DVDInfo.be >>
Bespreking >> COLLEGA'S, DE - SEIZOEN 1
COLLEGA'S, DE - SEIZOEN 1
Bespreking door: Werner - Geplaatst op: 2005-06-26
SERIE
9 september 1978 zal de geschiedenis ingaan als de datum waarop één van de belangrijkste sitcoms uit de Vlaamse kijkgeschiedenis voor het eerst op de buis werd vertoond: De Collega's. Het was nochtans kantje boordje, want een eerste conceptversie werd door de toenmalige BRT afgeschoten omdat het naar de smaak van de BRT-bobo's veel te volks entertainment was; ook de variatie van dialecten kon niet door de beugel - maar werd uiteindelijk wel aanvaard. Het materiaal werd dan maar omgewerkt tot een toneelstuk, waarmee het Mechels Miniatuur Theater in heel het land beroemd zou worden. Vier jaar liepen de toneelvoorstellingen door, en toen kon zelfs de BRT er niet meer omheen: de cast werd aangedikt met enkele acteurs van andere theatergezelschappen (zoals Jacky Morel), en De Collega's waren geboren.
In De Collega's volgen we de belevenissen van een typisch Belgisch federaal ministerie, zo ééntje waar werken niet te hoog op de prioriteitenladder staat, maar waar, zoals men dat zo kleurrijk uitdrukt, als het begint te regenen, alle paraplu's opengaan. Welk ministerie het dan wel mag betreffen, en wat er feitelijk behoort gedaan te worden, wordt door scenarist Jan Matterne bewust vaag gehouden, om het universele karakter ervan te vrijwaren, maar de belangrijkste taak van de bedienden bestaat eruit om voortdurend ingewikkelde ouderwets papieren dossiers te verkassen, bestuderen, samen te vatten, te klasseren, terug uit het klassement te halen, en maar liefst twee uur (!) per week de burger dan ook nog eens aan het loket te woord te staan. De bedoeling was uiteraard veeleer om de verschillende karakters met elkaar te laten botsen dat het een lieve lust was, en voor de Vlaamse kijker herkenbare werksituaties uit te beelden, gespekt met een laagje sociale bekommernis en stevig gekruid met een flinke dosis humor te brengen. En de herkenbaarheid was erg groot, ook al doordat de reeks gedrenkt is in verschillende aspecten van de Belgische (politieke) verzuiling van de jaren '70. Het was de tijd van het zogenaamde cultuurpact, waardoor de christen-democratische CVP, de socialistische SP en de liberale PVV vooraan de Vlaams-nationale Volksunie naast zich moesten dulden, tot grote ergernis van de Franstalige Brusselaars, wanneer er postjes moesten worden verdeeld. Het was ook de tijd waarin een politieke benoeming de enige manier was om aan een vaste job in overheidsdienst te geraken, en alhoewel de politieke voorkeuren van de personages nooit expliciet bij naam genoemd worden, zitten er in elke aflevering voldoende verwijzingen om deze zonder enige moeite van elkaar te onderscheiden.
Het was ook de tijd waarin op elk van dergelijke overheidsdiensten het personeel in een welbepaald pikorde was vastgeroest, bijna als een Indisch kastensysteem, en waar het aantal tussenliggende graden bepaalde of je je overste al dan niet mocht tutoyeren. Het vijfde verdiep wordt met sterke (nu ja) hand geleid door directeur Paul Thienpondt (Bob Van der Veken), bijgenaamd "den tientonner", een archetype van een politieke parvenu die naar boven op de sociale ladder is geklommen door de juiste politieke kleur (blauw) én door rijk te trouwen. Thienpondt probeert zo weinig mogelijk uren te kloppen, is meestal niet op de hoogte van wat er allemaal inhoudelijk op zijn dienst gaande is, en beeft als een espenblad als hij telefoon krijgt van de directeur-generaal. Tweede in rang is personeelschef Philémon Persez (René Verreth), een goedbedoelende idealist, die elke dag opnieuw af te rekenen krijgt met zijn dragonder van een vrouw, Angèle, die hem geen horens maar een heel gewei ineens zet, en hem uiteindelijk naar de fles doet grijpen. Persez is heimelijk verliefd op secretaresse Mireille Puis (Nellie Rosiers), die psychisch niet honderd procent evenwichtig is, en - niet helemaal verwonderlijk - nog altijd op zoek is naar de juiste man. Daaronder volgt onderbureauchef Bonaventuur Verastenhoven (wijlen Mandus De Vos), een Vlaamsgezinde vrijgezel die door zijn afstandelijk en hautein gedrag nogal eens het mikpunt van spot is van zijn collega's. Zijn aartsrivaal is opsteller Jean De Pesser (Jaak Van Assche), die hij bij een benoeming is voorbijgestoken, een opschepperige blaaskaak die meent dat hij met zijn socialistische