Charlie Kaufman behoort momenteel tot de top in de Verenigde Staten. Eerder leverde hij de scenario’s voor o.a. Being John Malkovich, Human Nature, Confessions Of A Dangerous Mind, Adaptation en Eternal Sunshine Of The Spotless Mind, stuk voor stuk indrukwekkende en vooral ongewone bezinningsoefeningen over de menselijke natuur in ongewone omstandigheden, draaiboeken waarin hij naar believen z’n hoofdpersonages kon manipuleren en confronteren met hun eigenaardigheden en/of hun aparte houding ten opzichte van de realiteit of liefst nog een tweede of een derde realiteit die ze zich inbeeldden of die zich door omstandigheden aan hen opebaarde. Of het voor Kaufman uiteindelijk allemaal duidelijk en beheersbaar was wat hij uit z’n pen liet vloeien is niet bekend, maar voor de kijker vormden zijn barokke verhalen in elk geval keer op keer een intellectuele uitdaging, vaak met een gevoel van opwinding en een lichte duizeligheid bij het verlaten van de bioscoop, maar voor hetzelfde geld met eentje van teleurstelling of verwarring wegens de complexe gelaagdheid en de soms nauwelijks te volgen verwikkelingen in de verhaallijnen.

 

 

Synecdoche, New York is Charlie Kaufmans regiedebut en dat heeft voor- en nadelen: hij hoeft geen toegevingen te doen aan een regisseur die zijn scenario naar eigen hand zet, anderzijds is er ook niemand die hem afremt of bijstuurt of die z’n ongebreidelde creativiteit en vindingrijkheid in goede banen leidt opdat het eindproduct, de film dus, voor een groot publiek bekijkbaar zou zijn. Het resultaat is in dít geval een indrukwekkende productie met een overrompelend productiedesign en schitterende acteerprestaties, maar met een loodzware regie en een voortgang die na een eerder klassieke introductie steeds ingewikkelder wordt, waarbij het element tijd na verloop van tijd volledig aan de kant wordt geschoven en Kaufman willekeurig in en uit de diverse verhaallijnen kan stappen, zich voor- en achteruit in de tijd kan bewegen en naar believen dubbelgangers en dubbelgangers van dubbelgangers van zijn personages kan creëren tot het tolt in het hoofd van de toeschouwer. Synecdoche New York is dan ook zonder enige twijfel een film die een tweede of zelfs een derde keer moet worden bekeken, met het gevaar dat – zoals in The Hours (2002) van scenarist David Hare en regisseur Stephen Daldy destijds – zelfs dan het scenario zijn geheimen niet helemaal prijsgeeft.

 

In Synecdoche, New York draait alles om Caden Cotard (Philip Seymour Hoffman), veertiger en toneelregisseur, zelfvoldaan maar naar eigen zeggen ondergewaardeerd, op het moment dat zijn versie van Death Of A Salesman in New York in première gaat. Z’n vrouw Adele Lack neemt zelfs niet de tijd om de eerste voorstelling bij te wonen, maar kondigt aan dat ze voor de opening van de tentoonstelling van haar miniatuurschilderijtjes voor een tijdje naar Berlijn verkast en dat ze dat liever zonder Caden doet. Exit Adele die de hypochondrie en de ziektekwaaltjes van haar echtgenoot niet langer verdraagt. Caden staat er nu alleen voor en dat valt niet mee, want hij ziet bloed in de wc-pot en ook z’n plas kleurt rood, hij krijgt gezwellen in z’n gezicht en later op z’n benen en de dokters sturen hem van het kastje naar de muur. Een belangrijke prijs levert hem de financiële middelen voor een nieuw groots project en Caden besluit om het leven zelf te verfilmen met zichzelf in de hoofdrol. We zien hem ziek in bed in de lente, vervolgens met een wandelstok op straat in de zomer, op zoek naar een locatie voor z’n nieuwe theaterstuk in de winter, z’n kennismaking met Hazel, het meisje van de theaterkassa waar Death of a Salesman opgevoerd werd en met Claire, de hoofdrolspeelster uit het stuk, die eveneens belangrijk wordt in z’n leven en hoe Caden ondertussen ouder wordt, grijzer en kaler. Regisseur Charlie Kaufman overbrugt moeiteloos dagen en maanden, zelfs jaren, want eer de film goed halfweg is zijn de repetities al 17 jaar aan de gang zonder dat er ooit sprake is geweest van een publieke voorstelling en heeft Caden Cotard in een leegstaande hangar half New York laten optrekken in hout en triplex om zíjn leven en dat van de figuren in zijn omgeving een eigen habitat te verschaffen. Tegen het einde van de film is Caden ongeveer tachtig jaar oud, heeft hij een dubbelganger van zich zelf in het leven geroepen en eentje van Hazel en van Claire, maar eveneens een dubbelgang van zijn dubbelganger, want de acteurs die hij inhuurt voor de rollen hebben natuurlijk hun eigen leven en krijgen invloed op de gang van zaken tijdens de repetities én op hemzelf: zo wordt Caden verliefd op de dubbelganger van Hazel en Candens dubbelganger op zijn beurt op de echte Hazel en haar dubbelganger…

