De moslima en fotojournaliste Grace (Jasmin Tabatabai) wordt door terroristen verplicht om een opname te maken van haar Iraakse gids terwijl die voor haar ogen in het hoofd wordt geschoten. Op hetzelfde moment gaat in een klein dorpje in de hoge Andes in Peru een processie uit ter ere van de H. Maagd. Bij het verlaten van de kerk struikelt de drager Omar op de trappen en komt het Maria-beeld met een harde klap op de straatstenen terecht. Dat voorspelt niet veel goeds, het begin van heel veel onheil, ongeluk en tegenslag, vooral voor de jonge Saturnina (Magaly Solier) die op het punt staat te trouwen. Als verzorgster van alles wat met de kerk te maken heeft, kan ze alleen maar in het huwelijk treden op voorwaarde dat het beeld van de H. Maagd op z’n plaats staat. Dus wordt een specialist ter plekke gebracht om de brokstukken ineen te lijmen. Aan de andere kant van de aardbol besluit Grace om nooit meer foto’s te maken. Max (Livier Gourmet), haar echtgenoot, probeert haar op andere gedachten te brengen, net voor z’n vertrek naar Peru, alwaar hij als arts in een veldziekenhuisje voor oogaandoeningen werkt. Maar Grace krijgt een depressie, sluit zich af voor de buitenwereld en lijdt in stilte.

 

Saturnina’s toekomstige echtgenoot begint aan een lange klim naar de top van de heilige berg om er water (in de vorm van een ijsblok) te halen waarmee de bruid vóór haar huwelijk wordt gezuiverd. Hij zal tijdens de afdaling overlijden. De voortekenen waren al niet echt goed bij z’n vertrek, want Omar bloedde bij het afscheid uit z’n neus. In het veldziekenhuis stelt men in dezelfde periode een dramatische toename van het aantal oogaandoeningen vast. Alle patiënten komen uit Turubamba, het dorp van Saturnina en Omar, waar de vrachtwagens van een goudwinningbedrijf, een Amerikaanse-Peruaanse joint venture in samenwerking met de Wereldbank, dag en nacht aan- en af rijden met hun geheimzinnige lading. Blijkt dat een vrachtwagen op z’n tocht door de dorpskom een lading kwik heeft verloren. De indianen die het goedje herkennen als vloeibaar zilver, vangen het in kleine flesjes op en koesteren het als een juweeltje onder hun oorkussens. Omar is het eerste slachtoffer van de kwikdampen die onherroepelijk lijden tot felle jeuk, huiduitslag, braakneigingen, slapeloosheid, blindheid en ev. zelfs de dood. Tijdens een opstootje tussen het medisch team van het veldziekenhuis en de inwoners van Turubamba – ze noemen het een gringoziekenhuis en verwijten de artsen medeplichtigheid – wordt de vierkoppige crew met stenen bekogeld. Max overlijdt quasi ter plaatse. Het bericht over z’n overlijden bereikt Grace in het verre België op het moment dat Saturnina op de markt van Turubamba geconfronteerd wordt met het lijk van haar beminde Omar. Grace geraakt nog dieper in de put, maar Saturnina maakt een vuist en wil zich wreken of tenminste voorkomen dat de milieumisdaad in de doofpot gaat. Samen met de inwoners zet ze een verzetscampagne op touw en probeert ze het bedrijf én de overheid te dwingen om schuld te bekennen en de bevolking schadeloos te stellen. Saturnina is zelfs bereid om haar eigen leven op te offeren voor de goede zaak…

 