vakbondskruiwagen overal binnen geraakt, maar zowel op zijn werk als in zijn veroveringspogingen tegenover het andere geslacht miserabel faalt. Een geheim in zijn familie, waar zijn collega's aanvankelijk niet van op de hoogte zijn, zou anders wel eens de reden kunnen zijn voor zijn asociaal gedrag. De enige met wie De Pesser nogal redelijk overeenkomt is met de zwartgallige sociopaat Gilbert Van Hie (Tuur Deweerdt), klerk en zelfverklaarde anarchist, die niets liever doet dan ofwel zijn vrouw Esmeralda, ofwel de klanten aan het loket afsnauwen. Dan is er typiste Betty Bossé (Tessy Moerenhout), een vrolijke losbol die iedere aflevering met een ander lief naar huis komt, tot wanhoop van haar ouders. Onderaad de sociale ladder staat klasseerder Jomme Dockx (Manu Verreth), de onderkende naïeveling die zijn echtscheiding tracht te verwerken door de godganse dag te lopen zeuren over het wel en zijn wee zijn zoon Adelbert. Vooral Manu Verreth, die bewust bij de verdeling van de rollen de laagste in rang wilde spelen, kon op de duur erg op sympathie van het grote publiek rekenen, en vele mensen zagen in zijn rol de vertaling van hun eigen onvervulde ambities. René Verreth liet overigens voor zijn rol speciaal zijn baard staan omdat hij anders te veel op zijn tweelingsbroer Manu zou lijken. Daarnaast was er in de jaren '70 ook nog apart personeel wiens taak uit niets anders bestond dan de deuren open te maken en de telefoons aan te nemen. Zo'n persoon werd de gangwachter genoemd, en die functie wordt op de directie Thienpondt vervuld door Hilaire Baconfoy (Jacky Morel), een flegmatieke Franstalige Brusselaar die zichzelf beschouwt als een bedreigde minderheid - nu is het natuurlijk even anders. En natuurlijk kan een directiesecretariaat niet werken zonder koffie, rondgeschonken door de enige echte Madame Arabelle (de helaas veel te vroeg overleden Jo Crab), die naast de meest verse koffie ook het eerste aanspreekpunt is voor de meest verse roddels. Daarnaast zijn er doorheen de seizoenen nog regelmatig personages bijgekomen en weer verdwenen; een kleine semi-reguliere bijrol in deze eerste reeks is zo voorzien voor Thierry Devucht (Johny Voners), de spreekwoordelijke man te veel op de dienst, die op het bureau Thienpondt werd geparachuteerd door zijn vader, een senator. Devuchts voornaamste bezigheid op het werk is slapen; we weten niet welke functiebeschrijving daar precies bijhoort. Of de onvergetelijke Jenny Vanjes (Jenny Tanghe), de bazige typiste die al op tientallen ministeries is buitengegooid omwille van haar asociaal karakter; oorspronkelijk bedoeld als een éénmalig bijfiguur zou Tanghe zo'n indruk maken dat ze in de derde reeks een permanente rol zou toebedeeld krijgen.
De Collega's bezitten een flinke dosis charme, maar zijn stuk voor stuk vaten vol frustraties. Jomme Dockx is nog altijd niet over zijn echtscheiding heen; alhoewel hij een zachtmoedige beer is, heeft hij bij die gelegenheid de enige keer in zijn leven een vrouw geslagen - de zijne - op het moment dat zij hem bedroog en terzelfdertijd zijn oogappel - zijn zoon Adelbert - in de steek liet. Gilbert Van Hie leeft eigenlijk constant met de frustratie dat zijn vrouw Esmeralda, een licentiate psychologie, niet één maar minstens tien klassen verstandiger is dan hijzelf. Hilaire Baconfoy probeert krampachtig te verbergen dat hij, zijn vrouw en zijn drie dochters het niet al te breed hebben. En opschepper Jean De Pesser's vreselijk asociale werkattitude is een zwak probeersel om te verbergen dat hij een geestelijk gehandicapt kind heeft, waaraan zijn laatste frank opgaat. Over franken gesproken, het is heerlijk nostalgisch om al de pre-inflatoire prijzen te horen noemen: in de goeie ouwe tijd kostte een koffiekoek zeven frank, een hoed iets meer dan duizend, een fles whisky en een doos sigaren samen zo'n achthonderd frank en wat kleingeld, en de minder bemiddelde collega's rispen zuur op als ze tien frank in de zwarte kas moeten stoppen. Toegegeven, de reeks is tot in den treure herhaald, laatst nog op een ongelukkig uur (op de middag) ter gelegenheid van 50 jaar televisie - en bij de originele uitzending was er niet al te veel concurrentie op het scherm. Toch haalden de afleveringen vlotjes 2 miljoen kijkers en meer; inclusief de herhalingen kunnen we stellen dat zowat 90 % van televisiekijkend Vlaanderen ouder dan 25 de reeks minstens moet kennen.
