De Londense componist Michael Nyman geniet bekendheid wegens z’n soundtrack voor Peter Greenaways The Draughtman’s Contract (1982), maar hij scoorde een internationale hit met z’n filmmuziek voor Jane Campions The Piano (1992), de beste verkochte soundtrack ooit. De composities van Nyman zijn in beide films zeer opvallend aanwezig, niet als achtergrondmuziekjes, maar als essentieel onderdeel voor het bepalen van sfeer en toon van wat de toeschouwer op het witte doek te zien krijgt. Schaamteloos en moedig noemde de kritiek z’n soundtracks destijds wegens het gebruik van diverse muzikale stijlen in combinatie met composities waarin de Engelsman onbekommerd citeert en recyclet uit het werk van de klassieke meesters, met een voorliefde voor Mozart, Purcell en Haendel, wier melodieën, harmonieën en ritmes hij demonteert om de onderdelen vervolgens via repetitieve en minimalistische weg als nieuwe muziek de wereld in te sturen. Ik creëer vooral mooie muziek, zegt hij daarover. Maar Nyman heeft sindsdien niet stilgezeten, want behalve filmmuziek (o.a. Man On Wire, 2008) schreef hij vioolkwartetten en opera’s, werkte hij samen met o.a. Alexander Balanescu en in 2009 stelde hij z’n eerste videofilm voor, waarvoor hij uiteraard zelf de muziek componeerde. Het succes van mijn score voor The Piano heeft mijn carrière een enorme boost gegeven, bekent hij aan regisseur Sylvia Beck en volgens zijn collega’s van The Michael Nyman Band is z’n stijl sindsdien persoonlijker geworden met heel veel ruimte voor experimenten, zonder dat z’n muziek atonaal klinkt.
 

 

Nyman volgde een opleiding aan het muziekconservatorium van Londen en verdiende nadien 12 jaar lang de kost als muziekcriticus en musicoloog. De atonale muziekstijl uit in de jaren zestig lag hem niet en hij kreeg interesse voor wat hij als eerste minimalist music noemde en waarover hij verslag uitbracht in het standaardwerk Experimental Music: Cage and Beyond. Na een ontmoeting in het begin van de jaren zeventig met Steve Reich, die hem aanmoedigde om z’n eigen weg te gaan, begon Nyman vanaf 1976 te componeren en stichtte hij z’n eigen band, naar eigen zeggen om een zo luid mogelijk geluid voort te brengen zonder het gebruik van versterkers. In 1977 schreef hij Re Don Giovanni, een reeks variaties op 16 maten uit Mozarts Opera, waarin de typische Nyman-componeerstijl voor het eerst ten gehore gebracht wordt: citaten uit de muziekgeschiedenis, een avant-gardistische vormgeving en een aanstekelijk ritme. Bovendien heeft Nyman een voorliefde voor de wat bevreemdende combinatie van saxofoon, fluit, koper, piano, vioolkwartet en basgitaar, waarmee The Michael Nyman Band tijdens liveconcerten voor overrompelende effecten zorgt.
 

 

Regisseur Sylvia Beck maakt van Michael Nyman – Composer in Progress een boeiend portret van één van de toonaangevende moderne componisten van onze tijd. Na een kort carrièreoverzicht gaat de aandacht naar de muziek die Nyman schreef voor The Draughtman’s Contract, waarmee hij een eerste keer de aandacht trok bij een groot publiek. Vervolgens volgt ze hem op een reis naar Polen waar hij op zoek gaat naar informatie over zijn grootouders die in 1905 definitief naar Groot-Brittannië emigreerden. De invloeden van volksmuziek en klezmer op z’n eigen compositiestijl wijdt Nyman aan de muziek waarmee hij in zijn jeugd in de schoot van z’n joodse familie geconfronteerd werd. Een bijna toevallige ontmoeting met Steve Reich is de aanleiding voor het relaas over hoe de Amerikaanse minimalist z’n Britse collega motiveerde om zelf te componeren. Uiteraard wordt er ook aandacht besteedt aan de soundtrack voor The Piano, mét filmfragment en vervolgens krijgt de toeschouwer een indruk van Nymans composities voor The Orge waarvan de opnamen met The Michael Nyman Band in beeld gebracht worden. Het gaat om een moeilijk en ingewikkeld werkstuk met minimalistische ambities dat het uiterste vergt van de muzikanten, vooral van de trompettisten en klarinettisten die na een concert van Nyman vaak met bebloede lippen het podium verlaten.
 

