Vier maanden na het Woodstock-festival wordt in San Francisco een gratis concert georganiseerd dat als Woodstock West de geschiedenis in moet gaan. Maar het loopt helemaal anders, want wat een voortzetting of een herhaling behoort te worden van het ondertussen legendarisch Love&Peace-concert in de buurt van New York, draait uit op een orgie van drugs, chaos en geweld waarbij minstens vijf doden vallen. Altamont 1969 is meteen het einde van de Summer of Love en van de Love Generation tout court.

 

Oorspronkelijk mikten de organisatoren op zo’n 20.000 fans, maar The Rolling Stones, op zoek naar een gepaste locatie voor een concertfilm, lieten bij monde van Mike Jagger weten dat ze het festival graag wilden besluiten met een spetterende show als apotheose van hun lange Amerikaanse concerttournee. Meteen bleek de afgesproken locatie, het Golden Gate Park in San Francisco, te klein en de onderhandelingen met Sears Point Raceway liepen met een sisser af. Uiteindelijk kwam een deal tot stand met de eigenaar van de Altamont Speedway die wat extra reclame voor zijn circuit best kon gebruiken. Op minder dan 24 uur werden het podium, de steigers en de trailers voor de vips op transport gezet en bij een temperatuur van -1° Celsius opgebouwd naast het racecircuit. Nog terwijl Stones-advocaat Melvin Belli met de eigenaar van de Altamont-racebaan onderhandelde over parkeerplaatsen voor 50.000 auto’s (hij zou uiteindelijk slechts 12.000 plaatsen beschikbaar stellen), de verzekeringspremie en de schoonmaak van het terrein achteraf, liepen er berichten binnen over tienduizenden muziekfans die zich in de richting van de festivalweide verplaatsten. Er daagden zo’n 300.000 mensen op, terwijl de voorzieningen (toiletten, catering, security, etc.) op nauwelijks 20.000 bezoekers berekend waren.

 

De organisatoren zaten met de handen in het haar en rekenden op dezelfde gemoedelijke sfeer die vier maanden eerder het Woodstock-festival voor een ramp had behoed, waarbij ze morele steun kregen van krullenbol Michael Lang, het lichtjes onverantwoord organisatorische brein achter het Woodstock-festival in Bethel, New York. Hun eerste zorg was de versterking van het kleine securityteam. Daarvoor werd een beroep gedaan op de Hell’s Angels California, die eerder met succes de veiligheid op concerten van The Grateful Dead hadden gegarandeerd. De Angels werd bier ter waarde van 500 dollar beloofd voor de begeleiding van de muzikanten naar het podium en het beveiligen van de concertuitvoeringen. Het Altamont-podium was wegens tijdgebrek evenwel niet afgeschermd met dranghekken en het was nauwelijks anderhalve meter hoog waardoor fans gemakkelijk tot bij de artiesten konden komen. De Angels stonden voor een onmogelijke opdracht en al tijdens het optreden van Jefferson Airplane in de vroege middag bestormden fans het podium en ontstonden er relletjes in de voorste rijen. Toen Grace Slick het concert stil liet leggen en de Angels verzocht om het kalmer aan te doen, kwam het tot een woordenwisseling met de bandleden en kreeg bandleider Marty Balin een ferme tik tegen het hoofd. De rest van de dag bleef het vrij rustig in de buurt van het podium, maar na het donker, toen het concert van The Rolling Stones een aanvang nam, werd de sfeer opnieuw grimmig en kort na het inzetten van Sympathy for the Devil (derde nummer van hun playlist), brak er voor het podium een gevecht uit tussen toeschouwers en Angels. Mick Jagger onderbrak z’n optreden, deed een oproep tot kalmte en dreigde ermee definitief op te stappen. Tijdens Under my Thumb trok vooraan in het publiek een jonge zwarte een revolver en werd door een Hell’s Angel met een mes doodgestoken. Op het podium had men van het incident alleen maar de contouren op kunnen vangen. Het concert ging gewoon door terwijl het lijk werd afgevoerd.

 

Na het concert werden drie mensen doodgereden tijdens de chaotische uittocht en moest één bezoeker z’n bad trip met de dood bekopen. En om u een idee te geven over de amateuristische aanpak van de hele affaire: Stones-roadmanager Sam Cutler - door velen de dag na het concert aangewezen als hoofdverantwoordelijke voor het gewelddadige optreden van de Hell’s Angels - deed via radio KSAN een beroep op vrijwilligers om te helpen bij de nazorg op het festivalterrein. Hij had precies 15 mensen ter beschikking om het podium en de steigers af te breken, de trailers naar San Francisco te brengen en de tientallen tonnen afval op te ruimen, want volgens het contract moest ook de allerlaatste sigarettenpeuk worden verwijderd om schadeclaims vanwege racebaaneigenaar Dick Carter te vermijden.

