DVDInfo.be - Besprekingen

:: BESPREKINGEN ::

DVDInfo.be >> Bespreking >> THIERRY ZÉNO

THIERRY ZÉNO

Bespreking door: Didier - Geplaatst op: 2021-10-05

FILM
DVD 1: Vase De Noches
Als men in de Belgische cinema één enfant terrible had, dan was het zeker en vast Thierry Zéno wel. Geboren in Namen als ene Thierry Jonard en iemand die je zelden of nooit in de filmboeken aantreft. Zijn films waren dan ook geen titels die de bioscoopzalen deden vollopen, maar er werd wel over hem gepraat niet in het minst omdat hij in zijn films de meest choquerende onderwerpen stak. Zelfs bestialiteit niet werd geschuwd.

In 1974 verscheen van hem het controversiële Vase De Noces. Toen was de tijdsgeest natuurlijk anders, al was het maar omdat er geen klierige woke-waakhond te bespeuren was, wat ons evenwel niet belet om de dikke middelvinger boven te halen naar kunstenaars die dieren misbruiken of die hun leed als kunst zien zoals Zéno dat hier doet. Een verwittigd man is er in dit geval dus meer dan twee waard, en op het hoesje wordt de kijker er dan ook op gewezen dat sommige beelden door bepaalde kijkers als choquerend kunnen ervaren worden. Pasgeboren biggetjes die aan een prikkeldraad worden opgehangen deden ons echter eerder kokhalzen.

Ondanks dit alles staat het wel buiten kijf dat Zéno een merkwaardige visuele artiest is die met Vase De Noces zijn enige langspeelfilm maakte, want de rest van zijn (vaak experimenteel) oeuvre bestaat voornamelijk uit documentaires. Toen de Waalse cineast op 7 juni 2017 overleed kreeg de Brusselse Cinematek zijn archieven in bewaring en werden ze door hun gedigitaliseerd en gerestaureerd. Een selectie daaruit is nu beschikbaar op een dubbel-dvd. Je vindt er uiteraard het spraakmakende Vase De Noces op terug, maar ook Bouche Sans Fond Ouverte Sur Les Horizons en de al even spraakmakende documentaire Des Morts waaraan hij vier jaar werkte en de kijker brutaal confronteert met de dood en hoe verschillende culturen daarmee omgaan.

Blikvanger is het vaak gewraakte Vase De Noces dat ook gereleaset werd als Wedding Trough en The Pig Fucking Movie. Met deze laatste benaming weet u meteen waarover het gaat, en daar kon men in Australië geenszins mee lachen. De avant-gardistische film werd er dan ook door de Australian Classification Board verboden omdat de film heel wat Australische obsceniteitswetten zou schenden.

De film volgt een man (Dominique Garny) wiens naam we nooit te weten komen, ook niet wie hij is. Wel is het overduidelijk dat de man aan een mentale stoornis lijdt. Hij woont alleen op een boerderij en zijn enig contact is met de dieren. De jonge kerel vertoont een vrij bizar gedrag, zo wil hij bijv. poppenhoofden aan de koppen van duiven gaan vastmaken of verzamelt hij zijn eigen uitwerpselen in glazen potten. Zijn grootste obsessie is evenwel een zeug waar hij de meest wansmakelijke dingen mee doet.

Zéno schept in deze zwart-witfilm een experimenteel, maar vooral confronterend beeld van iemand die geen besef heeft van morele waarden. Bij de beesten af. Een menselijk bestaan (als je het zo al kan noemen) dat louter en alleen bestaat uit lust en een drang naar destructie. Een allesbehalve gemakkelijke rit dus en als je daar ook nog eens de expliciete beelden bij optelt dan moeten we er geen doekjes om winden dat Vase De Noces geen filmvoer is dat door iedereen gesmaakt zal worden. Het grootste euvel is dat je over het dierenleed moet trachten heen te kijken om een gewaagd stukje experimentele film te zien die traag van opbouw is en een repetitief karakter heeft, net zoals de minimale score, maar wel gedraaid werd door een man met een eigenzinnige, maar hoogst scabreuze persoonlijke visie.

DVD 2: Des Morts / Bouche Sans Fond Ouverture Sur Les Horizons

Na Vase De Noces krijgt je arme maag met de 90 minuten durende documentaire Des Morts nog een vinnige stamp te verwerken. De videotheken werden destijds wel overspoeld met horror waaronder een resem (al of niet nep-)documentaires die de dood als centrale thema hadden, en waarvan Faces Of Death het bekendste voorbeeld was, toch was het Thierry Zéno die volgens Amos Vogel in 1979 met Des Morts de allerlaatste barrière in de filmwereld doorbrak.