Altiplano van het regisseursduo Peter Brosens (Leuven, 1962) en Jessica Woodworth (Hong Kong, 1971) is een zeer bijzondere film die heel erg afwijkt van wat we als publiek van dergelijke producties verwachten. Wat in principe de verfilming is van een waargebeurde milieuramp die in 2000 het dagelijkse leven in Choropampa in de Peruaanse hoge Andes op z’n kop zette toen de vrachtwagen van een door Amerikanen gerunde goudmijn ruim 150 liter kwik verloor (het bedrijf had het over max. 10 liter) en de hele bevolking werd vergiftigd, wordt door Brosens en Woodworth uitgewerkt tot een indrukwekkende visuele productie waarin religieuze symbolen, bijgeloof, traditie en verzet zich moeiteloos vermengen. Het resultaat is geen sociaal-maatschappelijk kritische film, noch een harde sociaal-realistische confrontatie met een bevredigend slot, maar een surrealistische fabel waarin fictie en realiteit elkaar ontmoeten, met respect voor de Europees-Indiaanse erfenis van de Peruaanse samenleving en de voorouderlijke gebruiken en riten die naast het door de Spanjaarden opgedrongen katholicisme zijn blijven bestaan. Zo is de tocht van Omar naar de heilige berg uiteraard apart naar ons gevoel, maar hetzelfde geldt voor twee figuren uit de oude Indiaanse cultuur, nl. zon en maan, die sinds meer dan 500 jaar de H. Maagd op haar tocht door de dorpen van de hoge Andes begeleiden. De maan als zegenende kracht over de oogst, de zon als brenger van warmte en licht. Omdat het Maria-beeld niet terugkeert naar de kerk, zitten de beide figuren dagenlang onder het stenen crucifix op het marktplein en wachten er geduldig tot de amateurbeeldhouwer de brokken heeft gelijmd.

Ook de geesten spelen een heel belangrijke rol in de hoge Andes. Ze zijn onlosmakelijk verbonden met het landschap en met de mensen die er wonen en ze spelen er ook nu nog een actieve rol in het alledaagse leven. Brosens en Woodworth geven de geesten - gemaskerde figuranten gewapend met een zwaard of een trompet – een plaats tussen de hoofdrolspelers. Omar ziet ze niet meer, want hij is bijna op het einde van zijn krachten met de zware ijsklomp op z’n rug en Grace, die uiteindelijk naar Peru is afreist om er te rouwen over de dood van haar echtgenoot Max, zij ziet ze evenmin, want ze is in gedachten nog altijd in Irak op die bewuste dag. Het opstellen van mythische en christelijke symbolen (onder de vorm van gemaskerde figuranten) heeft iets van het werk van Ensor, gecombineerd met elementen uit het oosterse schimmenspel, en is wat Altiplano betreft een zeer directe terugkoppeling naar de wereld van de beide bedenkers en makers van de productie.
 
 

Eén van de opmerkelijkste assets van Altiplano is de prachtige cinematografie van Francisco Gózon (Venezuela, 1964). Hij brengt niet alleen de verschillende decors prachtig in beeld – van de drukkende en een beetje macabere sfeer in een abdijruïne in Wallonië tot de hemelsmooie landschappen in de hoge Andes – hij geeft ze ook symboolwaarde, meestal met betrekking tot de gemoedstoestand van de beide hoofdpersonages Grace en Santurnina. Z’n verstilde opnamen scheppen ruimte voor contemplatie en bezinning en ze leggen de basis voor het gezapige tempo van de film dat synchroon loopt met het leeftempo in Turupampa, dat fel contrasteert met de jachtige – en als vijandig ervaren - drukte van de voortdurend passerende vrachtwagens van de goudmijn.

Voor de acteerprestaties deden de beide regisseurs een beroep op een gemengde cast van professionals en amateurs. Onze Waalse landgenoot Olivier Gourmet (Le Fils, 2002; L’Enfant, 2005) is beslist het bekendste gezicht uit deze productie. Jasmin Tabatabai (Grace) spreekt wellicht minder tot de verbeelding, maar in Duitsland is zij als een gevierde actrice (Vier Minuten, 2006; Elementarteilchen, 2006) en in Altiplano neemt zij de zeer zware rol van een depressieve fotografe voor haar rekening, waarmee ze haar grote talent bewijst. De Peruaanse Magaly Solier (La Teta Asustada, 2009) is zonder meer indrukwekkend als het eenvoudige dorpsmeisje dat haar lichaam offert voor de goede zaak. De sterfscène, die nog het meest weg heeft van een doek van de 19^de eeuwse Franse schilder Théordore Géricault, brengt ze als een fragment uit een Griekse tragedie met een mix van realisme en slapstick. Maar die keuze ligt voor de hand, want Saturnina zit voor de kleine videocamera die Max tijdens de bekogeling door de dorpelingen uit de hand is gevallen en dus is de buitenwereld straks getuige van haar dramatische besluit om met haar leven te protesteren tegen de vervuiling en verontreiniging van haar maagdelijke geboortegrond.


