Dekalog is een reeks van tien films die regisseur Krzysztof Kieslowski en scenarist Krzysztof Piesiewicz draaiden voor de Poolse televisie in 1989. De films hebben enkel een nummer van 1 t/m 10 als titel. Ieder deel is een moderne interpretatie van een van de tien geboden. Dekalog 4 behandelt het vierde gebod: ‘Eert uw vader en uw moeder.’

FILM
De 21-jarige Anka heeft een hoge pet op van haar vader Michal. Ze respecteert vooral hoe hij haar op zijn eentje opvoedde na de dood van haar moeder, vlak na haar geboorte. Wanneer ze echter een goed verborgen en aan haar geadresseerde envelop terugvindt, wordt haar veilige wereld op zijn kop gezet. De brief vermeldt immers dat Michal niet haar biologische vader is. Het vertrouwen dat Anka steeds in Michal stelde, verdwijnt vervolgens als sneeuw voor de zon, terwijl ze tracht in te schatten hoe ze met de nieuwe situatie moet omgaan. Maakt het echt zo’n groot verschil dat de man die haar opvoedde niet haar echte vader is?

Dekalog 4 draagt in tegenstelling tot andere segmenten van de cyclus het hart op de tong. Het vierde gebod wordt stevig centraal geplaatst in de vertelling, waardoor de prent waarschijnlijk de meest simplistische, minst meanderende film uit Kieslowski’s Decaloog is. Dat resulteert helaas in een weinig verrassende rechtlijnige plot die zo hardnekkig zichzelf in stand wil houden dat het drama vaak als breekijzer wordt ingezet om de aandacht van de kijker toch maar vast te houden. Dit verhaal is natuurlijk al honderden malen eerder op celluloid vastgelegd – soms als drama, vaak ook als komedie – en dus mag het niet verwonderen dat er weinig vernieuwende wendingen zijn die de kijker naar het puntje van zijn stoel kunnen zuigen. Niettemin voelt Dekalog 4 aan als een nodeloos gerekte oefening in een moraal die we al lang kennen.
Dat betekent echter niet dat er geen intrigerende passages zijn. Kieslowski en Piesiewicz introduceren immers een subplot die hint naar vermoedens van incest tussen vader en dochter. Je hoeft immers geen uitmuntend verstaander te zijn om tussen de halve woorden van het scenario een constante seksuele spanning te ontdekken. De prent behandelt het taboethema verfrissend, vanuit een ongewone invalshoek, maar het scenario slaagt er niet altijd in de juiste toon te vinden. Nu eens is subtiliteit troef, dan weer hamert men het vermoeden van incest er met een moker in. Op een bepaald moment zegt Anka zelfs dat haar eerste seksuele contact met een jongen aanvoelde als verraad t.o.v. haar vader. Nog een ander taboethema – zeker in het conservatieve Polen – wordt vluchtig aangeraakt wanneer Anka abortus ter sprake brengt, maar de filmmakers gaan hier niet dieper op in.

Het gebrek aan verrassing in het scenario wordt gedeeltelijk goedgemaakt door de vertolkingen. Adrianna Biedrzynska is tegelijkertijd breekbaar als een naïef kind en zelfzeker – koppig zelfs – als een volwassen vrouw die haar eigen toekomst in handen wil nemen. Janusz Gajos beheerst perfect de kunst om een passief personage toch de nodige dynamiek te geven. Hij acteert niet zozeer met zijn lichaam, maar met zijn ogen die vaker naar de grond staren dan in de kijkers van zijn dochter. Er zijn nog andere acteurs, maar in essentie is Dekalog 4 een eenakter met twee personages. Het isolement van de karakters wordt extra in de verf gezet door de regie van Kieslowski. De cineast contrasteert benauwende vertrekken met open ruimtes om de innerlijke drang naar vrijheid en waarheid weer te geven. Een van de mooiste voorbeelden is hoe een gesloten deur met gebroken glas zowel een dramatische als een thematische invulling krijgt.

Dekalog 4 kan niet boeien gedurende de ganse lengte van de film. Het drama wordt immers te vaak kunstmatig gerekt, waardoor de geloofwaardigheid van de actie geregeld ondermijnd wordt. De simpliciteit van de boodschap die de makers trachten over te brengen op de kijker is nochtans verfrissend, maar zou gebaat zijn  met een prent die maar half zo lang duurt. De kunde van Kieslowski en Piesiewicz spreekt nog steeds in ieder frame van Dekalog 4, maar hun pijlen raken ditmaal in het beste geval de buitenste cirkels van de roos, zonder één maal de bull’s eye te treffen. Zelfs de onverwachte wending op het einde kan bijgevolg een kromme film niet rechttrekken.
BEELD EN GELUID
De beeld- en geluidskwaliteit van Dekalog 4 is nagenoeg dezelfde als die van de vorige delen. Grain, printbeschadigingen en wisselvallige contrasten en scherpte zijn dus de voornaamste manco’s van de beeldtransfer. Het stereogeluid geeft de dialogen voldoende helder weer, maar soms klinken de stemmen te schril.

EXTRA’S
Er staan geen extra’s op deze schijf.

CONCLUSIE
Dekalog 4 behandelt op een eenvoudige rechtlijnige manier een emotioneel thema, maar is te druk begaan met de machinaties van de plot om de karakters als geloofwaardige mensen neer te zetten. Beeld en geluid zijn – gezien de origine van het materiaal – degelijk. Extra’s bevat de dvd niet.