FILM
Het is de dag vóór Aswoensdag. Commissaris Jules Maigret stapt uit de trein in zijn geboortedorp Saint-Fiacre, niet voor een officieel onderzoek of een rogatoire commissie, maar voor een aangelegenheid die betrekking heeft op een anonieme doodsbedreiging, gestuurd aan de Gravin van Saint-Fiacre. Als kind was Maigret een bewonderaar van de mooie nieuwkomer op het kasteel en zijn genegenheid voor de gravin is sinds zijn vertrek uit het dorp in 1919 niet afgenomen. In het stationsbuffet toont de oude minzame dame hem een stuk papier met daarop een tekst in uitgeknipte krantenletters en de boodschap dat ze voor het einde van de mis op Aswoensdag zal sterven.

De gravin logeert haar bewonderaar in de blauwe kamer op het kasteel, dat Maigret zich herinnert van 40 jaar geleden als chique en rijkelijk gedecoreerd. Maar van de oude glans blijft weinig over: de meeste vertrekken zijn leeg, de schilderijen weggehaald, het meubilair verkocht en de muren in vier decennia niet meer geschilderd. In de bibliotheek maakt hij kennis met de secretaris van de gravin, een zenuwachtige en opschepperige jongeman die hem voor een antiquair uit Parijs houdt en meteen een koopje probeert te sluiten over de laatste ladekast en het portret van de vader van de gravin. Terloops is de commissaris getuige van de aankomst van de jonge dorpspastoor die een dringende afspraak schijnt te hebben met de oude dame des huizes. Voor het diner laat de gravin zich excuseren wegens een flauwte en Maigret stelt tot zijn ontsteltenis vast dat de oude vrouw zich zonder morren een spuitje heeft laten toedienen door haar secretaris.



De volgende ochtend, Aswoensdag, is de gravin de deur uit als Maigret de ontbijtkamer betreedt. Het keukenhulpje vertelt hem dat madame naar de kerk is voor de mis van acht uur, want die is in de week vroeger dan op zondag. Maigret slaat de koffie dus maar over en haast zich naar de dorpskerk. Daar zit de gravin van Saint-Fiacre op haar gewone plaats rechts van de zijbeuk en maakt zich op om aan de communiebank bij haar biechtvader een askruisje te halen. Maigret volgt het tafereel met grote aandacht, maar kan niets verdachts constateren. Wanneer hij even later de gravin zachtjes aanstoot om haar aandacht te trekken, valt haar levenloze lichaam op de marmeren kerkvloer. Ze houdt het missaal nog in de hand. Het lijk wordt overgebracht naar het kasteel en de dorpsarts stelt een hartstilstand vast, niet ongewoon, want de gravin had al langer last van hartklachten en flauwten. Maigret staat voor een raadsel. Ondertussen is Maurice de Saint-Fiacre gearriveerd voor een eerder aangekondigd bezoek aan zijn moeder. Zijn verdriet is gemeend, maar oppervlakkig. Iedereen in het dorp kent Maurice en is op de hoogte van zijn oneindige geldhonger voor dure flats in Parijs, een skichalet in de Franse Alpen en een luxeboot op de Middellandse Zee. De secretaris en de rentmeester van het kasteel hebben het over de ongedekte cheques en de schuldenberg van Maurice waarvoor de gravin na de dood van haar echtgenoot diens kapitaal en tenslotte de landerijen en inboedel heeft verkocht om een schandaal te vermijden. Maurice is evenwel niet onder de indruk van de blikken van het personeel en de commissaris. Hij toont hen de ochtendkrant met daarin het bericht van zijn eigen overlijden en is ervan overtuigd dat zijn moeder dat bericht vóór haar dood onder ogen heeft gekregen met de fatale afloop als gevolg. In Maigrets hersenpan komt de grijze massa in beweging. Er is één probleem: de krant, de Gazette van Moulins, bereikt Saint-Fiacre pas na elf uur...

De commissaris is ervan overtuigd dat Maurice het bij het recht eind heeft. Anderzijds lijkt het weinig aannemelijk dat de jonge graaf – als erfgenaam en dus eerste verdachte – de dader zou zijn van de uitgelokte dood van zijn moeder. Maigret verneemt evenwel dat Maurice de nacht in Moulins heeft doorgebracht op weg naar huis, een merkwaardig feit gezien de jongeman over een spiksplinternieuwe sportwagen beschikt en Saint-Fiacre op een boogscheut van Moulins ligt. Maar er zijn nog verdachten, de secretaris van de gravin bijvoorbeeld, door Maurice én de rentmeester van het kasteel inhalig en verkwistend genoemd, en de jonge dorpspastoor, een geheimzinnige, zij het diepgelovige kerel, die meer blijkt te weten dan hij aan Jules Maigret kwijt wil, maar die op geen enkel moment het onderzoek probeert te boycotten. Van de rentmeester verneemt Maigret ondertussen dat er voor Maurice niet veel meer te erven valt: de watermolen en de boerderijen zijn al een hele tijd geleden verkocht en op het kasteel rust een zware hypotheek.