 

Gimme Shelter, de geplande concertfilm over de 1969-tournee van The Rolling Stones na 2 jaar concertstilte en drie jaar sinds hun laatste bezoek aan de States, werd op die manier het verslag van een gedoemd monsterconcert en een afschuwelijke moord. De regisseurs David Maysles, Albert Maysles, Charlotte Zwerin stonden erbij en het lijkt er bij momenten op alsof ze de bui ruim op voorhand zagen hangen, want in plaats van hun camera’s op de artiesten te richten, hebben ze vooral oog voor wat zich in de voorste rijen op de festivalweide afspeelt. Dat leidt ertoe dat de concertfilm in twee delen uiteenvalt. Eerst krijgen we de Stones in de studio te zien tijdens het bekijken van de footage van hun optreden in Altamont en het beluisteren van de vier uur durende uitzending over het onderwerp van Radio KSAN de dag nadien, aangevuld met een aantal live takes uit hun concert in Madison Square Garden, fragmenten uit een interviewronde voor de New Yorkse pers en een sfeerbeeld van de fotosessie met Charlie Watts voor de cover van Get Your Ya-Ya’s Out. Allemaal boeiend materiaal, maar inmiddels hebben de regisseur ook de toon gezet via fragmenten uit het radio-interview met de Oaklandse Hell’s Angel Sonny Barker die vanaf het podium een bevoorrechte getuige was van wat er zich in de loop van de dag allemaal voor z’n ogen afspeelde. Vervolgens komt Melvin Belli in beeld, de Amerikaanse zakenadvocaat van The Rolling Stones, een blaaskaak zoals ze die alleen in de States kweken en die ogenschijnlijk zijn 15 minutes of fame beleeft nu de camera’s op zijn persoontje gericht zijn. Hij lijkt de maan aan de duivel te zullen verkopen en gebruikt daarvoor slijmerige praatjes die we meestal met die van plakkerige stofzuigerverkopers uit de late jaren vijftig associëren. Ondertussen krijgen we vanuit een helikopter een indruk van de omgeving van het Altamont-circuit en van de oneindige sliert geparkeerde auto’s langs de smalle toegangsweg tot het terrein. Ike & Tina Turner en de Flying Burrito Brothers zien we in één van hun beste nummers resp. in Madison Square Garden en op het Altamont Free Concert. Jefferson Airplane krijgt het aan de stok met de Angels en breekt z’n optreden vroegtijdig af. Als de camera’s inzoomen op het publiek, wordt het duidelijk dat hier wellicht niet minder drugs en alcohol worden gebruikt dan vier maanden eerder in Bethel, maar dat iedereen vooral z’n uiterste best doet om nog voor de echte aanvang van het free concert stomdronken of stoned over het terrein te struinen.

 

Wat volgt is één lang verslag over de gebeurtenissen in de voorste rijen: de Angels zitten op de rand en duwen opdringerige fans hardhandig terug in de massa. Af en toe krijgt iemand een ferme mep op z’n kop. Een zwaarlijvig en compleet naakt meisje baant zich een weg door de massa richting podium en wordt door een paar Angels met veel machtsvertoon afgevoerd. Later zal blijken dat ze het probleem hebben opgelost door de vrouw bewusteloos te slaan. Mick Jagger betreedt uiteindelijk het podium, maar het is hem aan te zien dat hij er niet gerust in is: de menigte is woelig en de sfeer is vijandig. Er wordt geduwd en getrokken en de Angels op de rand van het podium hebben hun handen vol met oververhitte jonge dames die per se Mick Jagger aan willen raken. Die pirouetteert handig tussen Angels en fans door, maar moet na een tijdje vaststellen dat de zaak helemaal uit de hand loopt: uitgerekend de rebelse en door de goegemeente uitgespuwd Londense rocker geeft voor het oog van de camera een uniek staaltje van geïmproviseerde crowd control weg. Ondertussen staan bij de toeschouwer/kijker de nekharen overeind, want ondanks het feit dat de afloop bekend is, is dit geen gemakkelijk stukje film om rustig van op de bank te bekijken. De regisseurs inserten tussendoor opnamen van de Stones die in de montagestudio naar hetzelfde materiaal zitten te kijken, machteloos en niet begrijpend, net zoals u en ik. En dan moet het hoogtepunt nog komen en wellicht is dat precies de reden waarom dit drama meer dan veertig jaar na datum nog steeds tot de verbeelding spreekt, terwijl het vertrappelen van 11 mensen op een concert van The Who in Cincinnati precies tien jaar later (1979) al lang vergeten is.

