Filippo steunt z’n grootvader in het conflict: bootvluchtelingen laat je niet aan hun lot over. Maar als hij de dag nadien een nachtelijk boottochtje maakt met een vrouwelijke toerist, komen er plots uit het donkere water vijf paar handen tevoorschijn op zoek naar een houvast en staat Filippo zelf voor de keuze: oppikken of aan hun lot overlaten…

Terraferma van de Italiaanse regisseur Emanuele Crialese is een film met een boodschap en daar is niets mis mee, op voorwaarde dat die boodschap er niet ingeramd wordt. Maar dat doet Crialese wel, want de goeden zijn duidelijk degenen die de zwarte vluchtelingen helpen, terwijl de slechten alleen maar aan financieel gewin denken. Pas op het einde van de film gaat hij nuanceren, maar dan is het jammer genoeg te laat voor een krachtig statement omdat te weinig aandacht is geschonken aan het onfortuinlijke lot van de vluchtelingen en de kijker zich onvoldoende betrokken voelt bij hun benarde levensomstandigheden. Crialese richt nl. z’n camera voornamelijk op Filippo en z’n grootvader en vertelt over hún precaire situatie, want de visvangst brengt nog nauwelijks wat op. Filippo’s moeder heeft het plan opgevat om naar het vasteland te verhuizen omdat er daar 12 maanden per jaar werk is en omdat haar zoon dringend aan nieuwe indrukken en een opleiding toe is. Maar Filippo blijft liever op het eiland en dus gaat haar plan niet door. Giulietta besluit dan maar om het woonhuis te verhuren aan toeristen en met z’n drieën installeren ze zich vervolgens voor de zomermaanden in de garage.

 
 

Het leed van de Italiaanse familie weegt uiteraard niet op tegen dat van Afrikaanse vluchtelingen die soms meer dan twee jaar onderweg zijn geweest en die veel geld hebben betaald om op een vlot voor de Italiaanse zuidkust te eindigen. Crialese plaatst hun beproeving evenwel op gelijke hoogte met het coming-of-age-proces van de negentienjarige Filippo, dat ook in de coda centraal staat. Door heel sterk op die figuur in te zoemen (wat trouwens voor aantrekkelijke momenten zorgt in de film), raakt het lot van de illegalen op de achtergrond en slagen ze er nooit in om de kijker voor zich te winnen. De zwangere zwarte en haar zoontje kunnen nog enigszins tot de verbeelding spreken omdat Crialese een korte emotionele scène inlast waarin de vrouw de hoofdrol speelt, maar het grote humanitaire vraagstuk over hoe wordt omgegaan met ongewenste illegale bootvluchtelingen die bij Fort Europa aankloppen, wordt niet meer dan zijdelings belicht en kruipt bijgevolg niet onder de huid.

 
 

De jonge Italiaanse acteur Filippo Pucillo (Nuovomondo, 2006) kwijt zich uitstekend van zijn taak en hij slaagt erin om met weinig middelen een sterke prestatie neer te zetten. Dat zijn personage Filippo een onbezoedelde natuurkracht is geloof je vanaf het allereerste ogenblik en Pucillo krijgt dan ook probleemloos de toeschouwer op z’n hand. De chemie met z’n grootvader Ernesto (Mimmo Cuticchio), maar vooral met z’n moeder Giulietta (Donatella Finocchiaro – u zag haar in Baarìa uit 2009 en in Il Dolce e l’Amaro uit 2007) is perfect, want tussen moeder en zoon is er sprake van een zeldzame hechte genegenheid. Maar de jonge weduwe ziet de bui hangen, want mocht de politie de zwarte vrouw en haar zoon (en ondertussen ook de kersverse baby) ontdekken, dan wordt hun woonhuis bijna zeker geconfisqueerd en zijn ze alles kwijt. Aan Filippo om ervoor te zorgen dat noch de buren, noch de drie toeristen die in hun huis wonen, de verstekelingen in de garage ontdekken. Als de zwarte vrouw Giulietta meedeelt dat ze naar Turijn wil gaan omdat haar echtgenoot daar woont en werkt, worden het probleem alleen maar groter, want hoe verkas je drie illegalen naar het vasteland terwijl de Carabinieri elk voertuig dat het eiland verlaat grondig inspecteren? 

Gelukkig zorgt de regisseur voor een flinke portie spanning omtrent de mogelijk ontdekking van de zwarte illegalen en in de coda voert hij die nog op, want dan is het aan Filippo om risico’s te nemen opdat z’n moeder en z’n grootvader niet in de problemen zouden komen, waarmee regisseur Crialese alsnog voor een verrassende wending zorgt.