen dan is er sprake van enige dramatische ontwikkeling. De rest is vulling voor wie graag wegdroomt in het nostalgische imaginaire Vlaanderen van weleer.

Dora Van Der Groen, een actrice van grote klasse, levert een prima prestatie als bezorgde moeder en sussende echtgenote. Als enige slaagt ze erin een soort Nederlands te praten dat acceptabel is. Vic Moermans is een goeie tweede, maar hij vindt dan weer niet altijd de goede toon.

BEELD EN GELUID
Opnieuw levert de technische ploeg vanr De Vlaamse film Collectie een krachttoer: nadat eerder Boerenpsalm van Roland Verhavert onder handen is genomen, is nu ook De Vlaschaard flink afgestoft en heeft de film een frisse aanblik en heldere kleuren gekregen. De Dolby Digital 2.0-track klinkt helder en duidelijk zonder brokken te maken en hij doet de partituur van Rogier Van Otterloo weer alle eer aan. Het geluid hangt vooraan. De subwoofer staat er een beetje werkloos bij.

EXTRA’S
Bioscooptrailer, Setopnamen, Interview met de makers uit het VRT-archief. Potten worden er niet gebroken.

CONCLUSIE
In het kader van De Vlaamse Film Collectie mocht De Vlaschaard uiteraard niet ontbreken, want dat zou een onvergeeflijk manco zijn. Uiteindelijk is het boek (en ondertussen de film) deel gaan uitmaken van het collectief geheugen waarop onze culturele identiteit is gebaseerd. De Vlaschaard is geen kunstwerk, verre van, en scoort lager dan Boerenpsalm qua scenario en verfilming: vaak heb je de indruk naar een natuurdocumentaire te kijken. Het verhaaltje is te dun voor een langere film. Over de transfer naar dvd alleen maar lof, maar dat maakt deze bioscoopproductie niet beter. De Vlaschaard is een anachronisme zonder maatschappelijke relevantie toen en nu. Een ontgoocheling.

De Vlaschaard maakt deel uit van De Vlaamse Filmcollectie.