 

 

Als u na een uur de touwtjes van de hoofdverhaallijn en van de verhalen in de verhalen in de verhalen nog stevig in handen hebt, dan bent u goed op weg om ook het laatste halfuur van Synechdoche, New York probleemloos uit te kijken; dan bent u wellicht klaar om in de voetsporen van Charlie Kaufman te treden, om scenario’s te schrijven die de Vlaamse film voor eens en voor altijd uit het moeras van de middelmatigheid halen en om met aangestoken toorts richting Hollywood te trekken voor de Oscar 2011 of 2012. Mocht dat niet zo zijn, dan gaat u zoals in het Monopoly-spel gewoon naar af en mag u een nieuwe kans wagen via een nieuwe kijkbeurt.

 

In tegenstelling tot zijn eerdere werk is Charlie Kaufmans Synecdoche, New York een moeilijke film en volgens nogal wat Amerikaanse critici is het een pretentieuze en gewild ingewikkelde productie die misschien wel uitdaagt, maar nauwelijks emotioneert en de toeschouwer finaal helemaal in de kou laat staan wegens een ondoordringbaar scenario, slappe dialogen en een haperende dramatische voortgang. Desondanks is Synecdoche, New York bij momenten heel erg grappig, met herkenbare levenswijsheid, verrassend effecten en een oersterke Philip Seymour Hoffman op wiens lijf dit scenario wel geschreven lijkt. Naast hem kunnen alleen Samantha Morton (als Hazel) en in iets mindere mate Michelle Williams (als Claire) overeind blijven.

Het kleurenpalet van deze film is zonder meer indrukwekkend met een voorkeur voor eerder donkere ensceneringen om de innerlijke gesteldheid van het hoofdpersonage op elk moment binnen handbereik te hebben via de visuele accenten. Grauw en bruin genieten de voorkeur en vooral in de panoramische opnamen van de omgebouwde hanger leidt dat tot spectaculaire effecten, een beetje à la Fritz Lang (Metropolis) anno 2008 en het is overduidelijk dat dat effect ook bewust is nagestreefd. Over het verouderingsproces van de personages zijn de meningen wellicht verdeeld: sommige acteurs zijn daar meer geschikt voor dan anderen; sommigen ogen ondanks vele lagen schmink en latex jonger dan hun collega’s, maar eigenlijk speelt dat in het (bijna) tijdloze universum van Charlie Kaufman nauwelijks een rol: de tijdlagen rollen over en door elkaar en terwijl Caden in de ene scène bijna kaal is, kan hij in het volgende fragment een wilde haardos hebben zonder één grijs haartje. Zoals dat van een dergelijk prestigeproject mag worden verwacht is de gebruikte master quasi uitstekend en de transfer idem dito. Soms een beetje edge enhancement, maar het zwart-witniveau is uitmuntend met behoud van alle details. Het geluid staat in 5.1 en DTS en de muziek van Jon Brion (Eternal Sunshine Of The Spotless Mind, 2004) doet precies wat van haar wordt verwacht, nl. de sfeer benadrukken. De speciale effecten zijn beperkt, want dit is vooral een dialoogfilm.

De Originele Bioscooptrailer.

Synecdoche, New York is eerder een arthousefilm dan een onderhoudende bioscoopfilm voor een breed publiek. De film vergelijken met Adaptation en Eternal Sunshine Of The Spotless Mind is onbegonnen werk wegens de veel ruimere opzet van het scenario en de veel hogere eisen die de regisseur aan zijn publiek stelt qua inleving- en voorstellingsvermogen. Deze productie heeft alles aan boord om in de komende jaren uit te groeien tot een grote cultfilm en is ze zonder meer een blijvende uitdaging voor arthousefilmliefhebbers.