AFLEVERINGEN
1. Met Pensioen
Onderbureauchef Valère Custers (Romain Deconinck), die naar goeie gewoonte eerst nog al zijn uitstaande vakantiedagen heeft opgepakt, komt voor de laatste dag naar het werk. Terwijl zijn collega's druk de gebruikelijke receptie annex omhaling annex speech van Persez aan het voorbereiden zijn, wordt er al druk gespeculeerd wie de lege stoel gaat opvullen. Zowel Verastenhoven als De Pesser hebben meegedaan aan het examen, maar De Pesser meent - al wil hij dat niet met zoveel woorden gezegd hebben - dat hij via zijn vakbond een kruiwagen kan krijgen. De ontnuchtering is groot als niet hij, maar Verastenhoven de job blijkt te krijgen. Onderaan de ladder wordt de vrije plaats ingenomen door de anarchistische Gilbert Van Hie.
2. De Hoed
Verastenhoven heeft zich een hoed aangeschaft. De Pesser, die nog altijd niet goed gezind is omdat hij gepasseerd werd, kan Jomme, Van Hie en Baconfoy overtuigen om mee een practical joke uit te halen met hun nieuwe onderbureauchef. Ze gaan in een winkel een zelfde model hoed halen, alleen een paar maten te groot, en ze verwisselen de twee hoeden. Wanneer Verastenhoven papier in de voering stopt om het ding te versmallen, verwisselen de collega's de hoeden weer. Na een week wordt Verastenhoven kierewiet en denkt dat zijn hoofd voortdurend opzwelt en inkrimpt...
3. De Valies
Terwijl de grap met de hoed nog nazindert en voor een meer dan bedrukte maandagochtendsfeer zorgt, staat mevrouw Arabelle plots met haar valies op kantoor. Haar man Jean-Pierre heeft haar de deur uitgesmeten na haar zoveelste ingebeelde ziekte. Persez wil weer eens de barmhartige samaritaan uitgangen, en stelt voor om Arabelle een hotelkamer aan te bieden, betaald met de bijdragen uit de zwarte kas. Helaas is die tot op de bodem leeg - de hoed, nietwaar?
4. De Stoel
Bij de inhuldiging van de nieuwe computer wordt aan het personeel een receptie aangeboden bij de directeur-generaal. Alleen heeft Mireille Puis ervoor gezorgd dat de klasseerders en de gangwachters niet uitgenodigd zijn. Jomme voelt zich geschoffeerd, en trommelt de andere klasseerders op om actie te voeren. Het is echter nog maar de eerste van zijn zorgen, wanneer ene Thierry De Vucht, zoon van een senator, zonder diploma's of niemendal, op de dienst Thienpondt geparachuteerd wordt, en er een bureau te weinig blijkt te zijn.
5. Het Huurhuis
De collega's, met Verastenhoven op kop, zijn het kinderachtig gedoe van Jean De Pesser beu, en hij moet op het matje komen bij Philémon Persez. Die kan hem tot bedaren brengen, en geeft hem de redelijk verantwoordelijke opdracht om uit te zoeken hoe het reglement kan worden aangepast zodanig dat Jomme zijn bureau terugkrijgt. De Pesser, die het anders nogal breed laat hangen, heeft echter grotere zorgen aan zijn kop - pardon, hoofd - dan zijn collega's kunnen vermoeden.
