FILM
Varian Fry (William Hurt) is een Amerikaans journalist van middelbare leeftijd. In 1938 is hij in Berlijn en moet toekijken hoe Duitse burgers en soldaten hun Joodse stadsgenoten op straat aanvallen en mishandelen, hun uitstalramen besmeuren en vernielen en hoe de anti-Joodse wetten van Adolf Hitler zelfs het leven van geassimileerde Joden totaal over hoop gooien. Terug in de States benadert hij rijke burgers om een hulpfonds te spijzen en invloedrijke politici om hem logistiek te steunen bij zijn pogingen om belangrijke Joodse intellectuelen in Europa de kans te geven naar Amerika te emigreren. Maar noch de politieke wereld, noch de burgerij is Fry's project goed gezind. Politiek Amerika is er in 1938 niet van overtuigd dat Hitler een groot gevaar vormt en houdt zich neutraal. De bemoeienissen van Fry kunnen die afzijdigheid alleen maar schade toebrengen. De burgerij ziet nog meer Joden aan de Amerikaanse Oostkust niet zitten en Fry heeft alle moeite van de wereld om hun ervan te overtuigen dat het Amerikaanse vrijheidsideaal ook voor andere staten moet kunnen gelden. Het State Departement (Ministerie van Buitenlandse Zaken) weigert uiteindelijk een visum, maar in 1939 slaagt Fry erin om via een aantal hulporganisaties (YMCA, Rode Kruis) de nodige papieren te krijgen en naar Marseille af te reizen om zijn plannen uit te voeren. De Amerikaanse missie in Marseille ziet Fry evenwel niet graag komen. Ze heeft goeie relaties met het Vichy-regime (een regime dat de Duitse Orde respecteert waardoor het zuiden van Frankrijk niet bezet wordt door de Nazi’s) en zelfs met de Duitse vertegenwoordiging in de streek. Vriend en vijand raadt de Amerikaan aan om vooral niets illegaals te ondernemen want dan riskeert hij opgesloten te worden in een concentratiekamp of gewoon de kogel. Fry leert heel snel dat hij op eieren moet lopen en dat het niet makkelijk zal zijn om de belangrijkste Joodse kunstenaars (Marc Chagall, Heinrich Mann,, e.a.) naar het buitenland te smokkelen. Zijn doen en laten komt in een stroomversnelling terecht wanneer hij onverwacht met de wereldberoemde artiesten wordt geconfronteerd.

Varian's War is het waargebeurde verhaal van Varian Fry, een Amerikaans verslaggever, die al heel vroeg – eind jaren’30 – inziet dat de politieke evolutie in Duitsland rampzalige gevolgen zal hebben voor de Joodse burgers. Tegenwerking en vooroordelen van overheid en medeburgers overwint hij in zijn strijd om zoveel mogelijk Joodse intellectuelen te evacueren. Tot zijn uitwijzing in 1942 slaagt hij erin om ruim 2000 nazi-slachtoffers (onder wie ook Max Ernst, André Breton) naar Amerika over te brengen. De vergelijking met Schindler's List van Steven Spielberg is opvallend, zij het dat deze film zich concentreert op mensen die voor de nazi's op de vlucht zijn en die in het zuiden van Frankrijk door omstandigheden samengedreven zijn met het oog op hun finale vernietiging. Varian’s War speelt zich niet in de kampen af, maar in de USA waar Fry zij zaak bepleit en later in Cerbère, aan de voet van de Pyreneeën,van waaruit hij de vlucht naar Spanje organiseert. Varian's War is een feel good-film over de Nazi's en de jodenvervolging. De film heeft nl. een happy end. De regisseur drijft het nooit zo ver dat zijn film puur entertainment wordt. De thematiek wordt minder diep uitgegraven dan in Schindler's List en Chetwynd gebruikt ook grapjes en komische situaties om zijn drama te vertellen. Toch is en blijft het een belangwekkend verhaal uit de donkerste tijden van de vorige eeuw. Veel aandacht gaat naar de manier waarop westerse landen met de zgn. jodenkwestie omgingen, een heikel onderwerp dat zelden of nooit aan bod komt in commerciële of populaire films. Als de film al een vorm van belang heeft, dan ligt het op dit vlak: vóór, tijdens en zelfs nog na de Tweede Wereldoorlog was de publieke opinie in het westen anti-joods. We kunnen ons daarover nu verbazen, maar vóór de beelden van de massavernietigingen in de loop van de jaren’60 via televisiereportages en –documentaire op ons netvlies werden gebrand, waren beleidsvoerders én bevolking in het westen (in Europa én Amerika) helemaal niet geïnteresseerd in het lot van de joden. Antwerpen – waar de politie actief deelnam aan de razzia’s tegen de joodse inwoners – is géén toeval geweest, geen uitzondering en geen alleenstaand geval. Er was op z'n minst sprake van een wijdverspreide afkeer en minachting voor het uitverkoren volk, de moordenaars van Jezus (een argument dat de katholieke kerk eeuwenlang heeft gebruikt). De ommekeer is er pas gekomen met het massale schuldgevoel van de na-oorlogse generaties, vanuit het besef dat niet alleen de Duitsers schuldig zijn, maar dat ook onze voorouders verantwoordelijk zijn wegens het niet opnemen van de joodse vluchtelingen, het niet verlenen van hulp aan mensen in nood. De afschuw en de ontzetting van de naoorlogse generaties over wat zich in de kampen heeft afgespeeld in WOII werd wat dat betreft niet gedeeld door grote groepen Europeanen en Amerikanen tijdens de oorlog zelf.

Varian's War is een televisiefilm qua opzet, maar haalt makkelijk het niveau van een gemiddelde bioscoopfilm. Zonder veel sensatie en overbodig geweld heeft Lionel Chetwynd, Britse scenarioschrijver, producer en regisseur, een spannende en bij momenten grappige film afgeleverd die het gevoelige onderwerp met de nodige waardigheid en eerlijkheid benadert. Gecombineerd met een overtuigende acteerprestatie van William Hurt en een indrukwekkende casting van de andere figuren, is Varian’s War geen superfilm, uiteraard ook geen avonturenfilm gezien de inhoud, maar een bij wijlen toch aangrijpende reconstructie van de heldendaden van één man, The Forgotten Hero, zoals hij in de ondertitel wordt genoemd, die voor zijn heldhaftige daad in Israël met de hoogste erkenning werd vereerd.

BEELD EN GELUID
Lionel Chetwynd is een tovenaar als het erop aankomt sfeer te scheppen en situaties te beïnvloeden met licht- en kleurschakeringen: soms baden de scènes in harde en realistische metaalkleuren, dan weer fel groen van de wilde natuur in de Pyreneeën, overdreven rood, blauw en grijs om zwoele een/of schizofrene situaties te illustreren. De pellicule is op enkele vuiltjes na helemaal schoon, m.a.w. deze film oogt in elk geval mooi. Voor een tv-film heeft Varian’s War een indrukwekkende geluidsband meegekregen en in een 5.1-systeem zijn de achterste luidsprekers voortdurend in de weer om de overvloed van geluiden, muziek en stemmen in de kamer uit te strooien.

EXTRA'S
Deze dvd bevat de biografie en filmografie van de belangrijkste acteur plus een fotogalerij.

CONCLUSIE
Varian's War is een oorlogsdrama à la Schindler's List. Het opzet is beperkter en minder ambitieus, de uitwerking soms iets té melig, maar door de bank genomen treffend in karakterisering, kostumering en toon. Geen topfilm, maar wél eentje die ons eraan herinnert dat de lijn tussen goed een kwaad voor ieder van ons smal en breekbaar is.