FILM
Zoals dat mag worden verwacht van een enigmatische figuur als regisseur Derek Jarman, is zijn portret van de Italiaanse laatrenaissancistische schilder Michelangelo da Caravaggio geen biografisch portret geworden, noch een overzicht van 's mans picturale oeuvre. Derek Jarman citeert uit het leven van de beroemde Italiaan en maakt een exotische palimpsest. Als de film begint is Caravaggio stervende. Van op z'n sterfbed vertelt hij off screen fragmenten uit zijn eigen leven, vanaf zijn kindstijd tot en met de dood van zijn geliefde Ranuccio, het mannelijke model dat hij op Het Martelaarschap van St. Mattheus met veel passie uitbeeldde als de lijdende heilige. Jarman laat ons een vertwijfelde Caravaggio zien, voortdurend in strijd met zichzelf en zijn schilderkunst, zoekend naar de ultieme methode om de dagelijkse realiteit met penseel en verf zo perfect mogelijk op canvas te reproduceren.



Michelangelo da Caravaggio was een ontwikkeld man met een woeste persoonlijkheid. Z'n opvliegend karakter bracht hem meer dan eens in moeilijkheden met opsluiting tot gevolg. Ranuccio leerde hij kennen in een lokaal waar onstuimige jongelui hun kostje verdienden in ruwe en brutale boksgevechten. Caravaggio werd aangetrokken door deze natuurtypes. Zelf was hij een onverbeterlijk heethoofd en moest meer dan eens z'n biezen pakken na een uit de hand gelopen discussie of een handgemeen met dodelijke afloop. Tegelijk stond hij in aanzien bij de adel en de hogere clerus van zijn tijd die voor z'n geestelijke vervolmaking zorgden. De taal die Jarman zijn hoofdpersonage in de mond legt, komt uit Caravaggio's briefwisseling. Ze is een mengeling van overspannen poëtische fraseringen, groteske overdrijvingen en een cryptische symboliek. Gaat het om extatische schrijfsels, of zijn z'n omzwachtelde ontboezemingen het product van een verwarde en regresserende geest, het is niet helemaal duidelijk. Bovendien onderbreekt Jarman de anachronistische tijdlijn regelmatig voor Caravaggio's homo-erotische dromen en fantasieën, waardoor de logische voortgang meer dan eens stuitert. Uiteindelijk culmineert het verhaal in een driehoeksverhouding tussen Caravaggio (Nigel Terry), zijn oogappel Ranuccio (Sean Bean) en diens vrouw Lena (Tilda Swinton) en ontstaat er een onhoudbare situatie die zal uitdraaien op moord. Of Caravaggio's relatie met Ranuccio meer was dan dweperij, laat Jarman in het midden. Tijdens een discussie met Lena zal Ranuccio de suggestie van de hand wijzen. Toch zaait Jarman twijfel als een tijdje nadien blijkt dat Ranuccio uit liefde voor de meester het noodlot een handje heeft geholpen. Caravaggio’s officiële biografie vermeldt het incident niet.

Ondanks dat alles is Derek Jarmans Caravaggio een indrukwekkende productie en in zekere zin de meest toegankelijk film uit zijn oeuvre. De decors – allemaal gebouwd in een studio in Rome - zijn indrukwekkend en adembenemend. Het zijn stuk voor stuk perfecte renaissancegenrestukken vol detail en kleur met als hoogtepunt de in Caravaggio's atelier gereconstrueerde tableaux vivants naar de beroemde monumentale doeken van de schilder. Is Jarman in de eerste plaats een filmmaker dan wel een kunstenaar pur sang, de vraag dringt zich tijdens het bekijken van deze film voortdurend op.