 

 

Gimme Shelter is een documentairefilm die beslist niemand onverschillig laat, niet alleen omdat er mensenlevens mee gemoeid zijn, maar ook omdat de autoriteiten niet ingrepen en het concert verboden, en omdat duidelijk wordt dat in die zgn. heerlijke late jaren zestig reclame en financieel gewin al een stevige greep hadden op de gang van zaken in de maatschappij, zelfs op die van de zgn. tegen- of alternatieve cultuur, maar misschien verschilt die uiteindelijk niet zo veel van wat we vaak op een misprijzend toontje de gevestigde maatschappij noemen, tenzij in stijl.

 

Line-up van het Altamont Free Concert:

Santana

Ike & Tina Turner

The Flying Burrito Brothers

Jefferson Airplane

Crosby, Stills, Nash & Young

The Rolling Stones

 

1. Jumpin’ Jack Flash

2. Satisfaction

3. Honky Tonk Woman

4. Street Fightin’ Man

5. Sympathy for the Devil

6. Under My Thumb

 

In de loop van de documentairefilm krijgt u ook nog fragmenten te horen uit o.a. Wild Horses en Little Annie en andere live versies van Jumpin’ Jack Flash en Honky Tonk Woman.

 

De originele opnamen (de gemiddelde kwaliteit kan u controleren in de bijgeleverde trailers uit die tijd) zijn grondig gerestaureerd en geremasterd: alle vuiltjes en beschadigingen zijn verwijderd, maar vooral de helderheid, de scherpte en de kleuren zijn er spectaculair op vooruit gegaan. In de trailers is het fragment over de Angels die met hun motoren naar het podium rijden wazig en grauw van kleur en hetzelfde geldt voor de beslist veel betere opnamen van Charlie Watts tijdens de fotosessie voor Get Your Ya-Ya’s Out. In de gerestaureerde versie heeft het fragment met de Angels weer diepte en kleur gekregen en het fragment met Watts en de ezel is weliswaar iets korreliger geworden, maar lijkt veel scherper en de figuren komen ook beter uit tegen de achtergrond die we nu net als op de hoes ervaren als lichtblauw van kleur. In tegenstelling tot wat de hoes van de dvd vermeldt, staat het materiaal niet in 1.78:1, maar in het originele 1.33:1-formaat. Voor het geluid is een even grote inspanning geleverd: kraakjes en ruis zijn zo goed als maar mogelijk weggewerkt en de oorspronkelijke tapes zijn voor de gelegenheid gemixt voor een 5.1-versie. We kunnen deze versie jammer genoeg niet vergelijken met de toenmalige op de vhs, maar wat The Rolling Stones in 1970 in Madison Square Garden presteerden, mag vandaag nog altijd gehoord worden.

 

Voor de liefhebbers is er een Commentaartrack van de regisseurs Albert Maysles, Charlotte Zwerin en hun medewerker Stanley Goldstein, vervolgens ruim 23 minuten Behind the Scenes Footage, 90 minuten Fragmenten uit de vier uur durende Radio SKAN-uitzending (zonder beeld en zonder ondertitels, maar wel interessant en boeiend), de gerestaureerde én de beide oorspronkelijke Trailers van de film en de Filmografieën van Albert Maysles en Charlotte Zwerin (tekst).

 

Gimme Shelter is zonder discussie één van de interessantste concertfilms die ooit is gemaakt. Opdrachtgever Warner had beslist een ander promotioneel product voor ogen, maar de gebeurtenissen op de Altamont Speedway beslisten daar anders over. Het resultaat is een verslag uit de eerste hand dat in vier decennia niets van zijn frisheid en directheid heeft verloren. Mede door de inspanningen om het oude beeldmateriaal en de geluidtrack te remasteren en te restaureren, is Gimme Shelter toch ook een beetje een portret van één van ’s werelds grootste rockbands op het hoogtepunt van z’n creatief kunnen. In-druk-wek-kend gewoon.