FILM
De oude, kranige Christina (Maj-Doris Rimpi) wordt door haar zoon (Olle Sarri) ei zo na manu militari meegesleurd naar de begrafenis van haar zus Njenna. Het is al vanaf het begin duidelijk dat Christina niet zo'n aardige herinneringen over heeft gehouden aan haar jeugdjaren, en in plaats van een vernieuwde kennismaking met haar geboortestreek, Lapland, blijft ze nog liever stug in haar hotelkamer kniesoren.




In een flashback zien we hoe Christina als kind eigenlijk Elle-Marja (Lene Cecilia Sparrok) heette, en dat de socio-culturele omgeving de jonge talenten van het intelligente meisje fnuikt, is zowat het understatement van het jaar. De Sami, die denigrerend Lappen worden genoemd, zijn ei zo na in de ogen van de Zweden Untermenschen, en het feit dat enkele antropologen van de universiteit van Uppsala die nog geloven in frenologie, met regelmaat van de klok worden uitgestuurd om de schedelinhoud van de kindjes te meten, die poedelnaakt voor hun leeftijdsgenoten moeten paraderen, werkt die vooroordelen alleen maar in de hand. Sami zijn dom, lui, stinken, hebben significant minder hersens en zijn alleen maar goed om rendieren te hoeden. Dat is zo ongeveer in een notendop de geschiedenis van het volk. In het gesegregeerde onderwijs leren ze net voldoende om de almachtige aan te kunnen roepen én hun vingers niet in het stopcontact te steken, gesteld dat ze ooit al in hun leven een stopcontact zullen zien. Als Elle-Marja tegen haar lerares (Hanna Alström, Kingsman - The Secret Service) verkondigt dat ze ook lerares wil worden, wordt ze nét niet vierkant uitgelachen. Elle-Marja blijft niet bij de pakken zitten: ze verruilt haar Samikleren voor een leuk kleedje en zoekt in een naburig dorp het gezelschap van de jongens op. Ze windt zelfs een zekere Niklas (Julius Fleischanderl) zonder moeite om haar vinger en nodigt ongeveer zichzelf uit om bij hem in Uppsala te komen wonen. Dat is evenwel buiten haar zusje Njenna (Mia Erika Sparrok) gerekend, die zich niet alleen in haar lot berust, maar Elle-Marja ook nog eens gaat verklikken bij haar ouders. Daarmee is de kous echter nog niet af, want als Elle-Marja zich eenmaal iets in haar hoofd heeft gehaald...




In toeristische folders van Zweden, waarin Lapland wordt omschreven als een ongerepte parel waar de mensen nog één zijn met de natuur, wordt er met geen woord gerept over het feit dat de Sami lang werden beschouwd als tweederangsburgers. De schoonheid van de decors en het ongerepte spel van de twee Sami-zusjes, die de illusie van peis en vree in stand houden, botst keihard met de manier waarop Elle-Marja moet vechten voor menselijke erkenning - een pestkop brengt ergens in de film een wonde aan haar oor aan die erg veel wegheeft van de manier waarop vee wordt gemerkt. De oudere Elle-Marja, die erop staat Christina genoemd te worden, heeft duidelijk gebroken met haar verleden, maar ze wordt erdoor ingehaald. De hedendaagse Sami worden door de bevolking nog altijd een beetje raar bekeken: ze leven nog steeds als nomaden in een tent, maar maken nu de wegen onveilig op sneeuwscooters. Regisseur Amanda Kernell - zelf half Sami - kiest voor de confrontatie, schreeuwt van de daken dat het kleurrijke, in harmonie levende volk alleen maar bestaat in toeristenbrochures, en trekt fel van leer tegen de geïnstitutionaliseerde discriminatie van het nomadenvolk die welig tierde in de jaren 30, en dit in een verhaal dat grotendeels gebaseerd is op de ervaringen van haar eigen grootmoeder. De scène waarin de kinderen van de klas aan een biologisch onderzoek worden onderworpen om aan te tonen dat het écht wel een gedegenereerd volk is, is ongemakkelijk en hard. Bovendien was de uitsluiting eerder onderhuids, want Sami verschillen qua huidskleur nauwelijks van de rest van de Zweden (wat de kleurkaart van de bioloog in de film ook mag beweren).