Jean Delannoy maakt van L'Affaire Saint-Fiacre, oorspronkelijk een boek van onze Franstalige landgenoot Georges Simenon in de stijl van de Engelse schrijfster Agatha Christie, een spannende, kopbrekende en aantrekkelijke whodunnit. Net zoals de auteur reikt de regisseur de noodzakelijke informatie met kleine brokjes aan waardoor de lezer/toeschouwer zich een hele film lang in de positie van Maigret kan plaatsen om als een continentale Sherlock Holmes de motieven van de verschillende verdachten af te wegen en het raadsel op te lossen. Dat hij daar nauwelijks of misschien helemaal niet in slaagt is het gevolg van een ingenieus opgebouwd scenario waarin de positie van de mogelijke daders voordurend wisselt, met een opeenvolging van ontlastende en bezwarende feiten waaruit klaarblijkelijk alleen Maigret nog wijs raakt. Jean Gabin blijft te allen tijde de rustig en zelfverzekerde politieman. Hij observeert, verbroedert met het personeel en de kleine kring van intimici van de gravin, voert met de verschillende partijen schijnbaar oppervlakkige, soms heftige en andere keren niets ter zake doende gesprekken, confronteert de verdachten met hun tegenstrijdig gedragingen en brengt alle pionnen uiteindelijk in het kasteel bij elkaar voor een conclusief schaakspel terwijl hij het ultieme bewijsstuk zeer bewust in de kamer van de overledene achterlaat als lokmiddel.

In 1959 was het werk van Jean Delannoy in Frankrijk omstreden. Zijn films trokken volle zalen, maar zijn jongere collega-regisseurs van de zgn. Nouvelle Vague (o.a. Jean-Luc Godard, Alain Resnais, Eric Rohmer, François Truffaut en Claude Chabrol) deden zijn films af als ouderwets en achterhaald. Hollywoodiaanse cinema was out, volgens de nieuwe garde en zij kozen voor realisme, cinema brut en directe confrontatie tussen acteurs en publiek. Pas in de jaren’90, bij de restauratie en de release van het oude Maigret-materiaal op dvd, viel het werk van Delannoy een zeker eerherstel te beurt, want vriend en vijand stelde vast dat het materiaal de tand des tijds meer dan behoorlijk heeft doorstaan. De decors, de aankleding en de zwart/-wit-pellicule dateren deze film uiteraard als een productie die bijna een halve eeuw oud is, maar de camera-opstellingen, de spitse voortgang van het verhaal, de flitsende montage, het nauwelijks verouderd taalgebruik en het superbe acteertalent van Jean Gabin (eveneens het mikpunt van kritiek toentertijd) en een aantal nevenfiguren, maken van deze film ook vandaag een zeer bekijk- en genietbaar spektakel. De nostalgie van een gedegenereerde elite versus een stel uitgekookte aftroggelaars en een sluwe detective die iedereen de loef afsteekt, het blijft ook vandaag intrigeren, mede door de eenvoud van opzet en uitvoering en de kracht die de productie uitstraalt.



BEELD EN GELUID
Een zwart/wit-film van 50 jaar geleden, het belooft niet veel goeds. Maar de kwaliteit van deze release is nog bijzonder goed, de gebruikte master is van een verbazend goede kwaliteit, met een zeer effectief zwart/wit-contrast zonder vergrijzing. Een verademing ten opzichte van bijvoorbeeld de recente release van Dietrich- en Kurosawafilms, die in sommige gevallen wél veel last hadden van hoge grijswaarden. Ook op een groot scherm houdt de kwaliteit stand. De witte stippen en kleine beschadigingen die af en toe verschijnen, die nemen we er graag bij, want uiteindelijk is het heel vaak toch een keuze tussen zware digitale ingrepen met vertroebeling tot gevolg en een aanvaardbaar aantal ongerechtigheden met behoud van scherpte en perspectief. Het geluid staat in mono en er is duidelijk aan gewerkt om de kwaliteit op te krikken. Het niveau moet wel een tikkeltje omhoog om het geluidsvolume te krijgen van hedendaagse filmproducties.

EXTRA'S
Als extra een vrij lange Originele Bioscooptrailer en een aantal Andere Trailers uit het Green Cow-aanbod.

CONCLUSIE
Maigret Et L'Affaire Saint-Fiacre is een gezellig ouderwetse detective-film in een decor dat niet meer bestaat, nl. het Frankrijk van de jaren '50. Nostalgie is dus troef, maar het spel van de acteurs is nauwelijks verouderd – er is hier en daar uiteraard een typetje dat nog refereert naar de oude cinema met zijn overdreven gebaren en schreeuwerige gezichtsexpressies, maar dat maakt de kijkervaring alleen maar leuker. Het verhaal zit goed in elkaar, de personages zijn geloofwaardig en Jean Gabin acteert de sterren van de hemel.