6. De Brief
Betty heeft in een onbewaakt ogenblik een liefdesbrief op haar typmachine laten steken, die onder de ogen van Thienpondt komt. De brief is gericht aan een zekere Theo. Meer en meer steken er vermoedens op dat het om de zoon van Thienpondt gaat. Maar de directeur vindt dat hij zijn zoon niet naar de universiteit heeft gestuurd opdat hij met een dactylo naar huis zou komen, en dat laat hij goed merken.
7. De Zoon
Vanhie heeft een paar flessen drank meegebracht om de geboorte van zijn zoon te vieren. Hij moet echter bij de directeur op het matje komen omdat hij hem in het openbaar heeft aangesproken met zijn bijnaam, "den Tientonner". De dienst Thienpondt maakt ook kennis met een nieuwe dactylo die Betty komt vervangen. Ze heet Jenny Vanjes, en is al op 79 ministeries de deur gewezen; de directie Thienpondt wordt stellig de 80ste. Ze heeft al binnen de werkdag ruzie met iedereen, in de eerste plaats met Arabelle, die volgens het reglement niet met haar koffiewagen tot in de bureaus mag. Vanhies feestje loopt danig uit de hand.
8. De Ideeënbus
Thienpondt is in allerijl afgereisd naar Ibiza, waar er een zwembad op het dak van zijn appartement is ingestort. Persez vervangt hem een week, en iedereen schuift een plaats naar boven op de hiërarchische ladder. Persez, die ook nog eens mot heeft met zijn vrouw Angèle, komt op het onzalige idee om de werksfeer te willen bevorderen door een ideeënbus te installeren. Eerder voor de grap dan wat anders wordt het voorstel gelanceerd om met zijn allen aan judo te gaan doen.
9. De Liefde
Directeur Thienpondt is teruggekeerd om de orde op de dienst te herstellen. Het is dus afgelopen met judo en andere creatieve experimenten. Mireille Puis heeft op een contactadvertentie in een krant gereageerd, maar ze is helemaal niet voorbereid op een ontmoeting met een blind date. Ze vraagt Philemon - onder strikte geheimhouding natuurlijk - om de kandidaat-aanbidder te "keuren". Helaas voor de geheimhouding is er een telefoontje van Mireilles aanstaande terechtgekomen bij Baconfoy, die het niet kon laten om alle smeuïge details uit te horen.
10. De Diefstal
De verwarming op het kantoor is overal uitgevallen, behalve in het bureau van directeur Thienpondt. De loodgieter en de elektricien geven elkaar de schuld van het technisch mankement. Dan blijkt dat Jomme's zwarte kas is leeggehaald. Verastenhoven start een intern onderzoek, en hij heeft het vooral op Baconfoy in zijn hoedanigheid van de asociale Brusselaar gemunt als zijnde de potentiële dader.
11. De Stembriefjes
Persez en Verastenhoven komen tot de conclusie dat ze nog altijd geen feest hebben gegeven voor hun bevordering, en ze besluiten om er samen één te geven. Maar waar zal het feest doorgaan? Wie gaat het betalen? En zijn de echtgenotes en verloofdes ook mee uitgenodigd? En zo ja, en in het geval van Betty, hoeveel? En wat zal er op het menu staan? En zijn de koffiemadam en de bode ook uitgenodigd? Maar vooral: hoeveel mag het kosten?
12. Het Feest
Het feest gaat uiteindelijk door op het appartement van Persez. Aanvankelijk is de stemming nog redelijk gemoedelijk, maar naarmate de drank vloeit komen de tongen los, en vallen er veel scheve woorden...