Een deel van de film wordt ook in het Sami gesproken, wat een uitdaging is, aangezien er heden ten dage nog maar zo'n 500 native speakers overblijven. De autenticiteit komt het alleszins ten goede; in interviews bevestigt Kernell dat inderdaad nogal wat Sami afkerig zijn van hun eigen roots, en er al het mogelijke voor doen om niet met hun eigen cultureel erfgoed te worden geassocieerd. Een beetje publiciteit is overigens altijd mooi meegenomen: Amanda Kernell verscheen op het filmfestival van Venetië in traditionele Sami-klederdracht. Elle-Marja staat symbool voor het onderdrukte volk dat beschaamd is over de eigen heimat, en het mag duidelijk zijn dat ze ondanks haar aversie er niet in slaagt om de banden met haar afkomst volledig te verloochenen, wat in de eindscène duidelijk wordt, ook al hebben haar zoon en kleindochter niet langer de minste affectieve band met de cultuur van hun voorvaderen.

Dat is ook meteen de zwakte van de film: we zien maar een heel klein fragmentje in Elle-Marja's coming of age-verhaal, en de apotheose, waarin de oude dame wordt ingehaald door de natuurpracht van haar eigen land, komt vrij gratuit over, zeker als we ongeveer een hele film lang diets worden gemaakt dat alle narigheid die de jonge Elle-Marja overkomt, terug te brengen is tot haar afkomst, waar ze zich met vuur tegen afzet. De manier waarop de zussen Lene Cecilia en Erika Sparrok gestalte geven aan de kibbelende zussen, wekt echter bewondering voor de casting; amateur-actrices-in-spe vinden die dan ook nog eens vloeiend Zuid-Saami moeten kunnen spreken is allerminst evident. Amanda Kernell was er zelfs in geslaagd om een gezin met drie dergelijke zussen te vinden, maar ze kon er maar twee gebruiken. Kernell werkt zowel met niet-professionele acteurs als met dieren, en waar dergelijke producties nogal eens plegen uit te draaien op een ramp, weet zij de regieteugels van haar auteursfilm sterk in de hand te houden.




BEELD EN GELUID
Sameblod is een film waarin de harde, rauwe werkelijkheid dient te worden getoond, en de regisseur kiest volop voor een mooie en harde natuur, gecombineerd met eerder vuile, groezelige en modderige plaatjes die zo ver mogelijk af staan van de trotse Sami in kleurrijke klederdracht uit de vakantiebrochures. Voor een film met zonnige stranden raden we u alleszins eerder Baywatch aan. De kleuren zijn evenwel stabiel en het beeld vertoont voldoende scherpte, alhoewel Cinemien spijtig genoeg heeft geopteerd voor een singlelayerdisk. Hier en daar komt een klein compressie-artefactje om de hoek piepen. De geluidstrack is uitgevoerd in zowel een Dolby Digital 5.1-uitvoering als een Dolby Surround 2.0-track. Over veel dynamiek beschikt de track niet - de enige luidere scène is er één waarin de oudere Elle-Marja zich in een hotel een weg baant door een meute feestvierders - maar een film als deze vraagt daar ook niet om. De typische keelgezangen - yoiken, als u bekend bent met de term - nemen slechts een kleine plaats in, want Elle-Marja heeft er ostentatief het schurft aan. De kans dat u snel een andere film zal tegenkomen waarin deels Sami wordt gesproken, is eerder klein, tenzij Amanda Kernell nog eens achter de camera kruipt.

EXTRA'S
Enkel wat cross-promotionele trailers voor andere Cinemien-films.

CONCLUSIE
Sameblod bewijst dat racisme en uitsluiting niet per se een zaak van huidskleur dient te zijn: je zal maar de pech hebben op het verkeerde moment op de verkeerde plaats geboren te worden. Dit verhaal over vechten voor je eigenheid verdient zeker een plaatsje in de cinefiele sectie van uw filmcollectie.