 

Technisch is deze dvd zo goed als perfect. De kleuren zijn mooi en scherp afgelijnd, het zwartniveau is in orde en van ongerechtigheden is totaal geen sprake.

De geluidsband is veelzijdig, maar vooral verstild, met een kippenvelversie van het Stabat Mater in het Arabisch en voor de rest instrumentale en koormuziek die het midden houdt tussen Zuid-Amerikaans religieuze muziek uit de zeventiende eeuw en à la Hans Zimmer uit Gladiator.

 
EXTRA’S

Op disk twee krijgt u de 11 minuten durende documentaire El Camino del Tiempo van Peter Brosens over de overvloedige alcoholconsumptie van de inheemse Ecuadoriaanse bevolking, waardoor volgens de hoestekst de mensen als via een rivier dichter bij de wereld van de geesten gebracht wordt. Belangrijkste bijdrage is evenwel de 75 minuten durende documentaire Choropampa, waarin verslag wordt uitgebracht over de echte kwikverontreiniging van een aantal plekken in de hoge Andes. We zien de strijd van de burgemeester om gerechtigheid, ook al vindt hij nauwelijks gehoor bij de (corrupte) overheid en al helemaal niet bij het bedrijf dat verantwoordelijk is voor de illegale lozing. Ook de rol van de Wereldbank komt ter sprake, want als minderheidsaandeelhouder (10 procent) is ook deze gerenommeerde internationale instelling niet bereid om schuld te bekennen, wat de Derdewereldkritiek kracht bijzet als zou de Wereldbank louter een instrument zijn in de handen van het Amerikaanse Imperialisme. De makers (E. Cabellos & St. Boyd) hebben vooral in 2001 en 2002 in Choropampa gefilmd ten tijde van de autowegblokkade. De politieke kant van de affaire wordt verteld via nieuwsitems, officiële communiqués van de Peruaanse overheid en de Amerikaanse multinational Newmount en fragmenten uit Altiplano. Het gaat om een indrukwekkend document dat jammer genoeg niet in het Nederlands is ondertiteld (wel in het Spaans en het Engels waar nodig, met Engels commentaar).

 

In de Making Of Altiplano (31 min.) komen vooral Peter Brosens en Jessica Woodworth aan het woord. Ze vertellen over hun jarenlange interesse voor de Derde Wereld – samen maakte ze de in 2006 zeer goed ontvangen film Khadak – en hun betrokkenheid bij de milieuramp in de hoge Andes. De aandacht wordt gevestigd op de parallellen tussen Grace en Santurnina en de keuze om van Altiplano een magisch-realistische film te maken. Voort zijn er nog Foto’s van Carl De Keyzer die ook de foto’s in de film voor zijn rekening nam en om af te sluiten de Originele Bioscooptrailer.

 

Altiplano van het duo Brosens-Woodworth is een bloedmooie productie waarin christelijke symbolen, Indiaanse gebruiken en riten, magie, superstitie, het lot van twee vrouwen en een vreemde milieuramp een magisch-realistische, dramatische en poëtische catarsis krijgen in het dorpje Turubamba in de hoge Andes na een ongeluk met een Maria-beeld tijdens de jaarlijkse processie. Technisch is de productie perfect. De uitgebreide en inhoudelijk boeiende bonussectie is zo waar langer dan de film zelf. Alleen jammer dat niet alle bijdragen Nederlands ondertiteld zijn. Altiplano is een aanrader voor liefhebbers van het werk van de Colombiaanse auteur Gabriel García Márquez en geestesverwanten.