Caravaggio is een 17de eeuws kostuumdrama, een genre dat Jarman nooit echt in zijn hart sloot, terwijl de meeste van zijn film er wel degelijk alle kenmerken van dragen. Om met de verstarde en dwingende regels van deze stijl te breken, introduceert Jarman modernistische effecten die de toeschouwer eraan herinneren dat dit in de eerste plaats een twintigste eeuwse reconstructie is. Zonder schroom plaatst hij een verroeste fiets op de gang en op de achtergrond horen we het getjoeketjoek van een passerende trein. Een bankier op bezoek bij een Romeins kardinaal speelt onopvallend met een digitaal rekenmachientje en één van Caravaggio's antagonisten tikt z'n verbeten roddelpraatjes in bad op een vooroorlogse schrijfmachine. Voorts stopt Jarman de eminenties en het gewone volkje in kleren uit die tijd, kelners meet hij evenwel een 20ste eeuwse smoking aan of een gewoon goedkoop kostuum. Caravaggio is volgens Derek Jarman een verstokt roker van zelfgerolde sigaretten, maar volgens historische bronnen dook de allereerste sigaret pas in 1828 in Spanje op.

De cast die Jarman voor het draaiproces van Caravaggio samenbrengt, lost alle verwachtingen in. Dexter Fletcher en Nigel Terry, resp. de jonge en de oude Caravaggio, brengen een overtuigende interpretatie, ondanks de theatrale dialogen en het bij momenten zwaar aangezet acteerwerk waarmee Jarman andermaal het artificiële karakter van de situatie en de omstandigheden extra in de verf wil zetten. Tilda Swinton, Jarmans muse, debuteert in Caravaggio en maakt meteen een sterke en overtuigde indruk en die andere vaste waarde uit de Jarmanstal, Michael Gough, blijft een hele film lang de gemoedelijke en rustige monseigneur die het kunstenaarschap van zijn protegé weet te waarderen en er bijgevolg voor zorgt dat Caravaggio zolang mogelijk uit de problemen blijft.

BEELD EN GELUID
Derek Jarman maakt van Caravaggio een oogstrelende film, vol schilderachtige kleuren en verbazingwekkende ensceneringen. Het beeld is haarscherp, het contrast perfect. Ongerechtigheden en technische mankementen zijn afwezig. Het geluid, niet meer dan in stereo, klinkt verzorgd. De soundtrack biedt een portie renaissancemuziek en één keer een hedendaagse flamenco-uitvoering.



EXTRA'S
Een Interview met Tilda Swinton mag natuurlijk niet ontbreken op deze dvd. In Caravaggio vertelt zij over haar eerste ontmoeting met Derek Jarman en het feit dat hij de samenwerking met de cast en crew even belangrijk, zo niet belangijker vond dan de film die ze geacht werden te maken. Interview met Nigel Terry, de man die volgens kenners op Caravaggio leek, is een aangename verrassing, want de man is nog altijd even alert als 20 jaar geleden. Interview met production designer Christopher Hobbs levert leuke anekdotes op over de financiële druk die de crew tot zeer originele en goedkope oplossingen noopte voor ogenschijnlijk ingewikkelde problemen. Dat Jarman een aangename man is mag blijken uit Derek Jarman in gesprek met Simon Field. Jammer genoeg vindt de journalist het nodig om moeilijke en weinig relevante vragen aan de regisseur te stellen waarop hij dan ook maar halve antwoorden krijgt. Maar Jarman laat zich niet afschrikken en doet gewoon z'n eigen ding. Uiteraard mag de Originele Bioscooptrailer niet ontbreken. De Commentaartrack van Gabriel Beristain is nuttig en interessant, evenals het niet onder de beste omstandigheden opgenomen Audio-interview met Derek Jarman (27 min.). Gallery of Storyboards en Production Sketches & D. Jarman's Notebooks zullen vooral de diehards op prijsstellen.

CONCLUSIE
Caravaggio van de Britse regisseur Derek Jarman is vooral indrukwekkend wegens de prachtige decors, de minimalistische maar smaakvolle enscenering, de gestileerde vormgeving, het onheilspellende licht in zekere scènes, de trefzeker karakterisering van een aantal personages en het overtuigende, zij het theatrale acteerwerk van de hoofdacteurs. Het verhaal op zich doet er niet zo toe. Het is Derek Jarman vooral te doen om de claustrofobische en bedreigende sfeer en de zoektocht naar de seksuele en dwangmatige obsessies van zijn hoofdpersonage. Dat hij daarbij z'n eigen inzichten laat voorgaan op de historische waarheid is niet meer dan een detail in een oeuvre dat sowieso wordt gekenmerkt door eigenzinnigheid, bezieling en een hang naar theatraliteit en perverse dramatiek.