Tussen 1971 en 1975 waren de Vlaamse en Nederlandse kijkers massaal van de partij voor vijf seizoenen van de Engelse tv-serie Upstairs Downstairs over het reilen zeilen in de salons en het huishouden van de adellijke familie Bellamy op huisnummer 165 Eaton Place in de chique Londense wijk Belgravia gedurende de jaren 20 van de vorige eeuw. Van commerciële televisie was nog geen sprake en dus was de serie na elke wekelijkse aflevering het gespreksonderwerp op trein en bus, bij de groenteboer en in het kapsalon. Wie z’n zegje over de serie niet kon doen, die lag de avond voordien beslist in het ziekenhuis of stond met autopech langs de kant van de weg zonder hoop op snelle hulp, want ook de wegenhulpmedewerkers zaten uiteraard aan de buis gekluisterd. De tijden zijn veranderd, want als je tegenwoordig collega’s, vrienden of familieleden aanspreekt over de 2010-versie van Upstairs Downstairs, dan krijg je in het beste geval een verontschuldigend kuchje te horen, terwijl de rest het vooral heeft over make-overs en hondenfluisteraars en vooral over heel veel recepten voor exquise gerechten en toetjes.
 

 

Op het einde van de Upstairs Downstairs-serie uit 1975 wordt 165 Eaton Place verkocht want de familie Bellamy heeft in de beurscrash van 1929 veel van haar pluimen verloren. Ze heeft in het grote huis meer dan 30 jaar gewoond en er al die tijd met het personeel lief en leed gedeeld. Maar uiteindelijk sluit Rose Buck, jarenlang hoofd van het huishouden, de gordijnen en ze legt witte lakens over de inboedel. Dan draait ze de sleutel van de voordeur voor de allerlaatste keer om. 165 Eaton Place is verleden tijd. Het huis staat leeg tot Sir Hallam Holland en z’n jonge echtgenote Lady Agnes het pand in 1936 kopen nadat hij een hoge functie op het ministerie van Buitenlandse Zaken in Londen geaccepteerd heeft. Maar Agnes heeft er niet op gerekend dat Hamans moeder op de stoep van 165 Eaton Place zou verschijnen en die neemt meteen de grootste kamer op de benedenverdieping in beslag voor haarzelf en een belendende kamer voor haar Indiase secretaris Mr. Armanjit Singh. Haar wegsturen is onmogelijk, want volgens de laatste wil van Mr. Holland sr. kan z’n zoon Haman alleen z’n erfenis krijgen indien hij z’n moeder onderdak biedt. Een streep door de rekening, maar misschien komt de knowhow van de oude dame het jonge stel toch van pas?
 

 

Lady Agnes belast zich met de aanwerving van het huispersoneel en wendt zich tot een uitzendbureau en dat wordt geleid door – hoe kan het anders – Rose Buck, die de zilveren theepot die Lady Bellamy haar destijds cadeau deed als een relikwie bewaart. Rose Buck wil uiteraard graag zelf opnieuw dienst nemen in 165 Eaton Place, maar Lady Agnes laat haar verstaan dat ze zelf de touwtjes in handen wil houden. Pas op het moment dat ze zwanger wordt en de vele taken van een vooraanstaand huishouden haar boven het hoofd groeien, ziet de oude Mrs. Holland “Maud” de kans schoon om in te grijpen en Rose Buck aan te werven. Het conflict tussen schoonmoeder en schoondochter zal overigens de hele tijd een rol spelen in de eerste serie van Upstairs Downstairs, want Lady Agnes komt regelmatig in moeilijkheden terecht waarvoor alleen Maud Holland, altijd vriendelijk en behulpzaam, maar ook scherpzinnig en schrander, ervaren, realistisch en bij momenten zelfs een beetje stout en overmoedig, een werkbare oplossing kan bedenken. Lady Agnes moet zich neerleggen bij het feit dat haar schoonmoeder – veel meer dan zijzelf - de touwtjes in handen heeft op 165 Eaton Place en Sir Haman kan alleen maar toekijken en brandjes blussen.
 

