:: BESPREKINGEN ::
DVDInfo.be >> Bespreking >> ALS JE LACHT DAN BEN JE RIJK
ALS JE LACHT DAN BEN JE RIJK
Bespreking door: William - Geplaatst op: 2013-02-19
TONEEL
Volkstoneel, het is een kunstvorm waarop wordt neergekeken en die verbannen is naar parochiezaaltjes en een enkel podium in een grote stad. In Antwerpen houden de Arenbergschouwburg en het Theater Aan De Stroom de traditie in ere, in Gent wordt nog volkstoneel gespeeld in de Minardschouwburg. In de jaren zestig en zeventig had volkstoneel ook z’n vaste stek op televisie en die traditie bestaat tot vandaag in Frankrijk en Duitsland, waar volkse en humoristische toneelstukken nog regelmatig op de buis getoond worden. Bij ons is hun rol volledig overgenomen door series zoals F.C. De Kampioenen, De Collega’s, Familie en Thuis die op hetzelfde publiek mikken met dezelfde eenvoudige scenario’s en humor. Schipper Naast Mathilde, de moeder aller Vlaamse soaps, werd indertijd nog live uitgezonden op televisie. Tussen 1955 en 1963 maakte de toenmalige NIR/BRT 185 afleveringen waarvan er een negental op film is vastgelegd en in 2005 op dvd uitgebracht. Ook Het Manneken, een dagelijkse slapstick met Jef Casiers in de hoofdrol, die tussen 1961 en 1963 op de BRT vóór Het Nieuws werd uitgezonden, is wellicht grotendeels live de ether ingegaan. De Vlaamse openbare omroep heeft in de jaren 50 en 60 beslist ook toneel op televisie gebracht, maar daarvan hebben we tijdens een korte zoektocht op Internet niets teruggevonden.

  


In Nederland heeft de AVRO nog heel lang toneel op televisie gebracht en in 2009 werd opnieuw met die traditie aangeknoopt. Grappige en volkse stukken uit het hedendaagse theaterrepertoire worden regelmatig aan kijkend Nederland voorgesteld (meestal nadat de zaalopvoeringen zijn beëindigd). Source 1 Media heeft ondertussen een fameuze dvd-collectie opgebouwd met dit soort werk. Ter gelegenheid van het overlijden van de Nederlandse actrice Hetty Blok op 92-jarige leeftijd in november 2012, stellen we u graag de gefilmde versie van het theaterstuk Als Je Lacht Dan Ben Je Rijk voor waarin ze de hoofdrol speelde.

Hetty Blok is wellicht een onbekende voor de meeste lezers. Grote bekendheid genoot ze in de periode 1966-1968 toen de Nederlandse omroep VARA haar castte als Zuster Klivia, het hoofdpersonage uit de serie Ja Zuster, Nee Zuster, een kindermusical die later ook bij ons met enige vertraging werd uitgezonden en razend populair was. Dat hoeft niet te verbazen, want de teksten waren van de hand van Annie M. G. Schmidt en o.a. de jonge Berend Boudewijn verzorgde de regie. Bovendien maakten Leen Jongewaard (als Gerrit de Inbreker) en Piet Hendriks (als de ingenieur) deel uit van de cast en samen met Hetty Blok vereeuwigden ze heel veel liedjes van het duo Schmidt/Bannink op muziek van Louis Davidse en Margie Morris, o.a. M’n Opa, Op de Step, Mini en Maxi, De Kat van Ome Willem, In een rijtuigje en uiteraard de titelsong Ja Zuster, Nee Zuster.


 


In Als Je Lacht Dan Ben Je Rijk neemt Hetty Blok de rol van tante Aal voor haar rekening. De actie speelt zich af op een pleintje in de De Jordaan, waar Amsterdams de voertaal is. Een bont gezelschap van mannen, vrouwen en één kind brengt er leven in het straatbeeld, want dit is Amsterdam vóór de introductie van de televisie en bijgevolg speelt het leven er zich ’s zomers grotendeels op straat af. Annie M.G. Schmidt, geboren in het Zeeuwse Kapelle, heeft het grootste stuk van haar leven in Amsterdam gewoond waar ze tussen 1946 en 1958 achtereenvolgens documentaliste en redactrice was bij de krant Het Parool. Bijgevolg was ze uitstekend op de hoogte van wat typisch Amsterdams is, hoe de Amsterdammers leefden en hoe ze hun leven kleur gaven, wat ze op unieke wijze demonstreert via de personages in dit theaterstuk. Centraal staat de roddel, de voornaamste nieuwsbron in een volkswijk, en vervolgens de humor, want Amsterdammers hebben er het handje van weg om hun buren op de hak te nemen, te kakken te zetten en te plagen. Maar bij Annie M.G. Schmidt wordt het nooit platvloers en kwetsend, ze heeft nl. voldoende munitie in voorraad om van elke tekst een grappige en tegelijk humanistische ervaring te maken.