 

Het succes van de filmscore voor The Piano bood Michael Nyman nieuwe mogelijkheden als muzikant en componist en liet hem zelfs toe om z’n interesse naar andere terreinen te verleggen. Het resultaat is z’n film Witness I, een collage van impressies die hij op diverse plaatsen op de wereld op foto en video vastlegde, uiteraard met een eigen nieuwe muziektrack. De prent gaat in première op een tentoonstelling van Nymans fotowerk en wordt vergezeld van een prachtig fotoboek. Vervolgens brengt de regisseur een fragment uit Nymans Dubbelconcert voor Saxophone en Cello, een portret van het optreden van The Michael Nyman Band op het Michael Nyman-Festival in Groningen en als kers op de taart het optreden van het gezelschap op de BBC Proms in de Londense Albert Hall (overigens in niets te vergelijken met onze Night of the Proms voor overjarige Britse en Amerikaanse artiesten), dat Nyman zelf de grootste eer uit z’n carrière noemt.

 

Tussendoor praat de Londenaar over zijn composities, zijn stijl en hoe die in de loop der jaren is geëvolueerd. Z’n medewerkers uit The Michael Nyman Band komen regelmatig aan bod om commentaar te leveren op Nymans manier van werken, de moeilijkheidsgraad van z’n composities en de wijze waarop hij met de bandleden omgaat. Vooral z’n werklust en doorzettingsvermogen blijken z’n medewerkers te begeesteren, waardoor elke nieuwe en schijnbaar onspeelbare compositie van zijn hand uiteindelijk toch uitgroeit tot een nieuw pareltje aan de kroon.
 

 

Tijdens de documentaire hoort u fragmenten uit volgende composities:

1977 In Re Don Giovanni

1982 The Draughtman’s Contract

1985 String Quartet No. 1

1986 The Man Who Mistook his Wife for a Hat

1988  String Quartet No. 2

1989  The Cook, the Thief, his Wife and her Lover

1990  String Quartet No. 3

1993 The Piano

1995 String Quartet No. 4

1997 Double Concerto for Saxophone and Cello

1999 The End of the Affair

2000 Facing Goya

2001 The Claim

2003 Man and Boy: Dada

2005 The Libertine

2009 The Musicologist Scores

Deze documentaire is in 2010 gemaakt en dat betekent dat de beeldkwaliteit zo goed als uitstekend is, behalve in de korte homevideo’s van Nyman als kind en als jonge volwassene. Het geluid staat in stereo en is precies wat deze documentaire nodig heeft.
 

Geen

 

Wie zijn muziek in huis haalde naar aanleiding van het grote succes van The Piano, die is met een beetje geluk nieuwsgierig genoeg om de maker van de bloedmooie soundtrack, de Engelsman Michael Nyman, te leren kennen en dat kan, want regisseur Silvia Beck heeft de componist kunnen strikken voor een samenwerking die resulteert in een interessant en boeiend, zij het misschien voor sommigen onder u wat té conventioneel portret. U krijgt evenwel een mooi overzicht van het werk van Nyman, inclusief z’n foto’s en z’n video-opnamen. Jammer genoeg geen Engelse of Nederlandse ondertitels, wat uiteraard essentieel is om Arthaus Musik-materiaal toegankelijk te maken voor een ruimer publiek in onze contreien.