 

Op de lagere verdieping heeft zich ondertussen een gezelschap geïnstalleerd dat weliswaar voldoet aan de eisen van de Hollands, maar de tijden zijn veranderd en de nieuwe kok, de butler, de meid en de chauffeur, ze hebben zo hun eigen gebruiksaanwijzing. Ze gedragen zich zoals bedienden zich behoren te gedragen, doch ze schrikken er niet voor terug om te protesteren als hun persoontje of hun privéleven in het gedrang komen. Johnny Proude, de hulpbutler, raakt al heel kort na z’n aanwerving betrokken bij een handgemeen in een pub en vliegt de gevangenis in wegens het toebrengen van slagen en z’n baas Warwick Pritchard, een butler van middelbare leeftijd die z’n hele leven op cruiseschepen heeft gewerkt, is nog voor de eerste cocktailparty van de Hollands van start gaat over z’n toeren omdat de Amerikaanse Mrs. Wallis Simpson naar verluidt in het gezelschap van haar minnaar Edward VIII, de Engelse koning, ten tonele zal verschijnen. Dat gebeurt uiteindelijk niet, maar Pritchard krijgt de weinig prettige taak om een ongenode Duitse heer het huis uit te werken, want Sir Hamans baas, de minister van Buitenlandse zaken, is niet opgezet met diens aanwezigheid.
 

 

Lady Agnes neemt haar vrijgevochten jongere zus Lady Persiphone in huis in de hoop haar de etiquette van de rijken bij te brengen, maar de eigenzinnige jongedame verleidt Sir Hamans chauffeur en woont in zijn gezelschap een lezing van Sir Oswald Mosley bij, de leider van de British Union of Fascists, en ze wordt zelfs lid van de Engelse nazipartij, waardoor ze Sir Haman dreigt te compromitteren, want die is bevriend met Albert, de jongere broer van de koning, die hem niet veel later zal opvolger als koning George VI (zie The King’s Speech, 2010). Als chauffeur Harry Spargo op z’n vrije dag beneden aan tafel verschijnt in z’n zwarte nazikostuum is de joodse meid helemaal over haar toeren en moet Rose Buck ingrijpen. Maar dat de rest van de staf zich na een kort protest bij de feiten neerlegt, dat kan ze uiteraard niet goedpraten. De hele affaire heeft verreikende gevolgen voor boven én beneden, want als de kleine joodse Lotte Perlmutter ten tonele verschijnt en Lady Agnes besluit dat het kind op een trein naar Duitsland moet worden gezet, slaat de vlam in de pan en dreigen ook goedbewaarde geheimen van de Holland-clan te worden onthuld.

 

 

Upstairs Downstairs - Seizoen 1 is het BBC-antwoord op Downton Abbey (2010) van concurrent ITV dat in het tv-seizoen 2010 uitgroeide tot meest succesvolle tv-serie in Engeland met gemiddeld 11,5 miljoen kijkers. Geplaagd door bezuinigingsmaatregelen en een herstructurering bleek de BBC niet in staat om een zwaargewicht in stelling te brengen en de commerciële televisie maakte van die zwakte gebruik om zich te profileren met de peperdure 7-delige serie over de adellijke familie Crawley waarvoor een grote cast met bekende namen werd opgetrommeld en waarvoor een oogverblindend production design annex decor van de tekentafel rolde. De BBC speelde op zeker en haalde een oud succes vanonder de mottenballen, maar met nauwelijks drie afleveringen kon Upstairs Downstairs het tij niet keren, want ondanks een goed scenario, interessante acteerprestaties en een voor de kijker bekende setting, was de serie geen partij voor het groots opgezette Downton Abbey.
 