BEELD EN GELUID
Daterend uit 1978 kan het zijn dat je, net zoals bij oude series als Kapitein Zeppos en Johan En De Alverman, je verwachtingspatroon inzake beeld-en geluidskwaliteit best al op voorhand niet te hoog instelt. Is het door de veelvuldige herhalingen of wat? De beeldkwaliteit is op zijn zachtst gezegd variabel te noemen. Naast de frequente overbelichting, waardoor lichtere voorwerpen een valse schijn krijgen, zitten er enkele zware film-to-video-artefacts in het beeld. Dit varieert van horizontale video-lijnen die door het beeld lopen (afleveringen 9 en 10) tot het verspringen van het beeld in aflevering 6, en zelfs tot het ontbreken van een paar seconden in de openingsscène van aflevering 12. Ook de compressie is niet altijd optimaal, getuige daarvan de veelvuldige pixelization in aflevering 5. Wat ons ook is opgevallen, en waarvan we niet weten wat de oorzaak kan zijn, is de aanwezigheid van een witgroen punt, net een ontbrekende pixel, in de hoek linksboven; dit punt is niet altijd aanwezig, maar enkel bij bepaalde camerastandpunten; afhankelijk van welke camera er gebruikt wordt, verdwijnt het soms. Als dit bijvoorbeeld een opnamefout op de lens was geweest, zou deze fout (1) ongetwijfeld niet in alle afleveringen voorkomen, zoals nu het geval is, en (2) dan zou je verwachten dat sinds 1978 toch iemand dat zou hebben opgemerkt. Ook zit er op sommige afleveringen nogal wat ruis op het beeld, alhoewel dat sterk afhankelijk is van aflevering tot aflevering. De naar Dolby Surround 2.0-gereëncodeerde monotrack is meer dan effectief genoeg voor het statische toneelwerk, dat alleen bij het begin en einde van elke scène wordt afgewisseld met een klein streepje muziek van de legendarische BRT-bigband; het geheel is echter nogal aan de stille kant opgenomen, waardoor de stilste dialogen nogal eens dreigen te verzuipen op de achtergrond.
EXTRA'S
We zouden het al bijna traditioneel gaan noemen, maar ook voor deze reeks heeft Bridge de actualiteitenmagazines van de VRT van de laatste jaren doorsnuffeld, en alles bij elkaar verzameld wat ze over De Collega's nog konden vinden. Een eerste filmpje, De Collega's 15 Jaar Later bevat een 3 minuten durend fragmentje uit het actualiteitenmagazine De Zevende Dag, waarin het filmpje, een overheidsspotje dat eigenlijk gepresenteerd werd op Flanders Technology, werd getoond; alhoewel de directie Thienpondt op het einde van seizoen 3 ontbonden werd, zijn de collega's nog voor één keer terug samen en zelfs de archetypische Jomme Dockx heeft er een computer leren gebruiken. Inhoudelijk interessanter zijn de twee interviews, ééntje met René Verreth uit Nieuwe Maandag (11 min.) en ééntje met broer Manu Verreth en Jacky Morel uit Aan Tafel (15 min.). Vooral in dit laatste filmpje praten Manu en Jacky honderduit over de geschiedenis van het feuilleton, de impact ervan op het Vlaamse medialandschap, en hun eigen rol in de reeks. Afgesloten wordt met een al even klassieke reeks cross-promotionele trailers voor andere VRT-reeksen en -films van Bridge, intussen toch al een niet onaardige verzameling.
Er moet ons echter één belangrijke kritiek van het hart: de afleveringen staan op de discs in 3 groepjes van 4. Deze afleveringen werden, net als bij Johan En De Alverman en Kapitein Zeppos het geval was, achter elkaar gemonteerd, op een manier dat enkel de eerste aflevering van elke disc nog de begincredits en het einde van elke aflevering de eindcredits bevat. Hopelijk komen ze bij Bridge niet op het lumineuze idee dit voor de twee volgende seizoenen van De Collega's ook te doen, want daar is telkens nog actie voorzien na de eindcredits. Bovendien eindigen, voor wie maar één aflevering per avond wil zien, of voor wie zijn trip naar de ministeries van de jaren '70 toevallig niet eindigt op een laatste aflevering van een disc, de afleveringen erg abrupt. Het was toch een kleine moeite om de credits voor elke aflevering toe te voegen, zoals dat bij andere televisiereeksen ook gebeurt?
CONCLUSIE
Als er al één BRT-reeks als historisch kan bestempeld worden, dan is het wel De Collega's. De mise-en-scène verraadt erg het toneelkarakter, maar het is en blijft vooral door de uitstekende vertolkingen, een sappig stukje nostalgie dat het evenwicht weet te bewaren tussen komedie en tragiek.
Studio:
Bridge Entertainment
Regie:
Jan Matterne, Vincent Rouffaer, Anton Stevens
Met:
Bob Van der Veken, René Verreth, Mandus de Vos, Nellie Rosiers, Jaak Van Assche, Tuur Deweerdt, Tessy Moerenhout, Manu Verreth, Jacky Morel, Jo Crab, Johny Voners, Jenny Tanghe
Beeldformaat:
1.33:1 PAL
Geluid:
Vlaams Dolby Surround 2.0
Ondertitels:
geen
Extra's:
• De collega's 15 jaar later
• Interview met René Verreth
• Interview met Manu Verreth en Jacky Morel
• Cross-promotionele trailers