Zéno toont niet alleen de doden, maar hij ook de onvermijdelijke verrotting van de lijken die kapot gevreten worden door de insecten. Hoe weerzinwekkend en gruwzaam de beelden ook zijn, blijven ze confronterend. Als de katholieke kerk over één aspect niet heeft gelogen dan is het wel over het feit dat we allemaal gedoemd zijn om tot stof en as weder te keren. Ook al is het een deel van ons eigenste bestaan, blijft het een onderdeel van het leven dat in onze Westerse wereld verborgen blijft en dat we zo veel mogelijk uit de weg willen gaan. Het aftakelende dode lichaam krijgen de Westerse ogen maar zelden te zien, denk gewoon aan hoe de overgebleven lichamelijke sappen uit het lichaam worden gezogen zodat de rouwende medemens niet gechoqueerd zou zijn als hij de laatste groet brengt. Dat is trouwens het eerste beeld dat je te zien krijgt tijdens Des Morts...

Na ruim twee jaar research kwam Zéno tot de vaststelling dat andere culturen verschillend omgaan met het dode lichaam. Samen met zijn crew trok hij naar zes verschillende landen om er beelden vast te leggen die tonen hoe verscheiden de mens met zijn gestorven medemens omgaat. Soms wordt het ronduit ridicuul zoals in de Verenigde Staten waar een charlatan de mensen ervan probeert te van overtuigen dat je je maar beter (weliswaar tegen een fikse vergoeding) na de dood je kan laten invriezen. Garanties krijg je niet, wel het feit dat wie niet de diepvriezer ingaat sowieso in geen tempo insectenvoer wordt. Of je ziet beelden van een gewiekste verkoper die probeert om je de allerduurste lijkkist aan te smeren, terwijl we een paar seconden later in een Mexicaans ziekenhuis observeren hoe mensen op de operatietafel het loodje leggen. Nooit wringt Zénos camera zich weg van de harde realiteit. Schokkend, onthutsend, maar of we het nu willen of niet eveneens realistisch. We reizen af naar Nepal en Thailand en op de elektronische klanken van Alain Pierre (een instituut in de Belgische avant-gardistische muziekwereld) zien we bijvoorbeeld hoe het rottende lijk van een vrouw van wie we nog nauwelijks zien dat ze ooit een mens was op een stapel ligt terwijl de omstaanders haar "versieren" met overblijfselen van geofferde dieren.

Beelden die voor zich spreken en waarvoor je een uiterst sterke maag dient te hebben. Door de vele mondo- documentaires lijkt Des Mortes misschien wat achterhaald en is het zo goed als onvermijdelijk dat dit werk ook in dit genre zal worden opgeslorpt, maar het doel van Zéno lag toch duidelijk ergens anders dan een hit te scoren in de achterbuurtbioscopen. Uitnodigend is het allemaal niet, en wegens het onderwerp soms meer inspanning dan ontspanning, maar daarom niet minder interessant of intrigerend.

Om af te ronden is er op de tweede dvd nog de eerder korte documentaire Bouche Sans Fond Ouverte Sur Les Horizons dat een merkwaardig portret schetst van de Belgische schilder en schrijver Georges Moinet, die zijn abstracte schilderijen in een periode maakte toen hij in een psychiatrisch gesticht voor schizofrenie werd behandeld. Zijn kunstwerken gaan over het ontstaan van de schepping, de tijd van oneindigheid, het cellulaire leven, de weerkaatsing van het denken en de relatie met de omgeving. Grappig is wel dat de uitleg van de kunstenaar nodeloos ingewikkeld is waardoor je er in feite nog minder van snapt dan daarvoor.

BEELD EN GELUID
De drie features die je op deze dubbeldisk vindt zijn allemaal mooi opgepoetst door het Brusselse Cinematek. Echte vuiltjes zijn er niet meer te zien, zeker niet bij Vase De Noces. Een zwart-witfilm die het voornamelijk van zijn voortreffelijke fotografie moet hebben, en ook al is deze release alleen maar op dvd beschikbaar kan het resultaat moeilijk beter dan dit. De geluidsband is een Dolby Surround 2.0 zonder dialogen, maar wel met de fenomenale elektronische score van Alain Pierre. Ook geen mankementen bij Des Morts en Bouche Sans Fond Ouverte Sur Les Horizons, maar de opnames ogen wel qua tint en kleur wat gedateerd, maar dat heeft alles te maken met het feit dat Zéno niet over de duurste opnameapparatuur beschikte. Soms lijkt het allemaal wel wat op een video-homerecording, maar sowieso uitnodigend genoeg om er (zo je dat wil) naar te kijken. Ook hier gaat het om een 2.0-geluidsband en je kan de begeleidende commentaarstem van Zéno zowel in het Engels als het Frans beluisteren.

EXTRA'S
Visueel zijn er geen extra’s op deze dubbel-dvd te bespeuren, maar wel is er een boekje aanwezig dat zo’n 40 bladzijden telt en een perfect naslagwerkje vormt voor wie meer over dit Belgisch enfant terrible wil weten.

CONCLUSIE
Op deze uiterst verzorgde Cinematek-release krijgen we drie werken te zien van Belgisch enfant terrible Thierry Zéno: Vase De Noces, Des Morts en Bouche Sans Fond Ouverte Sur Les Horizons. Wat ook je mening is over deze avant-gardistische, vaak choquerende films die over de dood gaan, blijft het wel een unieke kijkervaring waar je lang over nadenkt.