FILMS
Wie dacht dat de langspeelfilms van David Lynch al onbegrijpelijke labyrinten waren, raad ik niet aan de selectie korte films van de cineast te bekijken die nu op dvd verschenen is. De schijf bundelt namelijk zes korte projecten van de regisseur, waarvan het merendeel geen narratieve coherentie vertoont en waarin de regisseur naar eigen goeddunken nieuwe technieken uitprobeert. Wat The Short Films Of David Lynch wél doet, is het tonen van de evolutie van een schilder op zoek naar de perfecte expressie van zijn ideeën naar een excentrieke filmmaker. Voor wie al een fan is van zijn films, kan ik deze dvd kortom ten zeerste aanraden als een inzichtelijke blik op het kleinere werk van Lynch. Wie geen fan is van zijn werk, heeft enkel een reden meer om zich te ergeren aan de onbegrijpelijke mix tussen beeld en geluid die vaak het scherm domineert.

Six Men Getting Sick dateert uit 1967 en was de eerste film van David Lynch, ook al zag hij het niet op die manier. Hij wilde voornamelijk een van zijn schilderijen tot leven zien komen en zag in film het ideale medium om dit te doen. De geanimeerde prent toont zes menselijke hoofden, verbonden met evenveel magen. De magen vullen zich langzaam tot het kritische punt, waarna een kleurrijke vloeistof uit de monden van de hoofden vloeit. Dezelfde animatie wordt zesmaal herhaald en is begeleid door een enerverende soundtrack die zelfs de zenuwen van de best bedoelende kijker op de proef stelt. Wat Lynch met dit filmpje precies wilde bereiken, is nooit echt duidelijk. De visuals zijn weliswaar intrigerend, maar onvoldoende om te suggereren dat de maker een lange carrière in de zevende kunst te wachten stond.

Een grote verbetering is echter zichtbaar in The Alphabet (1968), waarin de regisseur een visuele interpretatie geeft van een nachtmerrie waarin het ABC een grote rol speelt. Lynch snijdt heen en weer tussen de nachtmerrie en een dromende vrouw in bed (gespeeld  door zijn vrouw Peggy). Een narratieve lijn is nog steeds niet te ontwaren, maar de beelden die Lynch op het scherm tovert, hebben ditmaal wel een grotere coherentie, waardoor je als kijker gemakkelijk meestapt in de nachtmerrie. Volledig durfde Lynch de stap naar live-action nog niet te maken, want ook The Alphabet is een combinatie van veelvuldige animatietechnieken.

The Grandmother (1970) voelt aan als de logische volgende stap na The Alphabet. De langste film uit de selectie schuift weer wat verder op in de richting van een narratief verhaal, maar slaagt er vooral in - voor het eerst - om de symboliek waar Lynch zo bekend voor staat naar de voorgrond te brengen. De plot komt er min of meer op neer dat een jongen een grootmoeder kweekt uit potgrond als hulp bij het ontsnappen aan het misbruik van en de verwaarlozing door zijn ouders. Thema's als de groei naar volwassenheid en onmondigheid worden haast uitsluitend door symbolen aan de kijker verkocht aangezien de ruim een half uur durende film geen verstaanbare dialoog bevat.

De volgende film in het rijtje is een buitenbeentje. Lynch maakte The Amputee immers in 1973 als een test voor het Amerikaanse Filminstituut. Het AFI wilde namelijk twee soorten videotape met elkaar vergelijken en had aan Frederick Elmes (een vriend van Lynch) gevraagd om hiervoor wat beelden te schieten. Lynch maakte van de gelegenheid gebruik om een bizarre prent in één take te filmen (in twee versies - eenje voor elk videoformaat). The Amputee combineert een voice-over het beeld van een vrouw met twee geamputeerde benen die verzorgd wordt door een onbekwame verpleger. Ondanks de bizarre combinatie fascineert de film, ook al omdat hij vergelijkingen oproept met Johnny Got His Gun.

Vervolgens maakt de schijf een sprong van 15 jaar naar 1988, een periode waarin David Lynch dankzij Blue Velvet op het toppunt van zijn roem als cineast was. De Franse televisie vroeg de regisseur toen een bijdrage te leveren aan een tv-reeks die wilde tonen hoe buitenlanders naar de Fransen keken. Het resultaat, The Cowboy And The Frenchman, heeft het echter niet zozeer over de stereotiepe zuiderbuur, maar laat vooral clichés over de Amerikanen aan bod komen. De setting is immers het Amerikaanse Westen, waar enkele cowboys in contact komen met een Fransman. Inhoudelijk gebeurt er zo goed als niks in de prent en visueel haalt Lynch geen bizarre streken uit. Wel speelt hij leuk met een Grieks koor van vrouwelijke countryzangers en geeft hij zijn cameraman de kans om glorieuze beelden te maken van een uitgestrekt korenveld.

De laatste prent uit de selectie is ook de beste. Ter gelegenheid van het eeuwfeest van de cinema in 1995 draaide David Lynch een korte film met een authentieke Lumière-camera, volgens de principes waarmee ook de Franse broers aan het eind van de 19de eeuw filmden. Lumière: Following An Evil Deed  slaagt erin om op 55 dialoogloze seconden het verhaal te vertellen van politiemannen die de tragische ontvoering van een vrouw door aliens aan haar ouders meedelen. Deze prent is klassieke Lynch op zijn best en vormt een mooi orgelpunt van de op dvd verschenen selectie, omdat het een briljante mix is tussen intrigerende beelden en onheilspellende muziek en omdat het een narratief kunststukje is dat toch alle regels van de narratieve cinema met de voeten treedt.

BEELD EN GELUID
Zoals te verwachten varieert de kwaliteit van het beeld van filmpje tot filmpje. De meeste shorts zijn goed bewaard gebleven, op The Amputee na, omdat dat op video gedraaid is. Kleuren halen niet altijd het optimale niveau en vooral scherpte vormt een veel voorkomend probleem, maar de imperfectie van sommige beelden draagt net bij tot de kracht ervan. De soundtrack moet zelden dialogen weergeven, maar als die er zijn, klinken ze helder en verstaanbaar. Voor de trommelvliezen van de luisteraars is het goed dat er enkel een PCM stereospoor aanwezig is, want de volle Dolby Digital 5.1-behandeling had waarschijnlijk permanente gehoorbeschadiging opgeleverd.

EXTRA'S
De belangrijkste extra's zijn de Introducties (14 min.) van David Lynch bij elke korte film. Veel wijzer word je doorgaans niet van zijn woorden, maar het is fijn dat hij wat commentaar geeft bij zijn oude werk. Ook handig is de Kalibratietest waarmee je contrast en kleuren op je beeldscherm optimaal kan afstellen.

CONCLUSIE
The Short Films Of David Lynch zijn vooral leuk als je de oorsprong van zijn bevreemdende stijl wilt ontdekken, ook al moet je je daarvoor door een hoop saaie en/of pretentieuze momenten worstelen. Enkel The Amputee en vooral Lumière kunnen echter overtuigen als goede filmpjes. Beeld en geluid variëren in kwaliteit van rotslecht tot goed. Als extra krijg je voor elke film een inleiding door de cineast.