 

Maar dat betekent nog niet dat de nieuwe serie van Upstairs Downstairs een flop zou zijn. Integendeel, de makers hebben alles op alles gezet om een consistent en geloofwaardig verhaal te vertellen en daarbij rekenen ze op de nostalgie en de herkenbaarheid om van de serie een succes te maken. Jean Marsch moet als enige castlid uit de eerder vijfdelige serie (1971-1975) het oudere publiek over de streep zien te trekken en op de jonge cast van aantrekkelijke en/of  interessante kopjes wordt gerekend om een nieuwe televisiekijkers voor de show te rekruteren, wat op basis van de verhaallijnen geen probleem kan zijn, want die zijn sterk genoeg, waarbij alles in het werk is gesteld om overlappingen met Downton Abbey te vermijden. Beide series spelen zich overigens in hetzelfde tijdsgewricht af en het wordt beslist een stuk moeilijker om in seizoen 2 dezelfde afstand te bewaren, want dan zijn ook in Upstairs Downstairs verwijzingen naar de Tweede Wereldoorlog niet te vermijden, tenzij de scenaristen erin slagen om de vervolgserie toch vóór de Engelse en Britse oorlogsverklaring aan Duitsland (3 september 1939) te situeren.

 

 

De verhaallijnen in Upstairs Downstairs spelen zich meestal op twee niveaus af, maar de onzichtbare scheidingslijn tussen de lords en ladies en het personeel beneden wordt uiteraard voortdurend overschreden, want de onderlinge afhankelijkheid is groter dan de formele relaties laten vermoeden: boven heeft men voor de minste activiteit de hulpnodig van een butler of een kamermeisje, beneden raakt men in paniek als er op de hogere etages sprake is van een crisis of een grote tegenslag, want dan komt de broodwinning in gevaar. Maar de Londense upperclass is anno 1935 al lang geen gesloten bastion meer. De beurscrisis van 1929 heeft heel wat belangrijke families geruïneerd en hun plaats is ingenomen door nieuwe rijken en buitenlanders die niet tot de traditionele adel of de hogere burgerij behoren en bijgevolg komen er barsten in het rigide systeem van klassenscheiding. De nieuwkomers houden er moderne ideeën op na en drukken het victoriaanse cultuur- en leefpatroon steeds meer naar de achtergrond waardoor de schandaalpers op volle toeren draait. Maar het is niet meer dan de voorzichtige voorbode van een veel grotere ommezwaai, want de Tweede Wereldoorlog zal het hele Britse kastensysteem door elkaar schudden.
 

 

Aan de kwaliteit van de acteerprestaties hoeven we niet te twijfelen. Die zijn zoals we dat van Engelse acteurs gewend zijn van een zeer hoge kwaliteit en de naturel waarmee de verschillende typetjes feilloos worden gekarakteriseerd is indrukwekkend. Engelse acteurs hebben geen dialect of steenkool-Engels nodig om zich uit te drukken of een geloofwaardige indruk te maken. Voor hen volstaat de taal van Shakespeare en het siert de Britse openbare omroep (maar ook haar directe concurrenten) dat in dergelijke series de standaardtaal wordt gebruikt.

Over de beeldkwaliteit kunnen we kort zijn: die is uitstekend, met felle kleuren als het past, ingetogen tinten voor de vertrekken van Sir Hamam en een voorkeur voor grijstonen en beige voor de vertrekken van het personeel. Het zwartniveau is in orde, ook in de vele buitenopnamen en de details blijven altijd overeind. Van ongerechtigheden is overigens totaal geen sprake, waardoor Upstairs Downstairs een oogstrelende ervaring is. De soundtrack van componist Daniel Pemberton is welluidend, maar altijd ondergeschikt aan de actie.

Geen
 

 

Upstairs Downstairs - Seizoen 1 is in het eerste seizoen duidelijk het kleinere broertje van Downton Abbey, maar heeft als voordeel dat het kan steunen op de stevige reputatie van 5 seizoenen die in de periode 1971-1975 werden uitgezonden (en die verzameld zijn op twee dvd-boxen). Drie afleveringen is kort, maar wat u te zien krijgt is boeiend en interessant en er zijn uiteindelijk genoeg cliffhangers ingebouwd om reikhalzend uit te kijken naar het tweede seizoen. De verhaallijnen zijn aantrekkelijk en de acteerprestaties perfect en wie van kostuumdrama’s houdt krijgt waar voor z’n geld.