 


Twee verhaallijnen drijven boven in Als Je Lacht Dan Ben Je rijk: de 18-jarige Roos wordt verliefd op een jongen van buiten de wijk. Haar vader is niet opgezet met de vrijage, want de jongen heeft gestudeerd en z’n ouders zijn rijk, terwijl Roos maar tot 14 jaar naar school is geweest. Bovendien is zij alles wat hij nog heeft na de dood van z’n vrouw. Bij de buren is een echtelijke ruzie ondertussen uitgegroeid tot een klein drama: de vrouw des huizes zet haar echtgenoot aan de deur omdat hij elke avond dronken is en hun zuurverdiende centen er op een onverantwoorde manier doorjaagt. De meubels worden op straat gezet, de inboedel verdeeld en de jonge vrouw en haar dochter trekken in bij haar ouders. Vanuit haar huis aan de andere kant van het plein volgt tante Aal de gebeurtenissen met heel veel interesse. Ze praat met de verontruste vader, geeft de armlastige echtgenote gelijk, maar ze zorgt er vooral voor dat ze de gang van zaken op het pleintje onder controle houdt. Als haar jonge huurster opstapt wegens een meningsverschil over badhanddoeken (volgens tante Aal is het voldoende om ze eens in 14 dagen te verschonen!), is ze er als de kippen bij om de jonge filosoof Van Galen een huurcontract aan te smeren, vóór de buurvrouw of de hoertjes daartoe de kans krijgen. Hoe het afloopt vertellen we u uiteraard niet, dat zou de pret bederven, maar als u weet dat dit toneelstuk gebaseerd is op volksverhalen en –vertellingen die verzameld zijn in De Jordaan, en dat het volkstoneel de voorloper is van onze hedendaagse soaps, dan zal de uitkomst u niet verbazen.
 
Af en toe wordt er in Als Je Lacht Dan Ben Je Rijk gezongen. Dat betekent niet dat we hier te maken hebben met een musical, maar met een mengvorm waarin de liedjes en dansjes de gemoedelijke sfeer en het gevoel van samenhorigheid een duwtje in de rug geven. De cast bestaat trouwens uit geroutineerde toneelspelers die het volkse karakter van hun personage uitstekend in de verf zetten en bovendien beschikkenze over een goede stem en kunnen ze allemaal uitstekend zingen. De cast is overigens zeer uitgebreid en in de loop van vijf bedrijven ziet u scènes met een kleine bezetting en vervolgens een aantal massascènes met meer dan 20 acteurs die allemaal tegelijk hun zegje doen en de actie sturen.

 


Is volkstoneel nog van deze tijd? Als u naar de uitverkochte zalen kijkt is het antwoord zonder meer positief. Tel daarbij de honderdduizenden fans van een ontelbaar aantal soaps dat elke dag op de buis te zien is, en dat beseft u wellicht dat dit artistieke product alive and kicking is. U hoeft het er niet mee eens te zijn, maar de cijfers bewijzen het zonder meer. Moet het volkstoneel dan weer op tv uitgezonden worden zoals de AVRO sinds enkele jaren doet? Ja en nee. Ja, omdat het een kunstvorm is die bestaansrecht heeft, en nee, omdat een theaterzaal en een vast decor te weinig mogelijkheden bieden; maar dat geldt uiteraard ook voor gefilmde operavoorstellingen en zelfs voor popconcerten, en daar wordt dat argument veel minder vaak gebruikt. Het manco heeft wellicht meer te maken met het feit dat commerciële zenders vooral op een jong publiek mikken dat vatbaarder is voor hun reclameboodschappen (en dat houdt van flitsende televisie), terwijl de publieke omroep in een poging om op gelijke hoogte te blijven met de concurrentie, z’n basisopdracht verwaarloost.
 
BEELD EN GELUID
Deze opname staat in 1.33:1, het gebruikelijk tv-formaat in de jaren 70. Maar het beeld is zo goed als perfect op twee storingen na tussen de 84ste en 89ste minuut. Dat is duidelijk een fout die zich tijdens de opname heeft voorgedaan en dus niet te restaureren. Het is maar een kleine smet op de verrassende kwaliteit van het materiaal dat op geen enkele manier z’n leeftijd verraadt. De kleuren zijn goed bewaard en af en toe zelfs fel, met een voorkeur voor bruin en grijs en af en toe wat blauw en rood in de modieuze kleren van de hoertjes. Aan het decor is veel aandacht besteed en je gelooft vrij snel dat je het leven gadeslaat in een volkswijk in Amsterdam.

 


Het geluid is goed terwijl je toch nergens microfoons zie. De livemuziek klinkt warm en vol. Af en toe gaat een dialoog een beetje verloren, maar dat is niet ongebruikelijk in een dergelijke liveopname. Het grootste probleem voor Vlaamse kijkers is wellicht het Amsterdams accent dat niet altijd bekend in de oren klinkt. Gezien het nooit de bedoeling is geweest om dit materiaal na 30 jaar op dvd te persen, is er geen sprake van ondertiteling, hoewel we ons voor kunnen stellen dat wat wordt gezegd ook voor Nederlandse kijkers van buiten de Randstad af en toe niet helemaal duidelijk is.
 

EXTRA’S
Geen
 
CONCLUSIE
Als Je Lacht Dan Ben Je Rijk is een brok volkscultuur in de beste traditie en voert de kijker mee naar het leven van gewone mensen in een Amsterdamse buurt in de eerste helft van de vorige eeuw. Fans van de in 2012 overleden actrice Hetty Blok krijgen voor het eerst de kans om haar aan het werk te zien in een theaterstuk.
 

Wie zich dit materiaal wil aanschaffen raden wij aan om op een Nederlandse site een kijkje te nemen, want de kans dat dit materiaal bij ons in de winkels ligt is klein.




cover



Studio: Source 1 Media

Regie: Beppie Nooij
Met: Hetty Blok, Wim Wama, Monique Smal, Dick Rienstra, Channah van Dootingh, Dick Scheffer, Carry Tefsen, Hans van der Gragt, Martin Brozius

Film:
7/10

Extra's:
0/10

Geluid:
6,5/10

Beeld:
8/10


Regio:
2

Genre:
Komedie

Versie:
Benelux (NL)

Jaar:
1978

Leeftijd:
AL

Speelduur:
130 min.

Type DVD:
SS-DL

Barcode:
8717662566387


Beeldformaat:
1.33:1 PAL

Geluid:
Nederlands Dolby Surround 2.0


Ondertitels:
geen
Extra's:
-

Andere recente releases van deze maatschappij